نزدیک شدن مواضع آلمان و آمریکا: جمهوری اسلامی باید قید «ساز و کار مالی» را بزند؟

عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه برای مذاکره با مقامات اروپایی از دوشنبه، هشتم بهمن، به اروپا سفر کرده است. وی به اتریش رفته و قرار است دیدارهایی در اسلواکی و بلغارستان نیز داشته باشد.

عراقچی در مرحله نخست سفر خود در وین با مقامات ارشد اتریش از جمله قائم‌مقام وزیر خارجه و رئیس‌کمیسیون سیاست خارجی مجلس این کشور و همچنین یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیدار کرده است.

البته بهرام قاسمی سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ادعا کرده بود سفر اروپایی عراقچی ربطی به ساز و کار مالی ویژه (SPV) ندارد و در مورد موشک‎‌ها نیز مذاکره نخواهد شد اما گزارش‎ها نشان می‎دهد سفر او دست‌کم همین محورها را دارد: SPV، موشک‎ها و کنفرانس ورشو.

بر اساس آنچه از این دیدار منتشر شده، مسائل دیگری نیز در این سفر و دیدار مطرح شده است از جمله تحریم‌های آمریکا، مشکل عملیات خرابکارانه و توطئه‌های تروریستی عوامل جمهوری اسلامی در اروپا، عملیات سایبری و جاسوسی‎ رژیم ایران و نپیوستن به گروه مالی FATF و عدم تصویب لوایح چهارگانه از جمله CTF و پالرمو.

بر اساس گزارش‌های رسانه‌های داخلی ایران، عراقچی به آمانو هشدار داده «در برجام توازن بین تعهدات و مزایای توافق اتمی از بین رفته و اروپا باید هرچه سریعتر آن را بازگرداند و در غیر این صورت، دلیلی برای تداوم اجرای تعهدات از سوی جمهوری اسلامی ایران نیز وجود نخواهد داشت.»

برخی منابع اروپایی تلویحاً گفته بودند تا روز دوشنبه، ۲۸ ژانویه ۲۰۱۹، SPV رسماً ثبت می‌شود و امیدواری‌هایی به تهران داده بودند اما در هشت ماه گذشته برای چهارمین مرتبه این وعده اجرا نشد و حالا قول پنجشنبه (۱۱ بهمن) را به جمهوری اسلامی داده‌اند. در همین زمینه عراقچی هم تایید کرده «مراحل ثبت آن ممکن است یک مقدار دیگری طول بکشد، ولی امیدواریم این کار به زودی انجام شود.»

عراقچی در وین با خبرگزاری صدا و سیمای جمهوری اسلامی مصاحبه کرده و گفته «می‌فهمیم که راه‌اندازی SPV مشکلات فنی و حقوقی زیادی دارد، می‌فهمیم که آمریکا تهدید کرده هر کسی با این مکانیسم مالی کار کند را تحریم خواهد کرد و می‌فهمیم این مکانیسم باید به شکلی طراحی شود که به دور از فشارها و تحریم‌های آمریکا باشد و هر کمپانی که با این کار می‌کند، مورد تحریم واقع نشود؛ ولی هشت ماه هم زمان زیادی برای تشکیل یک چنین مکانیسمی است.»

مسئله بالستیک‎ها و یمن

روزنامه وال استریت ژورنال گزارش داده، مشکل اروپایی‎ها برای ثبت SPV اختلاف اسپانیا و ایتالیا در مورد متن بیانیه اتحادیه اروپا در ارتباط با رژیم ایران است.

در اروپا گروهی از منتقدان سرسخت جمهوری اسلامی به کشورهایی که نرمش بیشتری با رژیم دارند فشار مضاعف آورده‌اند که در راه‌اندازی ساز و کار مالی باید مسئله بالستیک‎ها و مسائل منطقه‌ای از جمله سوریه و یمن هم در نظر گرفته شود.

قرار بود در جلسه اتحادیه اروپا آخرین تصمیم‌گیری در مورد SPV صورت گیرد اما روز دوشنبه پس از پایان نشست اتحادیه اروپا، هایکو ماس وزیر خارجه آلمان اظهاراتی کرد که برای رژیم ایران نامنتظره بود.

