همکاران کیهان لندن درباره رویدادهای سال گذشته چه می‌گویند

روزنامه‌نگاران و خبرنگاران رسانه‌هایی که به مسائل سیاسی و اجتماعی می‌پردازند، بطور شبانه‌روزی با رویدادهای مختلف درگیر هستند. در مورد کیهان لندن، آنچه در خاورمیانه و به ویژه ایران روی می‌دهد، حضور دائمی در زندگی روزانه‌ی کیهانی‌ها دارد چرا که ارتباط آنها با یکدیگر نه در یک دفتر ثابت و محلی مشخص با ساعات کاری محدود بلکه در شهرها و کشورهای مختلف و بطور شبانه‌روزی است؛ مبالغه نیست اگر بگوییم: درست مانند یک «اورژانس» که تعطیل‌پذیر نیست!

این نوع رابطه‌ی «خانوادگی» در کیهان لندن، میراث دکتر مصطفی مصباح‌زاده بنیانگذار مؤسسه‌ای ۷۷ ساله در تهران است که از همان دورانِ مدیریتِ وی بر کیهان، بر جای مانده و به همت نازنین انصاری  @NazeninAمدیر مسئول کیهان لندن و کیهان لایف (کیهان لندن به زبان انگلیسی) ادامه یافته است.

جالب است بدانید که این شکل از فعالیت اورژانسی و همیشه در حرکت و فعالیت، در یک همکاری صمیمانه و با آگاهی به اهمیت حفظ کیهان به مثابه یک میراث ملی و فرهنگی شکل گرفته. خانواده‌ای کوچک با امکانات فردی و محدود که سرمایه‌اش، کار و توانایی‌ها و وقت‌ ارزشمند اعضای خانواده است. آنها می‌دانند در جایی که کیهان تهران به «ارگان بیت رهبری» و بدنام‌ترین روزنامه تاریخ معاصر ایران تبدیل شده، حفظ و ارتقای کیهان لندن به عنوان یک رسانه آزاد و مستقل بیش از پیش ضرورت دارد. آنهم به عنوان رسانه‌ای که همواره صدای آن بخشی از جامعه ایران بوده که نه تنها به گوش دولت‌ها و سیاستمداران بلکه حتی به گوش رسانه‌های دیگر هم نمی‌رسیده!

جای بسی خوشحالی است که ظهور اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، انحصار خبررسانی و هدایت افکار عمومی را از چنگ رسانه‌های بزرگ و معروف در آورده و بار سنگینی را که زمانی  امثال کیهان لندن به تنهایی بر دوش می‌کشیدند، اکنون با گسترش تکنولوژی ارتباطات در میان شهروندان توزیع کرده و به این ترتیب صداهای ناشنیده نیز خود را بر رسانه‌ها و مسئولان تحمیل می‌کنند.

این افتخار بزرگ ماست که همواره پل ارتباطی و پشتیبان صدای آزادیخواهی مردم و مدافعان دموکراسی بوده‌ایم. صدایی که به تدریج از اقلیت به اکثریت در جامعه ایران تبدیل می‌شود.

♦♦♦♦♦

امسال علاوه بر فعالیت‌های روزانه‌ی همکاران کیهان لندن، از آنها خواستیم تا مهمترین موضوع یا رویداد در سال ۹۷ را از دید خودشان با خوانندگان در میان بگذارند. دیدگاه‌های برخی از کیهانیان را در زیر می‌خوانید.

آمریکا؛ خروج از برجام، دیدار با رهبر کره شمالی
♦محمدرضا حمیدی
در سال ١٣٩٧ پىامدهاى خروج غیرمنتظره آمریکا از معاهده برجام را مى‌توان مهمترین رویداد سیاسى و اقتصادى براى ایران دانست. جمهورى اسلامى در غیاب آمریکا روى وعده‌هاى اروپا حساب باز کرد اما از آنجا که شروط تعیین شده  از سوى اروپا براى ایران و حفظ برجام با منافع تهران در تضاد است جمهورى اسلامى از این بابت همچنان در بلاتکلیفى بسر مى‌برد.
از رویدادهاى مهم دیگر سال ١٣٩٧ شکست دور دوم مذاکرات دونالد ترامپ با کیم جونگ اون رهبر کره شمالى بود. کیم و مشاوران او در دیداری در هانوى پایتخت ویتنام به هیات آمریکایى گفتند که تنها در صورتى با آمریکا درباره تعطیل فعالیت‌هاى هسته‌اى و موشکى خود گفتگو مى‌کنند که ابتدا آمریکا کلیه تحریم‌ها را از روى کره شمالى بردارد. اما ترامپ از دادن چنین قولى به دوست نازنین خود طفره رفت و این نشست چهار ساعته بدون نتیجه پایان یافت.

