در حالی که قرار بود مصوبه دولت برای حذف چهار صفر از پول ملی کشور و تبدیل واحد ریال به واحد تومان به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد اما به نظر میرسد دولت برای انجام این کار خیلی عجله دارد و تلاش دارد مجلس را در برابر این مصوبه به تسلیم وادار کند.
هیئت دولت روز چهارشنبه، ۹ امرداد ۱۳۹۸، لایحه پیشنهادی بانک مرکزی مبنی بر تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان و حذف چهار صفر را تصویب و این مصوبه را برای تأیید نزد مجلس شورای اسلامی فرستاد تا در صورت موافقت نمایندگان آن را اجرایی کند.
با این وجود رئیس کل بانک مرکزی با حضور در جلسه ویژه کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی حذف صفر از پول ملی کشور را اجتنابناپذیر نشان داد. او در سخنانی گفت «از سال ۱۳۵۰ ارزش پول ملی ۳۵۰۰ برابر کاهش یافته است. بهترین پول ما که ۱۰۰۰ تومانی بوده به چک پول ۵۰ هزار تومانی تبدیل شده، یعنی پول ما ۵۰ برابر شده است در حالی که ارزش پول ملی ۳۵۰۰ برابر کاهش پیدا کرده است.»
همتی همچننی افزوده بود که «تبدیل واحد پولی برای ما هزینهای ندارد. زیرا سالانه ۷۰۰ میلیون اسکناس امحا و چاپ مجدد میشود. علاوه بر این ۷ میلیارد قطعه اسکناس رایج در کشور داریم که با این کار به سه میلیارد قطعه تبدیل خواهد شد. در واقع هزینه امحا و چاپ جایگزین میشود و هزینه خیلی زیادی تحمیل نمیشود.»
او گفته بود که روند تغییر واحد پول ملی در یک دوره گذار دو ساله انجام خواهد شد.
عبدالناصر همتی در حالی مدعی شده تغییر واحد پول هزینهای ندارد که از تهیه کاغذ اسکناس تا روند چاپ و توزیع و جایگزینی آن با اسکناس و سکههای فعلی، هزینه قابل توجهی به کشور تحمیل خواهد شد. این موضوع زمانی قابل توجه است که به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی حذف صفر یا تغییر نام واحد پولی، بدون اینکه اصلاحات ساختاری رخ ندهد، هیچ اثری در بهبود وضعیت اقتصاد ندارد.
با این شرایط به نظر میرسد دولت روحانی تنها به دنبال نشان دادن اینست که «اقدامی» انجام داده و البته امیدوار است که اثرات روانی حذف صفرها و کوچک شدن ظاهری واحد پول کشور، جامعه را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
حتی در این صورت نیز هزینه هنگفت تغییر پول رایج به پول جدید را نمیتوان نادیده گرفت. با توجه به اینکه موضوع تغییر واحد پول ملی کشور از اوایل دهه ۸۰ مطرح شده بود در نتیجه پیشتر نیز اظهارنظرهایی درباره هزینه چاپ اسکناس جدید صورت گرفته بود. در سال ۹۱ اعلام شده بود که هزینه چاپ هر قطعه اسکناس، حدود ۱۰۰ تومان است. در سال ۹۳ نیز مجید صنیعی رئیس وقت سازمان تولید اسکناس و مسکوک بانک مرکزی اعلام کرده بود که هزینه تولید هر برگ اسکناس بطور متوسط ۸۸ تومان و هزینه هزینه از بین بردن هر اسکناس ۳۰ تومان است. صنیعی هزینه تولید سکههای ۲۰۰ تومانی و ۵۰۰ تومانی را نیز به ترتیب ۱۵۰ و ۲۳۰ تومان اعلام کرده بود.
در سال ۹۴ نیز مسعود آذرمهر معاون تولید سازمان تولید اسکناس و مسکوک گفته بود که «هزینه تولید هر قطعه اسکناس براساس تعداد و شرایط متفاوت بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ تومان است.»
در سال ۹۶ نیز بر اساس اعلام مسئولان بانک مرکزی، هزینه امحا و جایگزینی هر اسکناس ۲۲۰ تومان بوده است.
این در حالیست که بنا بر آمارهای بانک مرکزی در حال حاضر ۸ میلیارد و ۷۰۹ میلیون برگ اسکناس و ایرانچک در اقتصاد ایران در گردش است. ۶ میلیارد و ۹۸ میلیون برگ از آنها، اسکناسهای ۵ هزار تومانی و بزرگتر هستند.
همچنین در میان تمام انواع اسکناس، اسکناسهای ۱۰ هزار تومانی بیشتر از همه در دست مردم هستند. یک میلیارد و ۸۸۷ میلیون از کل اسکانسهای کشور، ۱۰ هزار تومانی است و بعد از آن هم اسکناسهای ۵ هزار تومانی با فراوانی یک میلیارد و ۲۶۷ میلیون قرار دارند.
ارزش کل اسکناسها و ایرانچکهای کشور به ۶۵ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان میرسد. ۴۵ درصد از کل پولهای کاغذی در دست مردم اسکناس و ۵۵ درصد از آنها ایرانچک هستند. از این میان سهم اسکناسها، ۲۹ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان است.
خبرگزاری ایرنا نیز روز گذشته در گزارشی هزینه حذف چهار صفر از پول ملی و تعویض کلیه اسکناسها و سکههایی که در اقتصاد کشور در گردش است را بررسی کرده است.
بر اساس این گزارش متوسط بهای تمام شده هر برگ اسکناس و ایران چک ۱۹۰ تومان و هزینه از بین بردن آنها نیز ۳۴ تومان است. در کل، هزینه از بین بردن و جایگزینی هر برگ اسکناس، ۲۲۴ تومان میشود.
گزارش ایرنا افزوده است که هزینه از بین بردن و جایگزینی تمام اسکناسهای موجود در کشور بطور دقیق یک هزار و ۹۱۵ میلیارد و ۹۸۰ میلیون تومان است. این رقم، تنها برابر با هزینه یارانه یک ماه ۴۲ میلیون و ۵۷۷ هزار و ۳۳۳ نفر است؛ در حالیکه روی هم رفته هر ماه سه هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان یارانه به بیش از ۷۷ میلیون نفر پرداخت میشود.
در همین حال دکتر محمد حبیبیان اقتصاددان و استاد دانشگاه نیز در کانال تلگرامی خود نوشته است «خبرنگارى مىپرسید که چه اشکالى دارد یک آپارتمان چهار میلیارد تومانى میشود چهارصد هزار تومان. پرسیدم: حقوق شما چقدر است؟ گفت: سه میلیونتومان. گفتم: این هم میشود ٣٠٠ تومان و اگر ۱۰میلیونتومان پسانداز داشته باشید، میشود هزار تومان. گفت: خندهدار است!»
محمد حبیبیان افزوده است که «البته فعلا خندهدار است؛ اما وقتى به خاطر فشار تورم موجود قیمتها به طرف بالا گرد شد و فشار تورمى فرصتى براى خودنمایى یافت، آن خبرنگار گرانقدر و همه خواهند دید که بهزودى با ۳۰۰ تومان حقوق فقط ۳۰۰ شکلات خواهند خرید. علاوه بر آن، این تغییر براى مدتى سردرگمى اساسى در تنظیم حسابهاى مالى و تعهدات مالى دولت و بخش خصوصى ایجاد خواهد کرد.»