ایران؛ رشد شتابناک نافرمانی مدنی و نقش پیشگام زنان

(رادیو آلمان) وبسایت رادیو آلمان (دویچلند فونک) در گزارشی بر اوضاع امروز ایران از منظرهای گوناگون پرتو افکنده و کوشیده با اشاره به نمونه‌های مختلف نشان بدهد که با وجود سرکوب توسط حکومت، شجاعت مردم ایران برای نافرمانی مدنی روز به روز در حال افزایش است و زنان در این زمینه نقش پیشتاز را ایفا می‌کنند. آنها در خیابان‌ها و واگن‌های مترو پایتخت یکی پس از دیگری حجاب از سر بر می‌دارند و سایر زنان نیز، اگر در گذشته به آنها اعتراض می‌کردند، این روزها در برابر این حرکت اعتراضی دست کم سکوت اختیار می‌کنند.

در این گزارش آمده است، تیترهای مرتبط با ایران این روزها بیشتر منعکس کننده تنش با آمریکا است. اما در داخل کشور خیلی چیزها به حرکت در آمده. همواره انسان‌های بیشتری از پذیرش بدون انتقاد شرایط اقتصادی و تحمیل حجاب اجباری خودداری می‌کنند. آنها با صدای بلند نارضایتی خود را تا مرز نافرمانی مدنی بیان می‌کنند. در این زمینه زنان نقش پر اهمیتی دارند و رژیم با خشونت واکنش نشان می‌دهد.

شهامت اعتراض به عنوان نمونه آنجا دیده می‌شود که در تهران روزانه زنان بدون روسری در خیابان‌ها رفت و آمد می‌کنند. نه خیلی، اما هر روز می‌توان چنین زنانی را دید حتی اگر برداشن حجاب نقض قوانین جمهوری اسلامی به شمار رود.

زنان خطر را به جان می‌خرند. امسال در روز جهانی زن چند تن از آنان وارد قسمت زنان مترو تهران شدند. آنها حجاب از سر برداشتند و به زنان با حجاب گل هدیه دادند و سرود خواندند. ویدئوی این حرکت به سرعت در فضای مجازی پخش شد. همزمان صدای آمریکا عکس‌های دو زن را منتشر کرد که اجازه دادند از آنها بدون حجاب در خیابان «ولیعصر» تهران فیلمبرداری شود.

اندکی بعد، بوکسور زن ایرانی صدف خادم، توجه جهان را برانگیخت. او در فرانسه با شورت ورزشی و بدون روسری مسابقه داد و به عنوان نخستین زن ایرانی در یک مبارزه خارج از کشور برنده شد. او و مربی‌اش تصمیم گرفتند در فرانسه بمانند. در ایران خطر بازداشت آنها را تهدید می‌کند.

زنان ایرانی از چند سال پیش شروع به برداشتن روسری در خیابان‌ها کردند. در آغاز، این حرکت یک استثنای مطلق بود. این ایده سپس با تلاش مسیح علینژاد فعال سیاسی و مدافع حقوق زنان و وبلاگنویس اوج گرفت. او که در نیویورک زندگی می‌کند عکس‌ها و فیلم‌های زنان بی روسری را که برایش می‌فرستند در توئیتر منتشر می‌کند.

روسری‌هایی که به شال گردن تبدیل شده‌اند

هنوز ارقام قابل استنادی در مورد تعداد زنانی که بدون روسری در کوچه و خیابان ظاهر می‌شوند در دست نیست. اما این تازگی دارد که آنها همواره در خیابان‌های تهران حضور بیشتری می‌یابند.

جدا از فعالان حقوق زنان، زنان مستقل هم در رستوران، تاکسی، خیابان یا مراکز خرید بدون روسری ظاهر می‌شوند.

شارلوته ویدرمن نویسنده و روزنامه‌نگار آلمانی به رادیو آلمان گفته است که او در حال حاضر شاهد نوعی برخورد دور از هیجان و آرام عابران با زنانی است که حجاب از سر بر می‌دارند. به عنوان مثال در ایستگاه‌ها و واگن‌های مترو تهران همه نگاه می‌کنند، اما هیچکس ناسزا نمی‌گوید. این نویسنده آلمانی که در سال ۲۰۱۷ کتابی درباره ایران نوشته است تاکید می‌کند که زنان در شمار کم و اغلب جوان حجاب از سر بر می‌دارند و همه آنها روسری را دست‌کم دور گردن خود دارند. شارلوته ویدرمن به تازگی در صفحه فیس‌بوک خود نوشت که هر روز در خیابان‌های تهران دست کم ده زن را می‌بیند که با رفتاری کاملا طبیعی بدون روسری در حرکت هستند.

رژیم اما با خشونت واکنش نشان می‌دهد. به تازگی ویدا موحد مبتکر حرکت «دختران خیابان انقلاب» به یک سال زندان محکوم شد. تعداد زیادی از فعالان که در روز زن در مترو بدون روسری ظاهر شده بودند، از جمله یاسمین آریانی و منیره عربشاهی دستگیر شده‌اند. دولت ایالات متحده آمریکا این دستگیری‌ها را محکوم کرده است.

جریمه‌های سنگین نقدی و درماندگی پلیس

در همین روزها نهادهای انتظامی در تهران با ارسال پیامک برای تعداد زیادی از زنان آنها را تهدید به جریمه‌های نقدی سنگین کردند. این زنان متهم شده‌اند که بدون حجاب رانندگی کرده‌اند. هزاران پلیس شخصی‌پوش این قانون‌شکنی‌ها را مستند کرده‌اند.