وزیر خارجه آلمان تاکید کرد SPV در ابتدا مبادلات کالاهای انسانی از جمله دارو و مواد غذایی را پوشش خواهد داد و شامل تجارت‎هایی می‎شود که آمریکا آنها را تحریم نکرده. دیپلمات‌های اروپایی به رویترز گفته‌اند با فشارهای آمریکا هدف این مکانیسم مالی ممکن است کاهش پیدا کند و «تنها به مبادله کالاهای کمتر حساس محدود شود.»

یک دیپلمات ارشد فرانسوی نیز با اشاره به SPV گفته هیچکدام از اقداماتی که ما قصد داریم از آنها استفاده کنیم معجزه نمی‌کنند.

در ایران منتقدان دولت روحانی و دلواپسان نسبت به این اظهارات واکنش نشان داده‌اند و همگی مشترکاً پرسیده‌اند اگر قرار باشد این کانال صرفاً در زمینه‌هایی مورد استفاده قرار گیرد که تحت تحریم آمریکا قرار ندارند، اساساً چه نیازی به چنین ساز و کاری وجود دارد؟!

در این میان، پس از آنکه آمریکا خبر برگزاری کنفرانس ورشو را اعلام کرد، اروپایی‎ها برای آنکه عزم جدی خود در حفظ برجام را نشان دهند تمایل بیشتری به راه‌اندازی کانال مالی تجارت با ایران نشان می‌دهند و رژیم ایران هم دو پیام مستقیم به اروپا فرستاده است. یکی «شکست خوردن» پرتاب ماهواره‎ی «پیام» با تاکید روی ناموفق بودن عملکرد پرتابگر (بالستیک حامل) و دومی شناسایی محموله‎ی سنگین هروئین که از بنادر جنوبی ایران «آماده قاچاق به سمت اروپا» بود.

تغییر نظر آلمانی‌ها

و اما آلمان که یکی از سه ضلع مثلث قدرت در اروپا نیز مواضع خود را تغییر داده و سرنوشت SPV را با ابهام روبرو کرده است. مشکل اساسی آلمانی‎ها با رژیم ایران «امنیتی» است. در حال حاضر پرونده‎ی اقدامات خرابکارنه و تروریستی جمهوری اسلامی با مسئله جاسوسی‌ سایبری و جاسوسی در ارتش این کشور گره خورده و امکان از بین رفتن آخرین شانس‎های مماشات دولت آلمان با تهران وجود دارد.

به نقل از «العالم»، روزنامه آلمانی هندلزبلات چهارشنبه، ۳۰ ژانویه (۱۰ بهمن) نوشت که راهبرد اتحادیه اروپا برای بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا علیه رژیم ایران به سختی شکست خورده و اتحادیه اروپا می‌خواهد شرکت‌های اروپایی را از پیامدهای منفی تحریم‌های آمریکا حفاظت کند، ولی این روش [SPV] کارآیی ندارد و چندان هم جدی گرفته نمی‌شود.

در این گزارش تاکید شده شرکت‌های اروپایی توجهی به اقدامات اتحادیه اروپا نمی‎کنند و همسو با تحریم‌های آمریکا حرکت می‎کنند. از سوی دیگر اتحادیه اروپا نتوانسته هیچ شرکتی را از مجازات تحریمی معاف کند و به همین دلیل بیشتر آنها روابط تجاری با ایران را متوقف کرده‌اند و یا به سرمایه‌گذاری در این کشور پایان داده‌اند. فقط سه شرکت پیشنهاد حمایت اتحادیه اروپا را دریافت کرده‌اند که هیچکدام آلمانی نیستند.

شرکت‌های بزرگ آلمانی که با ایران همکاری داشه‌اند امثال زیمنس، BASF و دایملر بوده‌اند که همگی به اضافه شرکت‌های دیگر همکاری خود را با ایران متوقف کرده‌اند.

باید اضافه کرد اخیراً آلمان پروازهای شرکت هواپیمایی ماهان به این کشور را نیز در واکنش به فعالیت‌های جاسوسی جمهوری اسلامی در ارتش آلمان ممنوع کرده است.

