راه‌اندازی ساز و کار مالی اینستکس؛ فعلاً در حد جلسه و «تبادل نظر»!

گرچه هنوز مقامات جمهوری اسلامی امیدوارند با پشتیبانی اروپایی‎ها و آغاز به کار کانال مالی اینستکس مقاومت‎ خود را در مقابل تحریم‎های آمریکا افزایش دهند اما بررسی‌ها نشان می‎دهد دولت‎های اتحادیه اروپا همچنان جز وعده و برگزاری تعدادی جلسه اقدام ویژه‎ای برای جمهوری اسلامی انجام نداده‌اند.

روز دوشنبه، ۲۹ آوریل (نهم اردیبهشت)، رابرت مک‌ایر سفیر بریتانیا در تهران خبر داد که پر فیشر رئیس ساز و کار مالی تجارت اروپا و ایران (اینستکس) با تعدادی از بازرگانان بریتانیایی درباره‌ی این کانال تجاری جلسه داشته است. وی عنوان کرد که تمامی تلاش‌ها در جهت عملی کردن آن است.

آقای پر فیشر ، رییس INSTEX در حال سخنرانی برای تعداد قابل توجهی از بازرگانان بریتانیایی. علاقه نسبت به این موضوع بسیار قوی است و تمامی تلاش ها به سمت عملی کردن آن می باشد. pic.twitter.com/NEJ2i28V8V

— Rob Macaire (@RobMacaire) April 30, 2019

دو روز پس از آن نیز  علی‎اصغر نوری مدیرعامل ساز و کار متناظر اینستکس مستقر در ایران (STFI) نیز از آغاز به کار آن خبر داد و گفت، اقدامات بانک مرکزی و بانک‌ها برای تسریع در عملیاتی کردن این مکانیزم ادامه دارد.

اعضای هیات مدیره این شرکت شامل علی‎اصغر نوری، بانک رفاه کارگران (به نمایندگی فرشید فرخ‎نژاد)، ‌بانک کشاورزی (به نمایندگی شهرزاد مشیری)، بانک پاسارگاد (به نمایندگی محمدرضا جوادیان) و خدمات انفورماتیک فرادیس گستر کیش (به نمایندگی حمید قنبری) هستند و در گام اول کالاهای اساسی شامل مواد غذایی و دارو از طریق آنها مبادله می‎شود.

حمید بعیدی‎نژاد سفیر جمهوری اسلامی در لندن نیز در توییتی نوشت، فیشر رئیس اینستکس در جلسه‎ای با صاحبان صنایع و رؤسای شرکت‌های بازرگانی انگلیس در لندن اعلام نمود که با وجود چالش‎های موجود، اینستکس با جدیت به دنبال انجام اولین تبادل تجاری با همتای ایرانی خود در سریع‌ترین زمان ممکن است.

برای گرمتر شدن بازار آغاز به کار احتمالی اینستکس فرانسوی‎ها نیز دست به کار شدند و مجمع عمومی عادی اتاق بازرگانی و صنعت ایران و فرانسه، ۲۸ آوریل (هشتم اردیبهشت) تشکیل جلسه داد و فعالین اقتصادی دو کشور به بررسی راه‎های موجود برای ادامه و افزایش همکاری‎های اقتصادی و تجاری پرداختند.

مجمع عمومی عادی اتاق بازرگانی و صنعت ایران و فرانسه در تاریخ ۸ اردیبهشت ۱۳۹۸. پویایی فراوان تمامی اعضا و فرصتی برای تبادل نظر با فعالان اقتصادی دو کشور در مورد روابط فیمابین pic.twitter.com/y74uqU1TqU

— France en Iran 🇫🇷 (@FranceenIran) April 29, 2019

اما در حالی ‎که ادعا می‎شود این کانال مالی برای مبادلات تجاری در حال آماده شدن است در ایران همچنان به باز شدن این کانال برای تامین منافع جمهوری اسلامی تردیدهای زیادی وجود دارد.

بیژن زنگنه وزیر نفت جمهوری اسلامی، چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت‌ماه، در حاشیه بازدید از بیست‌ و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی درباره‎ی تاثیر اینستکس در شرایط کنونی بر صادرات نفت و خرید تجهیزات عنوان کرد، «این ساز و کار مالی در زمینه صادرات نفت علامت مثبتی نداده است، اما در زمنیه خرید تجهیزات کمک‌کننده است.»

