به مناسبت روز جهانی تئاتر نشستی در کافه هنر، در غرب لندن و طبق روال معمول جلسات روزهای یکشنبه در این کافه (۳۱ مارس) برگزار شد.
روز جهانی تئاتر ۲۶ مارس است که از سال ۱۹۶۱ تا امروز هر سال در گوشه و کنار جهان برگزار می‌شود. ناگفته نماند که کافه هنر مکانی است برای بحث و تبادل نظر در مورد تئاتر و سینمای ایران و جهان به منظور بالا بردن دانش علاقمندان درباره‌ی این دو هنر و نیز برای یافتن راه‌هایی جهت ارتقای سطح کیفی آثار نمایشی ایرانی در لندن.
داریوش رضوانی، کارگردان و بازیگر تئاتر و مبتکر و موسس کافه هنر، گردهمایی را آغاز و پس از تبریک روز جهانی تئاتر به حاضران از سوسن فرخ نیا، مدیرِ گروه تئاتری سام و و مدیر و موسس جشنواره تئاتر مستقل ایرانی در لندن برای سخنرانی دعوت کرد.
سوسن فرخ‌نیا سخنان خود را اینگونه آغاز کرد که برای کسب اطلاعات درباره‌ی تاریخچه روز جهانی تئاتر و سخنرانی‌ها و پیام‌ها کافیست در «گوگل» جستجو کنیم تا سریع به آنان دست پیدا کنیم. از آن رو، فرخ‌نیا تنها بطور مختصر به تاریخچه روز جهانی تئاتر پرداخت و گفت که به دنبال پایان جنگ جهانی دوم، در سال۱۹۴۸ انگیزه و هدف از تاسیس انستیتوی بین‌المللی تئاتر- به ابتکار سازمان یونسکو- آن بود که بسیاری نگرانِ راه و مسیری بودند که فرهنگ و هنر در پیش گرفته بود. بنابراین متخصصان و چهره‌های سرشناس تئاترجهانی، اصولی را پایه گذاشتند که به صورت مؤثر بتواند از فرهنگ و هنر، بطور کلی، و از هنر تئاتر بطور خاص دفاع کنند. دغدغه‌ی آنها در آن سال‌ها آن بود که نکند از هنر و تئاتر دوباره برای بازتولید و بازنشر ایدئولوژی‌های استبدادی و فاشیستی و غیره استفاده‌ی ابزاری شود. تا رسیدیم به سال ۱۹۶۱ که انستیتوی بین‌المللی تئاتر لازم دید که حتما روزی را به بزرگداشت تئاتر اختصاص دهد تا از این طریق به مردم یادآوری کند تئاتر باید بر مبنای اصولی شفاف و درست پیش رود. از آن سال به بعد، درروز ۲۶ مارس، هر سال هنر تئاتر در گستره‌ی بین‌المللی گرامی داشته می‌شود. از سال ۱۹۶۲ هم تصمیم گرفته شد که پیامی توسط یکی از چهره‌های سرشناس و مطرح تئاتری در عرصه‌ی بین‌المللی به مناسبت این روز فرستاده شود. در سال ۱۹۶۲ ژان کوکتو کارگردان سرشناس تئاتر و سینمای فرانسه نخستین پیام به مناسبت روز جهانی تئاتر را فرستاد.
فرخ‌نیا افزود مسئله مهم آن است که ببینیم نتیجه‌ی این همه زحمات در عرصه تئاتر و فرستادن پیام‌ها چه بوده است. یعنی ازسال ۱۹۴۵ به بعد که جنگ جهانی دوم پایان یافت و همه دست به دست هم دادند تا به صورت بین‌المللی، دنیا و تمدن انسانی مسیری منطقی و به دور از جنگ و خونریزی در پیش بگیرد، به راستی در این عرصه چه دستاوردی داشته‌ایم.
برای گام برداشتن در این مسیر قرار بود و امید می‌رفت که تئاتر به صورت دوای روح و روان درآید تا به انسانیت در پیمودن این مسیر کمک کند: «این موضوع مهمی است که باید درباره‌ی آن تحقیق کنیم و کافی نیست که به صورت اطلاعات کلی و سطحی تاریخ روز جهانی تئاتر و حواشی آن را بدانیم. یعنی می‌شود به مناسبت روز جهانی تئاتر حرف‌های زیبایی زد ولی مهم به دست آوردن نتیجه‌ی ملموس و مثبت است.»
وی تأکید کرد که این فقط شامل ایران و کشورهای عقب‌مانده نیست بلکه شامل کشورهای پیشرفته نیز می‌شود: «توجه کنید به فقر رایج اخلاقی در عرصه هنر که اکثریت مطلق محصولات فرهنگی را تبدیل به کالاهای تجاری برای فروش و کسب هرچه بیشتر سود کرده است که محتوای آنها نیز روی روح و روان مردم تاثیر مخرب خود را می‌گذارد بجای دوا و تلطیف کننده‌ی روح و روان بودن. تنها چاره هم مقاومت در برابر این جریان قوی توسط مردم و هنرمندان تئاتر است. راهش هم این است که فرهنگ و هنر و تئاتر مستقل به وجود آید.»
