در حالی که با خروج یکطرفه آمریکا از برجام در ماه مه ۲۰۱۸ نفسهای توافق اتمی به شمارش افتاده است، سه سال پس از امضای آن میان کشورهای ۱+۵ و جمهوری اسلامی ایران، همچنان واکنش‌های مختلفی نسبت به آن مطرح می‌شود.
گرچه کشورهای اروپایی تلاش کرده‌اند با خروج یکطرفه ایالات متحده از برجام به هر قیمتی آن را حفظ کنند اما در عمل چیزی عاید رژیم ایران نشده است. با اعمال تحریم‌های ثانویه آمریکا از ماه نوامبر ۲۰۱۸ نه تنها شرکتها و موسسات مالی و بانکی بین‌المللی همکاری با ایران را متوقف کرده‌اند بلکه با وجود وعدهی رهبران اروپا، راه‌اندازی ساز و کار ویژه مالی (SPV) نیز به نتیجه نرسیده و رژیم بیش از پیش در تنگنای اقتصادی و انزوای سیاسی قرار گرفته است.
جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید، چهارشنبه ۱۶ ژانویه، در توییتی نوشت «امروز سومین سالگرد [اجرایی شدن] توافق وحشتناک ایران است که میلیاردها دلار را در قالب برداشتن تحریم‌ها به تهران داد اما بلندپروازی‌های هسته‌ای، آزمایش‌های موشکی، حمایت از تروریسم و توسعه‌طلبی منطقه‌ای‌اش را پایان نداد. ممنون پرزیدنت ترامپ که به این توافق پایان دادید و فشار حداکثری را اعمال کردید.»
Today is the 3rd anniversary of the horrible Iran deal that gave Tehran billions in sanctions relief but didn’t end its nuclear ambitions, missile tests, support for terrorism or regional expansionism. Thank you President Trump for ending this deal & imposing maximum pressure.
— John Bolton (@AmbJohnBolton) January 16, 2019
در پی اعلام ۱۲ شرط آمریکا در روز ۳۱ اردیبهشتت ۹۷، علی خامنهای نیز سوم خرداد ۱۳۹۷، در سخنانی برای اروپایی‌ها هفت شرط گذاشت و اجرای همه آنها را لازمهی ماندن جمهوری اسلامی در برجام دانست. از طرح این شروط بیش از هفت ماه گذشته و اروپایی‌ها نه تنها به هیچ یک از آن شروط رهبر جمهوری اسلامی اعتنایی نکردهاند، بلکه رژیم هم ریسک خروج از برجام را هنوز نپذیرفته و با وجود شعارها و تهدیدهایی که روزانه مقامات کشوری و لشکری به همراه حزباللهیها سر می‌دهند، محکم به برجام چسبیده‌اند تا شاید وضعیت بدتر از آنچه هست نشود.
در چنین شرایطی نه تنها شانس رژیم برای حمایت عملی اروپایی‌ها از برجام و کمک به تهران در برابر تحریم‌ها به حداقل رسیده بلکه جبههای تازه علیه اقدامات تحریک‌آمیز و خرابکارانه رژیم باز شده است.
یکروز پس از پرتاب ناموفق «ماهواره پیام» به سوی مدار زمین، وزارت خارجه فرانسه در بیانیهای به این اقدام واکنش نشان داد و در بیانیهای رسمی این پرتاب را نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان دانست و قویاً آن را محکوم کرد. در این بیانیه تاکید شد، برنامه موشکی بالستیک ایران منشاء نگرانی برای فرانسه و جامعه بین‌المللی است. اما موشکپرانیهای جمهوری اسلامی تنها بخشی از نگرانیهای اروپاییهاست. حمایت از گروههای تروریست منطقه و طراحی اقدامات خرابکارانه و ضدامنیتی در خاک اروپا بیش از افزایش بُرد موشکها رهبران اروپایی را نگران کرده و اخیراً اتحادیه اروپا بیانیهای نیز در رابطه با این قبیل اقدامات خرابکارانه رژیم ایران صادر و آن را به شدت محکوم کرده و بخشی از وزارت اطلاعات را نیز تحت تحریم قرار داده است.
در چنین شرایطی جمهوری اسلامی نه تنها فکر و خیال عملی کردن تهدیدات و بلوف‌ها برای خروج از برجام را ندارد بلکه گروهی از سرسختترین مخالفان توافق اتمی را هم به این نتیجه رسانده که فعلاً به هر طریق ممکن آن را حفظ کنند. به ویژه آنکه تنشها میان اروپا و جمهوری اسلامی چنان با سرعت در حال افزایش است که کمتر از یک هفته پیش که اعلام شد لهستان میزبان کنفرانسی شده که محور آن بررسی تهدیدات از سوی جمهوری اسلامی است، هیچ کشور اروپایی تا کنون نسبت به آن واکنشی نشان نداده است.
