مرتضی اسماعیلپور – لئونارد بایندر از پژوهشگران ایرانشناس بیش از ۵۰ سال پیش در باب سیاست ایران چنین نوشته بود: «در ایران برکشیدنِ قوم و خویش به قدرت و مقام یک تکلیف درجه اول خانوادگی به شمار میآید.» این سخن بایندر پس از انقلاب ۵۷ بیش از پیش چهره حقیقی به خود گرفت و همان شد که او بیش از ۵۰ سال پیش بیان کرده بود.
درهمتنیدگی عمیق میان خانوادههای قدرتمند در رژیم جمهوریاسلامی و وابستگیهای خانوادگی در میان سیاستپیشگان آنقدر پیش رفته که در تمامی سطوح بالای مملکت میتوان این وابستگی را به خوبی دید. رژیم جمهوریاسلامی متکی بر همین تفکیک قوای نیمبند که به سادگی با یک فرمان حکومتی فرومیپاشد و یا قوانینی که عملا تفکیکی میان قوا لحاظ نمیکند نیست بلکه یک قدرت مطلق آن را به حرکت درمیآورد. قدرتی که عملا یک ساختار خویشاوندسالاری را اجرا میکند و فقط نام آن سیستم حکومتی یا «نظام سیاسی» است.
سبک حکومت خویشاوندسالاری مقامات جمهوری اسلامی را خواهناخواه به صورت یک قانون نانوشته به سمت ازدواجهای کاملا سیاسی و تشریفاتی پیش میبرد! اگر فردی و یا افرادی غیر از این ساختار قدمی بردارند دچار مشکل خواهند شد. محمدعلی نجفی، از چهرههای نزدیک به علی خامنهای و بهخصوص محمد خاتمی و نیروهای اصلاحطلب که روزگاری وزیر علوم و تحقیقات و فناوری و وزیر آموزش و پرورش و شهردار تهران و مشاور رئیس جمهور و چندین پست و مقام سیاسی دیگر بود ظاهرا از این قانون نانوشته تبعیت نکرد و اقدام به ازدواج دوم خارج از سیستم و ساختار قدرت کرد! ازدواج وی با میترا استاد که سابقه فعالیت هنری داشت و به تازگی پا به عرصه سیاست گذاشته بود در نهایت منجر به قتل او و زندانی شدن محمدعلی نجفی شد.
در قتل میترا استاد سخنانی به نقل از محمدعلی نجفی همچون « قصد داشت اسرار مرا فاش کند» منتشر شده که همین ترس از انتشار اسرار و هویدا شدن چهره واقعی و ارتباطات نجفی برای دستگاههای امنیتی و یا رسانهها، وی را به شلیک ۵ گلوله به سوی زنی کرد که دو گلوله به قلبی اصابت کرد که ظاهرا به عشق وی میتپید!
سرنخ هزارتوی ازدواجهای فامیلی و سیاسی و مصلحتی در خانوادههای حاکم در جمهوری اسلامی معمولا به خانواده خمینی میرسد. خانواده خمینی متشکل از دهها فرزند و نوه و نتیجه یکی از شلوغترین و پرجمعیتترین خانوادههای مافیایی و قدرتمند در نظام است. اکثریت ازدواجها در این خانواده با فرزندان خانوادههای وابسته به نظام و طبیعتا وابستگان به روحانیت شیعه است. هرچند این خانواده پرجمعیت که از یکسو به آیتالله سیستانی و از سوی دیگر به موسوی بجنوردی و حائری یزدی و سیدمحمد صدر و مرتضی طباطباییها میرسد، بسیار قویست اما در حال حاضر خانواده رهبر سیاسی و مذهبی نظام، یعنی سیدعلی خامنهای، از منظر قدرت سیاسی پیشی گرفته اگرچه خانواده خمینی از منظر پراکندگی و ازدواجهای سیاسی هنوز در صدر قرار دارد.
هر پنج فرزند علی خامنهای با کسانی ازدواج کردهاند که دستی در سیاست داشته و در سمت و مقامی جا خوش کردهاند که مهمترین این ازدواجها در رابطه با خانواده غلامعلی حداد عادل است. البته فرزندان خامنهای صرفا با گروه اصولگرا وصلت نکرده و سیدمسعود خامنهای، پسر علی خامنهای، همسر خواهر سیدصادق خرازی و داماد سیدمحسن خرازیاست و یا سید مصطفی دیگر پسر خامنهای داماد عزیزالله خوشوقت است.
دیگر خانواده مهم در جمهوری اسلامی، فامیل اکبر هاشمی رفسنجانی است. رفسنجانی پدر فائزه، فاطمه، مهدی و محسن و یاسر است. از خویشاوندان این خانواده، حسین مرعشی، خانواده لاهوتی، محمدهاشمی بهرمانی، حسین هاشمیان، ابوالفضل خوانساری، عبداله جوادی آملی و عبدالکریم موسوی اردبیلی هستند.