به گفته فرخ‌نیا امروزه در کشورهایِ اروپایی و ایالات متحده آمریکا نیز از فعالین تئاتری خواسته می‌شود که حرف‌های مطلوب سرمایه‌گذار و یا پشتیبان مالی را پیاده کنند، گیرم که این امر به صورت ظریف‌تر و پیچیده‌تری، برخلاف ایران و کشورهایی نظیر کشورما، صورت می‌گیرد. هنرمند بدبخت هم از فقر و بی‌پولی ناچار است تن به این کار دهد: «در همین بریتانیا هم از شما به نحو پیچیده و ظریفی خواسته می‌شود که همان حرف‌هایی را بزنید که حاکمیت از تو می‌خواهد و چیزی متفاوت و بدیل وضعیت موجود را چندان راحت بر نمی‌تابد. اگر حرف آنها را نزنی به تو بودجه نمی‌دهند و اصلاً داخل قضایا راه نمی‌دهند. اتکا به خود و به مردم چیزی است که در سال‌های اخیر هنرمندان مستقل به اهمیت آن واقف شده‌اند و به آن عمل می‌کنند تا کارهایِ سفارشی نکنند.»
فرخ‌نیا افزود: «در این میان البته کسانی پیدا می‌شوند که شجاعت آن را دارند که حرف خودشان را رک و راست بزنند، مثل آقای کارلوس سلندرِن کوباییِ ساکن هاوانا که پیام امسال روز جهانی تئاتر را او فرستاده است. در پیام سلندرن دو نکته مهم وجود دارد. یکی اینکه هر جا که تماشاگر حضور داشته باشد چیزی که در برابرش اتفاق می‌افتد تئاتر است. یعنی مهم نیست که محل اجرا تئاتر مرکز باربیکن و یا تالار تئاترنشنال لندن باشد. هر جا که سی نفر دور هم جمع شوند و بازیگران برایشان نمایش اجرا کنند آنجا تئاتر است. دومین چیز قشنگی که گفته آن است که هر اتفاقی بیفتد و هر بلایی که جهان و سیستم حاکم بر سر هنر بیاورد و از آن سوء استفاده کند، مسئولیت ایجاد شفافیت در آن لحظات نابِ ارتباط بین هنرمند و تماشاگر و ایستادگی هنرمند بر سر صداقت، با خود هنرمند است.»
سوسن فرخ‌نیا در پایان سخنرانی خود دوباره تاکید کرد که این وظیفه‌ی همه‌ی ماست که بر سر اصول‌مان بایستیم و این امر کوچک و بزرگ ندارد. اگر نه فقط «خودارضایی» فرهنگی کرده‌ایم. یعنی خودمان می‌نویسیم و در فیسبوک به اشتراک می‌گذاریم و می‌خوانیم‌اش و یا حداکثر اعتراضی می‌کنیم. ولی این، کار اساسی نیست. کار اساسی آن است که مستقل شویم و آستین بالا بزنیم چون هیچکس کمک‌مان نخواهد کرد. مردم و هنرمندان با کمک همدیگر باید هنر مستقل را به وجود بیاورند.
بعد از سخنرانی سوسن فرخ‌نیا، فیلمنامه‌ی سلندر اثر بهرام بیضایی به صورت روخوانی با همکاری مژگان ربیعی که روایتگر نمایش بود و با نقش‌آفرینی فرشید آرین و داریوش رضوانی اجرا شد و مورد استقبال تماشاگران قرار گرفت.
پس از آن نیز یک ویدئو ساخته‌ی بردیا جلالی درباره‌ی تاریخچه تئاتر ایران پخش شد. مجری این ویدئو و ارائه‌کننده‌ی توضیحات در آن خود بردیا بود. این ویدئو بر مبنای پژوهش و جمع‌آوری اسناد تاریخ تئاتر ایران تهیه شده بود و اطلاعات مفیدی درباره این موضوع در اختیار تماشاگران قرار می‌داد که دوره‌ی زمانی از اوایل حکومت قاجار تا انقلاب ۵۷ را در بر می‌گرفت. در این ویدئو توجه خاصی به چهره‌هایی که سهم مهمی در پیشبرد تئاتر ایران داشته‌اند شده بود.
پس از پایان نمایش ویدئو، گفت و شنودی درباره‌ی محتوای این برنامه انجام شد. حاضران پرسش‌ها و مسائلی را طرح کردند و بردیا جلالی به آنها پاسخ داد. از جمله پرسش‌هایی نیز در مورد نمایش سنتی ایران مطرح شد که به گفته‌ی پرسش‌کنندگان به منشاء و ریشه‌های آن به صورت کافی در ویدئو پرداخته نشده بود. برخی گفتند که چهره‌هایِ دیگری نیز بوده‌اند که در پیشرفت تئاتر ایران نقش مهمی داشته‌اند که از آنها یادی نشده است. بردیا جلالی این نکات را پذیرفت و گفت ادعای کامل بودن ویدئو را ندارد و امیدوار است کمبودهای آن را در آینده رفع کند. بردیا جلالی در پایان گفت کار اساسی در زمینه تاریخ تئاتر ایران به صورت فیلم مستند نشده و امیدوار است در آینده این کمبود رفع شود.