بعلاوه، در تازهترین اظهارنظرها، مارکوس لایتنر سفیر سوئیس در ایران در دیدار با سرپرست سازمان توسعه تجارت گفته این کشور هیچ تضمینی برای راه‌اندازی ساز و کار مالی ویژه اروپا (SPV) نداده است.
خروج از برجام ضرر دارد
بر همین اساس حسین نقویحسینی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی چهارشنبه در مصاحبه با خبرگزاری «خانه ملت» گفته خروج ایران از برجام در شرایط فعلی به ضرر کشورمان تمام می‌شود. او می‌گوید: «آمریکاییها برای اینکه بتوانند تغییر را از درون دنبال کنند تلاش می‌کنند کشورهای دیگر را با خود همراه کنند و با برگزاری چنین همایشهایی [کنفرانس ورشو] مخالفان و معاندین و ضد انقلاب‌ها را در خارج از کشور جمع کنند.»
نقوی حسینی در بخشی از این مصاحبه گفته «بر کسی پوشیده نبوده است که کشورهای اروپایی مدعی در مقابل آمریکاییها ذلیل هستند و نمیتوانند در مقابل آمریکا موضع مستقلی داشته باشند… برعکس همه ادعاهایی که اروپایی‌ها در رابطه با فعال کردن کانال ارتباط مالی با ایران داشتند اما در آخر مشخص شد که جرات فعال کردن spv را ندارند. اقدامات اخیر دانمارکیها و هلندیها برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران هم در همین راستا صورت گرفته… حالا که زمان عمل به وعده‌های‌شان رسیده شروع به بهانه‌جویی کرده‌اند. اروپایی‌ها با سیاستهای آمریکا همگام هستند و اعضای گروه ۱+۵ خود از شرکتکنندگان در این کنفرانس هستند.»
نقویحسینی در حالی تاکید کرده روسها با کنفرانس ورشو مخالفت می‌کنند که تا کنون اطلاعی از مواضع روسیه درباره این کنفرانس وجود ندارد.
همزمان کیهان چاپ تهران در گزارشی با عنوان «بسته پر از هیچ SPV بجای انجام تعهدات برجامی اروپا» نوشت «اکنون سه سال از روز آغاز اجرای تعهدات ۱+۵ ذیل برجام سپری شده است. علاوه‌بر بی‌دستاوردی برجام، در حال حاضر بیش از ۲ هفته از آغاز سال ۲۰۱۹ سپری شده است و جز وعده‌های پوچ، چیزی از بسته اروپایی و spv نصیب ایران نشده است. کانال مالی اروپا (spv) حتی اگر اجرایی نیز بشود، چیزی فراتر از نفت در برابر غذا و دارو نیست.»
جمهوری اسلامی در تنگنای کنونی نه تنها بدون عملی شدن هفت شرط خامنهای بلکه با وجود فشارهای شدید اروپایی‌ها از جمله تحریم بخشی از وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی به دلیل اقدامات تروریستی نیز هنوز حاضر به خروج از برجام نیست.
بخش‌هایی از برجام به حالت تعلیق درآید
حسن بهشتی‌پور از کارشناسان سیاسی نزدیک به دولت روحانی در مصاحبه با روزنامه ایران با اشاره به اینکه «خروج از برجام دشمنان ایران را دوباره با هم متحد می‌کند که این به نفع منافع ما نیست» پیشنهاد داده اجرای بخش‌هایی از برجام به حالت تعلیق درآورده شود و تاکید کرده «این به معنای بیرون آمدن نیست [بلکه] برای این است طرف مقابل را به فعالیت وادارد تا به نوعی کار جدیدی انجام دهد.»
او تاکید کرده «اروپا مدام می‌گوید می‌خواهد کاری انجام دهد، اما در عمل شرکت‌های بزرگ اروپایی ترجیح می‌دهند با آمریکا کار کنند تا با ایران… ما با خروج از برجام فضا را دست امریکا و اسرائیل می‌دهیم… فراموش نکنیم خروج از برجام یعنی دوستان‌مان را تشویق کرده‌ایم سمت جبهه مخالف ما برود؛ در صورت خروج از برجام با چین، روسیه و هند هم نمی‌توانیم کار کنیم.»
بهشتی‌پور برخلاف نقویحسینی می‌گوید «یادمان باشد همین چین و روسیه همراه قطعنامه‌ها علیه ایران بودند.»
در چنین شرایطی، نظام در تنگنایی خودساخته گیر افتاده و دست‌کم تا امروز با وجود تلاشها و لابیگریهای پیدا و پنهان برای مذاکره با آمریکاییها ظاهرا هنوز شرایط برای اقداماتی شبیه نرمش قهرمانه یا نوشیدن جام زهر مهیا نشده است. در حال حاضر کارگزاران نظام به همین جام «پُر از هیچِ» برجام به مصداق «قاچ زین را محکم بچسب، اسب‌سواری پیشکش!» راضی‌اند.
قاچ زین را محکم چسبیده اند، اسب‌سواری پیشکشان!
جام زهـر ٣ براى اقا
یا پذیرش ١٢ شرط و یا فروپاشى