نمایش سقوط آزاد!
♦آزاده کریمی @KarimiAzade
یک وزارتخانه عریض و طویل ارشاد و یک «صدا و سیما» با سهم ۴درصدی از بودجه کل کشور را اگر بخواهم کوچک کنم و در یک سال، آن هم فقط سال ۹۷، مهمترین اتفاقش را شرح دهم، می‌شود کنسرت امیر تتلو خواننده رپ در کشور گرجستان! ظاهرا بیرون از مرزهای ایران ولی با حمایت مالی، که گفته می‌شود از ابراهیم رئیسی کاندیدای سابق ریاست‌جمهوری و رئیس قوه قضاییه کنونی دریافت کرده. ضمنا تتلو حداقل نیم ساعت اول کنسرتش را فقط در حال مصرف مواد مخدر بوده!
هنرمندان اجاره‌ای و فروشی!
شاید به خیلی‌ها بر بخورد. ولی سال ۹۷، طیف گسترده و غیرقابل باوری از هنرمندان، داخل گیومه البته، به فروش رفتند، به مزایده گذاشته شده و بین نهادها و دستگاه‌ها تقسیم شدند.
اگر در سال ۹۶، مهمترین اتفاق هنر ایران، کسب جوایز جهانی بود، حالا مهمترین اتفاق جیب پر پول و اقامت کاناداست! حالا بگذریم از سرک اختلاسگران با رانت حکومتی و متهمان رده پایین مفسد اقتصادی به عالم هنر.
مهمترین اتفاق حوزه فرهنگ و هنر در سال ۹۷، «هیچ» بود، اگر مهمترین را به معنای ذات واقعی هنر بشماریم، محصولات تولیدشده در ایران، هنرمندانش، به معنای واقعی به «کاسبان» هنر بدل شده‌اند.
فهرستی طولانی از فروشندگانی را می‌توان ردیف کرد که در بازار مکاره آثار بازاری‌پسند، به اسم هنرمند جولان می‌دهند و سال خوشی را از پشت دوربین موبایلشان برای سیل‌زدگان آرزو می‌کنند! مهمترین اتفاق سال ۹۷، نمایش سقوط آزاد بود و هیچ!

علم و دانش در برابر سیاست‌های جاهلان
♦فرید خلیفی @FaridMedia
در سال ۹۷، در چهل سالگی حکومت اسلامی، ایرانیان بیشتری نسبت به گذشته دریافتند که ریشه تمام مشکلات چهل ساله کشور فقط و فقط در به کار نگرفتن روش‌های کارآمد علمی بوده و بس.
از این رو پس از چهل سال اشغال ایران به دست جاهلان داعش‌پرور، برای نخستین‌بار گروهی متشکل از متخصصان زبده ایرانی در سراسر جهان گرد هم آمدند تا با پرداختن به این موضوع، سرمایه‌های کشور در آینده تنها در جهت منافع مردم ایران هدایت شوند.
از همین رو «پروژه ققنوس ایران» می‌تواند درمانی علمی علیه بیماری سرطان ایران امروز باشد که ایرانی سرفراز، نوین، متمدن و آباد را در فردای آزادی نوید می‌دهد.