هندلزبلات توضیح می‌دهد که در ماه مه ۲۰۱۸ پس از اینکه دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که از توافق هسته‌ای با ایران (برجام) خارج می‌شود، اتحادیه اروپا به صورت یکجانبه ساختاری را تصویب کرد تا به شرکت‌های اروپایی کمک کند تا با وجود تحریم‌های آمریکا، با ایران همکاری داشته باشند.

به نوشته هندلزبلات، به نظر می‌رسد که این تدابیر کاملاً شکست خورده‌اند و برلین هم از این موضوع اطلاع دارد. هفت شرکت آلمانی فعال در زمینه مواد خام، مسائل بازرگانی، حمل‌ و نقل، خدمات و امور مالی به اطلاع دولت رسانده‌اند که به دلیل تحریم‌های آمریکا در روابط بازرگانی با ایران مشکل دارند. نام این شرکت‌ها جزو اطلاعات طبقه‌بندی شده است و تنها نمایندگان پارلمان در جلسات ویژه به آن دسترسی دارند.

به نظر می‌رسد مقامات جمهوری اسلامی دریافته‌اند که جدیدترین و شاید دشوارترین مانع بر سر راه ایجاد SPV عقب‎نشینی آلمان است.

در همین زمینه مسعود گودرزی عضو کمیسیون امنیت ملی به قدس آنلاین می‎گوید: «دولت آلمان درگیر بحران‎های داخلی است، و اگر بخواهد اقدامی خلاف خواسته آمریکا و نظام سلطه انجام دهد، ممکن است آمریکایی‎ها با دخالت خود در این کشور به تشدید و شعله‎ور شدن این مسائل اقدام کنند و دامنه نارضایتی‎ها و درگیری‎ها را بالاتر ببرند.»

او تاکید کرده «شاید عواملی چون ضعف اراده دولت آلمان و مسائلی که در شرایط فعلی درگیر آن است، به آن اجازه ندهد که کانال مستقل مالی ایجاد کند؛ کما اینکه برخی از اعضای اتحادیه اروپا همچون فرانسه مخالف این اقدام آلمان هستند.»

اظهارات اخیر علی ماجدی سفیر پیشین جمهوری اسلامی در آلمان در مورد عملیات تروریستی جمهوری اسلامی توسط «عوامل خودسر» در کشورهای اروپایی و تاکید وی بر از بین رفتن اعتماد اروپایی‎ها به رژیم ایران با انجام این عملیات ضدامنیتی نیز پرده از واقعیت‎های زیادی برداشت. این اعترافات دیپلمات پیشین رژیم ایران برای کل نظام جمهوری اسلامی گران تمام شد. در کنفرانس مطبوعاتی اخیر سخنگوی وزارت امور خارجه جمهور اسلامی، خبرنگار روزنامه کیهان تهران ماجدی را «مامور اروپا» دانست، ولی قاسمی از پاسخ و توضیح در این زمینه شانه خالی کرد.

مدت‌هاست که از اظهار نظرات مقامات جمهوری اسلامی به ویژه حزب‎اللهی‌ها و دلواپسان و همچنین نظرات کارشناسانی که در رسانه‌ها منعکس شده مشخص است که نظام از ایجاد SPV ناامید شده است. این ناامیدی رسماً ابراز نمی‎شود اما از تغییر لحن مقامات رژیم و رفتار آنها این امر پیداست. بر اساس همین ناامیدی است که به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، در لجبازی با خواست‌های غرب، ۱۲ فروند موشک بالستیک در مصلای «امام خمینی» تهران به نمایش گذاشته شده است.

حسین سلامی معاون فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز اخیراً در اظهاراتی گفته این فقط موشک نیست که بازدارندگی ایجاد می‌کند؛ هر جا که دشمن حرکتی علیه ما کند لشکری از همان منطقه در مقابل او می‎ایستد. او همچنین تاکید کرده راهبرد ما محو اسرائیل از جغرافیای سیاسی جهان است و به‌نظر می‌رسد با شرارت‌هایی که اسرائیل در حال انجام است، خودش را به این واقعیت نزدیک می‌کند.