هر چند محمد خاتمی، رئیس جمهور به اصطلاح «دولت اصلاحات»، دیگر آن قدرت سابق را ندارد اما وی را نیز باید یکی دیگر از خانوادههای جمهوری اسلامی دانست که به همراه برادر و خویشاوندانش همچنان در مجلس و دیگر ارکان نظام سهیم هستند. محمدرضا خاتمی و یا محمدرضا تابش، برادر و خواهرزاده خاتمی هستند و این خانواده تشکیل شده از محمدعلی صدوقی، سیدمسعود خامنهای، فرزند علی خامنهای، سید محمدصادق خرازی، سید کمال خرازی، سید صادق طباطبایی، موسی صدر، سیدمحمد صادق، علی اکبر صادقی که به روحالله خمینی مرتبط هستند.
خانواده قدرتمند و معروف دیگر در نظام فرقهای جمهوری اسلامی، لاریجانیها هستند. خانواده لاریجانی را زیر عنوان «برادران لاریجانی» میشناسند. خانوادهای که در تمامی قوای موجود و همچنین سیاست پنهان کشور حضور فعال دارند. علی لاریجانی رئیس مجلس و صادق لاریجانی نیز رئیس سابق قوهقضائیه مهمترین اعضای این خانواده هستند با این حال محمدباقر، فاضل و محمدجواد لاریجانی نیز دیگر براداران این خانواده در جایی از نهادهای مختلف نظام جای گرفتهاند. علی لاریجانی داماد مرتضی مطهری و شوهرخواهر علی مطهری است و صادق لاریجانی نیز داماد حسین وحید خراسانی و از سوی دیگر این خانواده با احمد توکلی و توکلیها خویشاوندی دارند. احمد توکلی، پسرِ دخترخالهی علی لاریجانی و دیگر لاریجانیهاست و همین فرد نیز پدر داماد صادق زیباکلام است! البته مصطفی محقق داماد نیز شوهرخواهر برادران لاریجانی است و این فرد با مرتضی اشراقی فامیل است و محمدتقی مطهری نیز عموی همسر علی لاریجانی و مرتضی مطهری نیز پدرزن علی و حسن عباسپور تهرانی فرد بوده است.
خانوادههایی همچون ناطق نوری، دستغیب، خرازی، احمدینژاد و… همه در همین مسیر یک فرقهی بهم پیوسته را شکل دادهاند. اما در این میان، «میترا استاد» کیست و چکاره است؟! نه از خانوادههای وابسته به سیاست جمهوری اسلامی است و نه با ازدواج سببی به یکی از خانوادههای این فرقه مربوط میشود. میترا استاد در دو فیلم سینمایی نقش داشت و جایزه هنری هم برده بود و نهایت فعالیت سیاسی خود را تا کاندیداتوری در مجلس شورای اسلامی پیش برده بود. به همین دلیل ازدواج وی با محمدعلی نجفی را باید به عنوان یک فرد تازهوارد به یک حکومت خویشاوندسالار و فرقهای دانست که در میان خود ازدواج و بده و بستان میکند! محمدعلی نجفی پیشتر همسری داشت که سالها با او زندگی میکرد و پس از حضور میترا استاد، نجفی از وی و دخترش دور ماند. بنا بر آنچه در منابع داخلی منتشر شده، میترا استاد به عنوان «طعمه» سر راه وزیر اسبق و شهردار سابق تهران قرار داده شد و وی را مجبور به استعفا از پست شهرداری تهران کرد. تصاویر این دو نفر نیز به سرعت و در روالی نامعول در فضای مجازی منتشر شد و این ازدواج را به یک رویداد جنجالی تبدیل کرد.
آنچه محمدعلی نجفی پس از قتل همسر دوم خود، میترا استاد، بیان میکند، بحث افشای اسرار و بازگویی آنها به نهادهای امنیتی و رسانهها است. موضوعی که کمتر در میان خانوادههای حکومتی سابقه داشته است! نجفی در این ازدواج که فقط یک ساله شد، برخلاف اسلاف خود با فردی ازدواج کرد که از خودیهای قبیلهی حاکم نبود و به همین دلیل برای اعضای فرقهی جمهوری اسلامی خطرناک به شمار میرفت. خطری که پست شهرداری را از او گرفت و حتا ۸ ماه پیش ظاهرا منجر به تلاش وی برای خودکشی شده بود و حالا منجر به قتل میترا استاد توسط او!
در حکومتهای خویشاوندسالار کمتر کسی به سراغ ازدواج با غیرخودیها رفته و به همین دلیل نیز نگرانی از افشای اسرار در میان آنها وجود ندارد زیرا تف سربالا خواهد بود. میترا استاد اما تعلقی نسبت به خانوادههای حاکم نداشت که از گفتن «اسرارمگو» پروا داشته باشد.