مهمترین‌ها، یکی دو تا نیستند؛‌ آزار و تعرض از همه نوع
♦فیروزه رمضان زاده @FRamezanzadeh
در نخستین روزهای سال ۱۳۹۷ خبر قتل ندا علیزاده، دختر ۶ ساله یک خانواده افغان ساکن محله فقیرنشین «قلعه ساختمان» مشهد، خشم و ناراحتی کاربران صفحه‌های اجتماعی را برانگیخت. ندا علیزاده، هفتم فروردین ماه، توسط مرد میوه فروش محله‌شان، علی‌اصغر اشرفی‌زاده ۴۱ ساله، مورد تجاوز قرار گرفت و سپس به قتل رسید. قاتل ندا را حدود سه ماه‌ پس از بازداشت، در ملاء عام اعدام کردند.
در هفتم خردادماه نیز خبر آزار و اذیت جنسی تعدادی از دانش‌آموزان دوره اول متوسطه دبیرستان معین در غرب تهران توسط ناظم مدرسه در شبکه‌های اجتماعی پیچید. در این پرونده، ناظم مدرسه به عرضه سیگار، مشروبات الکلی و «فیلم‌های مستهجن» به دست‌کم ۳۰ دانش‌آموز ۱۴ ساله و وادار کردن آنها به رابطه و آزار جنسی متهم شد. در نهایت ناظم از ادامه فعالیت در این حرفه کنار گذاشته شد و رئیس آموزش و پرورش منطقه ۲ تهران هم استعفا داد. رسانه‌ای شدن خبر تعرض جنسی به دانش‌آموزان این مدرسه واکنش ‌آیت‌الله خامنه‌ای را برانگیخت. او تجاوز به دانش‌آموزان را جنایت خواند و به قوه قضائیه دستور داد تا پس از محاکمه «در اسرع وقت حدود الهی در رابطه با محکومین اجرا شود.» یک ماه بعد خبرگزاری‌های داخلی نوشتند که متهم این پرونده به زندان و شلاق محکوم شده است.
حمله‌ی روز سه‌شنبه ۳۱ شهریور ۹۷ به رژه نیروهای مسلح ایران در اهواز هم از مهمترین خبرهای سال گذشته بود.
در این روز، افراد ناشناس به سوی حاضران در مراسم رژه نیرو‌های مسلح در اهواز تیراندازی کردند. خبرگزاری‌های ایران، شمار کشته ها را ۲۶ تن اعلام کردند. مسئولیت حمله به رژه نیروهای مسلح ایران  در اهواز را ابتدا جریان «الاهوازیه» و سپس وبسایت اعماق وابسته به گروه «دولت اسلامی» (داعش) برعهده گرفت.
اما در سالی که گذشت وسایل گرم‌کننده غیراستاندارد برای چندمین بار در مدارس ایران حادثه آفرید. حادثه آتش‌سوزی در  پیش‌دبستان و دبستان غیردولتی دخترانه «اسوه»  زاهدان ساعت ۹ صبح روز سه‌شنبه ۲۷ آذر رخ داد. در این حادثه، ۴ دانش‌آموز در اثر سوختگی شدید جان خود را از دست دادند.
۲۹ بهمن، پنجمین جلسه محاکمه غیرعلنی ۸ فعال محیط زیست موسسه حیات وحش «پارسیان»  که به «جاسوسی» و «فساد فی الارض» متهم شده‌اند در دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی صلواتی برگزار شد. هومن جوکار، امیرحسین خالقی، سام رجبی، طاهر قدیریان، نیلوفر بیانی، سپیده کاشانی، مراد طاهباز از یک سال پیش در بازداشت موقت سازمان اطلاعات سپاه بسر می‌برند. کاووس سیدامامی، یکی از بازداشت شدگان در این پرونده بود که تقریبا دو هفته بعد از دستگیری وی مسئولان قضایی اعلام کردند که در زندان خودکشی کرده است.
در ادامه برخوردهای امنیتی با فعالان محیط زیست در ایران، نیروهای امنیتی در ۲۷ بهمن آرمان وفایی و شاهو فرجی، دو فعال محیط‌ زیست و از اعضای شاخه کردستان حزب وحدت ملی را در سنندج بازداشت کردند یک روز بعد در شهرکرد یوسف فرهادی بابادی، فعال محیط زیست و عضو کمپین «صدای پای آب» را بازداشت کردند.
سومین دور تحصن سراسری صنفی معلمان ایران، به دعوت شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران از ۱۲ تا ۱۴ اسفند در چندین شهر برگزار شد. سید محمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش و امیرعلی نعمت اللهی، معاون وی، ادعا کردند که این تحصن گسترده نبوده است.
سعید مرتضوی دادستان پیشین انقلاب و عمومی تهران و رییس سازمان تامین اجتماعی در دولت احمدی نژاد هم یکی دیگر از چهره های خبرساز اسفندماه بود. مرتضوی که در پرونده تخلفات تامین اجتماعی به اتهام «تصرف اموال عمومی» و«اهمال در انجام وظیفه و تضییع اموال بیت المال» به ۱۳۵ضربه شلاق محکوم شده بود با عفو رهبر جمهوری اسلامی بخشیده شد.