از حرف‎های زنگنه اینطور برداشت می‎شود که انگار این سیستم مالی به مرحله اجرایی رسیده و در زمینه خرید تجهیزات مورد استفاده قرار گرفته! اما مسئله اینجاست که علاوه بر فشارهای ایالات متحده، اروپایی‎ها آغاز به کار این کانال مالی را منوط به چند شرط کردند که مشخص نیست تهران کدام را پذیرفته است: توقف موشک‌پرانی‎، توقف اقدامات خرابکارانه در منطقه و پایان دادن به توطئه و ترور در اروپا، پایان دادن به تهدید اسرائیل و تصویب CFT و پالرمو دو کنوانسیون‎ مربوط به FATF که بررسی آن در مجمع تشخیص مصلحت نظام فعلاً متوقف شده است.

حسین قریبی مشاور و دستیار محمدجواد ظریف اخیراً در یک مصاحبه رادیویی هشدار داد، اگر از پیوستن به FATF سر باز بزنیم، برای آمریکا بسیار راحت‌تر خواهد بود که حلقه تحریم‌های مالی را علیه جمهوری‌اسلامی ایران تنگ‌تر کند.

نگرانی دولت‎ها و بانک‌ها و موسسات مالی اروپا‎ از جریمه‎های سنگین آمریکا را نباید دست‎کم گرفت. مجله فوربس، نهم آوریل، در گزارشی با اشاره به احتمال جریمه ۹۰۰ میلیون دلاری بانک ایتالیایی Unicredit SpA به دلیل نقض تحریم‎های آمریکا علیه ایران نوشته بود، در غیاب سوئیفت که تصمیم گرفت با بانک‎های ایرانی همکاری نکند اینستکس کانالی برای انجام مبادلات با ایران را فراهم می‌کند که البته هنوز عملیاتی نشده است.

در این گزارش تاکید شد چنین وضعیتی دست ایران را برای انجام معاملات بین‌المللی کوتاه کرده و نشان‌دهنده تاثیر و نفوذ بسیار بالای ایالات متحده بر حوزه‌های سیاسی و اقتصادی است.

آمریکا متحدان اروپایی خود را به خاطر ایجاد ساز و کار مالی ویژه جهت فراهم ساختن شرایط فروش نفت ایران مورد انتقاد قرار داده است. برایان هوک گفته برای تشدید فشار بر ایران با اعضای شورای امنیت گفتگو می‌کند.

اروپا توان حفظ برجام را ندارد

حشمت‌الله فلاحت‎پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی، دهم اردیبهشت، می‎گوید: «آنچه از رفتار اروپایی‌ها استنباط می‌شود این است که آنان منتظرند ایران و آمریکا مشکلات را میان خودشان حل کنند، نه اینکه اروپا بخواهد تعهدات برجام را عملی کند و اینگونه مشخص است که اروپا توان حفظ برجام را ندارد.»

رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به انفعال اروپا در اجرای SPV و تقلیل آن به اینستکس تاکید کرد کرد: «در ملاقاتی که با وزیر خارجه نروژ داشتم وی بیان کرد یک میلیارد یورویی که برای خط اعتباری میان ایران و نروژ در نظر گرفته شده را اکنون در اینستکس تعریف می‌کنند که این خلاف تعهدات اروپاست.»

به گفته وی، «اروپایی‌ها کانال‌های محدودی برای حجم موافقت‌نامه‌ها با ایران تا ۷۰۰ میلیارد دلار گذاشته بودند، ولی پشتیبانی کمی از آن انجام می‌شد و گامی هم در زمینه تقویت آن برداشته نشد، اکنون هم می‌خواهند یک میلیارد یورو را در بستر اینستکس تعریف کنند که این خلاف تعهدات‌شان است.»

اروپا مهار موشکی رژیم ایران را روی میز گذاشته و موازی با آن برای حفظ منافع خود وعده‌ی بازگشایی‌روزنه‌های مالی می‌دهد تا پول حاصل از فروش نفت و گاز و محصولات پترویشمی را به صورت تهاتری در قالب کالاهای ضروری و پزشکی و دارویی به ایران بازگرداند. رژیم ایران نیز به همین حداقل‌ها راضی است. اما به اعتقاد بسیاری کارشناسان حتی اگر این ساز و کار مالی آغاز به کار کند با توجه به تحریم نفت ایران، کمک چندانی به جمهوری اسلامی نخواهد کرد آنهم در شرایطی که آمریکا برای تحریم‌های بیشتر برنامه دارد.