در تازه‌ترین مورد، زنان به همین اتهام به «پلیس امنیت» احضار شدند. تعداد زنانی که در محل حاضر شدند آنقدر زیاد بود که پلیس در پایان گفت: «ما پیامک‌ها را باطل می‌کنیم، شما می‌توانید بروید!» مسئولان از این می‌ترسیدند که تجمع زنان به تظاهرات اعتراضی منتهی شود.

نوشین، مادر دو فرزند در تهران گزارش مشابهی می‌دهد. او از بحث و چانه زنی با زنان گشت ارشاد می‌گوید. نوشین توضیح می‌دهد: «زنانی که مخاطب زنان گشت ارشاد قرار می‌گیرند اغلب از آنها می‌پرسند، کار چه کسی غلط است؟ شما که ما را غارت می‌کنید و میلیاردها به جیب می‌زنید؟ ما دیگر به شما اعتماد نداریم. شماها فاسد هستید.»

همواره ویدئوهای بیشتری پخش می‌شود که در آنها زنان ملاها را به باد دشنام می‌گیرند و در یک مورد حتی سایر آدم‌ها برای یکی از آنها کف می‌زنند و تشوق می‌کنند. در یک ویدئو یک زن در مناقشه با یک ملا فریاد می‌کشد و با پرخاش روسری را از سرش پایین می‌کشد. تا چند سال پیش چنین صحنه‌ای به سختی قابل تصور بود.

زمینه‌های اقتصادی اعتراض

خشم ایرانیان دلایلی بسیار فراتر از حجاب اجباری دارد. وضعیت اقتصادی چنان فاجعه‌بار شده که همه قشرها اعتراض خود را آشکارتر بیان می‌کنند. ناامیدی و خشم به خاطر فاجعه سیل اخیر و فشار تحریم‌های آمریکا شدیدتر شده است. ناتالیا امیری گزارشگر شبکه یک تلویزیون آلمان در همین گزارش می‌گوید: «ترس بسیاری از مردم از انتقاد ریخته است. پیشتر آنها می‌ترسیدند، اما حالا در مصاحبه‌ها می‌پرسیدند: حرف‌های ما را لطفا پخش می‌کنید؟»

ناتالیا امیری می‌افزاید: «بعضی وقت‌ها انسان‌ها چنان تند انتقاد می‌کنند که آدم برای امنیت آنها نگران می‌شود و تیم تلویزیونی به این فکر می‌کند که آیا واقعا باید حرف‌های آنها را پخش کند؟»

خشم مردم عمدتا سیاستمداران، ملاها و سپاه پاسداران را هدف گرفته است. در یک ویدئو مردی آشکارا می‌گوید: «آنها ما را فریب می‌دهند. ما نمی‌دانیم فردا چه اتفاقی خواهد افتاد. ما رنج می‌بریم و آنوقت من باید از این دولت پشتیبانی کنم؟ این اشتباه بزرگی بود که من به روحانی رأی دادم. آرزو می‌کنم نظام دیگری به قدرت برسد. اینها ما را بیچاره کرده‌اند.»

بر اساس برآوردهای صندوق بین‌المللی پول، تورم در ایران در سال ۲۰۱۹ می‌تواند تا ۴۰ درصد دیگر افزایش پیدا کند. تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی از همیشه شدیدتر شده است. همین روزها ایالات متحده آمریکا معافیت‌های هشت کشور در مورد خرید نفت ایران را تمدید نکرد. نفت مهمترین صادرات ایران است.

بعد هم فاجعه سیل؛ بسیاری از مردم رهبری جمهوری اسلامی را در هر حال به فساد متهم می‌کنند، حالا این اتهام هم اضافه شده که آنها اصلا کمک نمی‌کنند یا کم کمک می‌کنند. «هلال احمر» شکایت می‌کند که کمک‌های مالی بین‌المللی را نمی‌شود وارد کشور کرد زیرا به دلیل تحریم‌های آمریکا امکان حواله کردن پول از خارج وجود ندارد.

نتیجه: گسترش اعتراضات به صورت مداوم و روزانه!

گاردین می‌نویسد: «فاجعه‌ی سیل خشم همگانی را شعله‌ورتر می‌کند. بیش از همه در مناطقی که امدادگران نتوانستند خود را با شتاب به آنجا برسانند.»

به تازگی گروهی از مردم خشمگین در خوزستان اتومبیل یکی از فرماندهان ارتش را محاصره کردند. پیام این حرکت آنست که مقام‌های ایرانی از ترس مردم خشمگین دیگر به سختی جرات پیاده شدن از اتومبیل خود را دارند.

اگر دهان بازکنم، منفجر می‌شوم!

انتقاد آشکار و نافرمانی مدنی و شجاعت مردم برای اعتراض علیه قدرت در جمهوری اسلامی ایران رشد کرده است. رژیم با خشونت واکنش نشان می‌دهد، اما مردم ادامه می‌دهند زیرا تا زمانی که فشار اقتصادی ادامه دارد، تا زمانی که حجاب اجباری وجود دارد، عصبیت و ناامیدی به سختی کاهش خواهد یافت و این مشکل همه جناحین نظام از جمله اصولگرایان هم هست: ناتالیا امیری گزارشگر شبکه یک تلویزیون آلمان از قول یک زن پوشیده در چادر، که پوشش مذهبی‌های خشکه مقدس است، نقل می‌کند: «فقط کاری نکنید که دهانم را باز کنم؛ وگرنه می‌ترکم!»

*منبع: وبسایت رادیو آلمان
*ترجمه و تنظیم: جواد طالعی