سال گذشتن از خط قرمز حجاب اجباری
♦اختر قاسمی @akhtar1989
سال ۹۷ یکی از سال‌های پر رویداد هم برای مردم و‌هم برای حکومت بود؛ سال اعتراضات گسترده در قشرهای مختلف جامعه بطوری که شاید بشود آن را سال از بین رفتن هراس و تحمل تحمیلی طبقات پایین جامعه در برابر حکومت نام نهاد.
اما از نگاه من یکی از مهمترین رویدادهای سال ۹۷ را می‌توان حضور همیشگی و پر رنگ اعتراضی زنان و دختران علیه حجاب اجباری یا همان پاشنه‌ی آشیل حکومت دانست.
اعتراضات علیه حجاب اجباری از خط قرمزهای حکومت عبور کرد بطوری که حتی مسئولین مملکت را به صحبت در این‌باره واداشت و بحث بر سر پوشش اختیاری را در جامعه و در رسانه‌ها بیش از پیش دامن زد.

ریزش ساختار اطلاعاتی و امنیتی جمهوری اسلامی
♦حامد محمدی @hamedhm437
به نظرم مهمترین اتفاق سال ۹۷ علنی شدن ریزش ساختار و سازمان اطلاعاتی و امنیتی جمهوری اسلامی است.
حشمت‎الله فلاحت‌پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی، ۱۳ اسفندماه، در جلسه علنی مجلس، خواستار تشکیل «پرونده جاسوسی در ساختار تصمیم‎گیری و کارشناسی وزارت اطلاعات» شد.
این برای اولین بار طی چهل سال گذشته است که یک نماینده مجلس چنین صریح در باره فعالیت جاسوسی در وزارت اطلاعات آن هم در رده‌های بالای تصمیم‌گیری و کارشناسی صحبت کرده و آنطور که از اظهارات او مشخص است این نفوذی‎ها توانسته‌اند به این هدف خود که «تحمیل اشتباه و انحراف» بوده و منجر به «اتلاف منابع در ساختار تصمیم‎گیری» شده دست بیابند.
اینکه چه کسانی فرصت و امکان نفوذ به لایه‌های امنیتی نظام را دارند پرسش اصلی‌ است.
در سایه موازی‌کاری‌های اطلاعاتی و ناکارآمدی نهادهای تامینی، لایه‌های امنیتی جمهوری اسلامی آسیب جدی خورده که سرآمد آن خروج اطلاعات طبقه‌بندی شده است. خروج انبوهی اطلاعات اتمی از انبار کهریزک نمونه‌ی دیگری از این ضربات است.

جهش بی‌سابقه ارز و اعتراضات کارگری
♦روشنک آسترکی @roshanak_ast 
اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۷ یکی از پررویدادترین بخش‌های خبری و تحلیلی را به خود اختصاص داده بود. برجسته‌ترین خبر در نخستین روزها پس از تعطیلات رسمی نوروز ۹۷ و در هفته دوم فروردین جهش پر سرعت قیمت ارز در بازار ایران بود.
قیمت دلار که در آخرین روزهای اسفندماه در کانال ۳۰۰۰ تومان سِیر می‌کرد طی دو هفته نخست فروردین‌ماه وارد کانال ۵۰۰۰ تومان شد. افزایش ۴۰ درصدی قیمت دلار طی دو هفته که چند روز آن به دلیل جشن نوروز تعطیل رسمی بود یکی از بی‌سابقه‌ترین جهش‌های دلار در دهه‌های اخیر را رقم زد و موجب تعویض رئیس بانک مرکزی شد. در پی این جهش قیمتی که با موجی از گرانی کالا و خدمات در ایران همراه بود دولت تصمیم به تک‌نرخی کردن دلار، آن هم با قیمت بی‌مبنای ۴۲۰۰ تومان، گرفت. چندی بعد اما نه تنها قیمت دلار در بازار آزاد همچنان صعود می‌کرد، دلار ۴۲۰۰ تومانی به دروازه طلایی رانت برای «خودی»های نظام تبدیل شد.
بسیاری از رانتخواران به اسم واردات کالاهای اساسی و مواد اولیه کارخانه‌ها ده‌ها و صدها هزار دلار با نرخ ۴۲۰۰ تومان خریدند. غالب این افراد کالاها را پس از ورود به کشور با احتساب قیمت بازار آزاد به فروش رساندند و مال روی مال گذاشتند. تعدادی هم که ظاهرا «خودی»تر بودند دلارها را به جیب زدند و خبری از واردات کالاهای اساسی نشد!
این بحران همراه با دستور دونالد ترامپ برای خروج ایالات متحده از برجام کافی بود تا بحران‌های زیرپوستی اقتصاد ایران فوران کند. تابستان ۱۳۹۷ دلار به بیش از ۱۷ هزار تومان رسید.این شوک عظیم همزمان با بازگشت تحریم‌ها موجب شد کارخانه‌ها که در دهه گذشته با هر ضرب و زوری، رکود تورمی را تاب آورده بودند یکی پس از دیگری خطوط تولید را خاموش و کارکنان خود را معلق و اخراج کنند. در یک نمونه تنها در استان قزوین در هر ۳ ماه از سال ۱۳۹۷ بیش از ۵۰۰۰ کارگر بیکار شدند.
اما اجرایی شدن تحریم‌ها در آبان ۱۳۹۷ و بی‌عملی دولت برای ارائه برنامه‌ای کارآمد تیر خلاص سال گذشته را به اقتصاد ایران شلیک کرد. در این میان عقب‌افتادن حقوق هزاران کارگر و کارمند موجب گسترش اعتراضات و تجمعات صنفی شد. آبان‌ماه سال ۹۷ اعتصاب و تظاهرات چندین روزه کارگران نیشکر هفت تپه و گروه ملی فولاد اهواز به صدر اخبار ایران تبدیل شد؛ این دو اعتصاب به تشکیل پرونده قضایی برای بیش از ۶۰ کارگر شاغل در ایران دو کارخانه و بازداشت بیش از ۲۰ کارگر منجر شد.
افشا شدن یکی پس از دیگری پرونده‌های قطور فسادهای مالی و اختلاس‌های سازمان‌یافته از دیگر خبرهای مهم در سال ۹۷ بود. قوه قضاییه با هماهنگی علی خامنه‌ای نمایشی از مبارزه با فساد اقتصادی راه انداخت و چندین پرونده قدیمی و تازه را بررسی و برای نخستین‌بار جمهوری اسلامی ۳ نفر را به اتهام فساد اقتصادی بالای چوبه دار فرستاد. این در حالی بود که نسبت به اتهامات وارد شده به این افراد هنوز تردید وجود داشت و تحقیقات درباره تخلفات یکی از آنها هنوز به پایان نرسیده بود! در این میان اما اختلاسگران و مفسدان بزرگ یا در ایران می‌چرخند و پروژه‌های خود را پیش می‌برند یا مانند محمدرضا خاوری و مرجان شیخ‌الاسلامی آل آقا با پول‌های دزدی در خارج از ایران کیف دنیا را می‌کنند!

ورود زنان به ورزشگاه؛ خروج بریتانیا از اروپا
♦گیلدا وزیردفتری
رویداد مهمى که در سال ٩٧ در ایران رخ داد، به نظر من، باز شدن در ورزشگاه‌ها، هر چند محدود، به روى بانوان ایرانى بود که یک موفقیت مهم براى زنان کشور ماست.
در جایى که در کشورى اسلامى چون عربستان سعودى به زنان آزادى، که البته حق طبیعى هر زن است، داده شد تا بتوانند به دانشگاه‌ و استادیوم‌ بروند و رانندگى کنند، زنان ما حقى را که نزدیک به ۴٠ سال از آنها گرفته شده بود، بطور محدود، باز یافتند.
موضوع مهم دیگرى که مورد بحث روزانه رسانه‌هاى جهان در سال گذشته بود، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برکسیت) بود که همچنان ادامه دارد و مذاکرات مداوم ترزا مى با مسئولان اتحادیه اروپا نیز هنوز به جایى نرسیده و همچنان سرنوشت «برکسیت» معلوم نیست.

پایان ماه عسل اروپا و جمهوری اسلامی و کنفرانس ورشو
♦احمد رأفت @AhmadRafat 
 اروپا که در اردیبهشت سال گذشته بلافاصله پس از اعلام خروج آمریکا از برجام، علیه دونالد ترامپ مواضع سختی را اتخاذ کرده بود، در ماه های بعد به تدریج تصمیماتی گرفت که به نوعی می‌توان آنها را پایان دوران ماه عسل با جمهوری اسلامی تعبیر کرد. این چرخش در مواضع کشورهای اروپایی در برابر جمهوری اسلامی، بدون شک یکی از وقایع مهم سال ۱۳۹۷ خورشیدی است. این تغییر مواضع اروپا هم سیاسی است و هم اقتصادی. اشاره به دو ابراز نظر در این رابطه، در ابتدای سال جدید خورشیدی، می‌تواند گویای این چرخش باشد.
ژان‌ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، می‌گوید اروپا با امضای توافق هسته‌ای چک سفیدی را برای اینکه جمهوری اسلامی حقوق بشر را نقض کند امضا نکرده‌ است. از سوی دیگر علی خامنه‌ای در سخنرانی‌اش به مناسبت سال جدید خورشیدی ساز و کار مالی اروپا یا اینستکس را «شوخی تلخ» خواند و افزود «اروپایی‌ها عملا از برجام خارج شده‌اند.»
واقعیت این است که شرکت‌های بزرگ و کوچک اروپایی، در پیامد بازگشت تحریم‌های آمریکا، جمهوری اسلامی را ترک کردند و کلیه قراردادهایی را که بعد از برجام امضا کرده بودند فسخ کرده و یا به حالت تعویق درآوردند. اینستکس هم اگرچه بالاخره به ثبت رسید، ولی هنوز اجرایی نشده و زمانی هم که اجرا شود تنها برای معاملاتی با جمهوری اسلامی درهایش را خواهد گشود که مانند دارو و مواد غذایی از تحریم‌های جدید آمریکا معاف هستند.
بیانیه‌های اتحادیه اروپا، هشدارهای برخی از این کشورها و اظهارات رهبران اروپایی در رابطه با سیاست‌های موشکی جمهوری اسلامی، نقش آن در منطقه و حمایت تهران از گروه‌های تروریستی و رژیم بشار اسد هم دلالت بر نزدیکی هرچه بیشتر مواضع اروپا به ایالات متحده و متحدین‌اش دارد. در این رابطه کنفرانس ورشو که اسرائیل و بسیاری از کشورهای عربی را در یک جبهه در مقابل جمهوری اسلامی گرد آورد نیز یکی دیگر از اتفاقات مهم سال گذشته خورشیدی بوده است.

رسوایی سیاست‌های استمرارطلبانه‌ی جناحین نظام
♦الاهه بقراط @ElaheBoghrat
اگرچه شعار تاریخی «اصلاحطلب اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا» نخستین بار در اعتراضات سراسری دی‌ماه ۹۶ شنیده شد، اما به پرسش کشیده شدن سیاست‌های استمرارطلبانه هر دو جناح اصولگرا و اصلاحطلب و وابستگان و دلبستگان آنها در داخل و خارج کشور در تمام طول سال ۹۷ به شدت پررنگ شد بطوری که مدافعان آن را نه به دفاع از خود بلکه به اعتراف به شکست این سیاست‌ها واداشت.
استمرارطلبی که بر اساس فرصت‌طلبی و سودجویی وابستگان نظام به بهای سنگین تخریب کشور در برابر مخالفان مدافع دموکراسی و حقوق بشر زیر عنوان «پروژه اصلاحات»‌ با فریب و تبلیغات سیاست را قبضه کرده بود، مجبور شد با اعتراف به ناکامی، به جستجوی روش‌های دیگری برای بقای نظام، از جمله ساختن اسامی و عناوین جدید برای مضامین و افراد قدیم، روی بیاورد. در عین حال برخی از این روش‌ها، یا تقلید سطحی از ابتکارات مخالفان است و یا ساختن اپوزیسیون خودی با ترفند تبلیغ برای چهره‌هایی که می‌توانند مورد استفاده ابزاری برای کانالیزه کردن اعتراضات و مبارزات اجتماعی قرار گیرند. آنهم در حالی که هر دو جناح نظام و حتی ساختار و بدنه‌ی نظام با ریزش روبروست.
همه این نکات بیانگر به پایان رسیدن ظرفیت‌های رژیم است. از همین رو به نظر من، رسوایی استمرارطلبی که یک گام بزرگ برای گذار از این نظام به شمار می‌رود، یکی از مهمترین رویدادهای ذهنی و عینی سال ۹۷ خورشیدی بود که نتایج‌اش را در سال ۹۸ شاهد خواهیم شد.