صاحبان مشاغل خانگی از کاهش مشتریها به دلیل مشکلات معیشتی خانوارها و نبود درآمد کافی خبر میدهند و بسیاری از دارندگان این مشاغل کسب و کار خود را جمع کردهاند. با این حال دولت مدعی بهبود و گسترش این مشاغل و ارائه حمایت به صاحبان این مشاغل است.
افزایش هزینه تولید مانند افزایش اجارهبها و انرژی از یکسو و نبود فرصتهای شغلی مناسب موجب شده تعداد زیادی در ایران به راهاندازی مشاغل خانگی رو آورده و تلاش کنند با هزینه کمتر، درآمدی ولو اندک برای خود ایجاد کنند.
این مشاغل مجموعهای متنوع از درست کردن ترشی، مربا و دیگر مواد غذایی تا تولید لباس و صنایع دستی و… را شامل میشود. برخی از این مشاغل با موفقیت زیادی روبرو شده و حتی برای تعدادی نیز اشتغال ایجاد کرده است. بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیشترین رشتههای مشاغل خانگی شامل فرش دستباف، پوشاک، رشتههای فناوری اطلاعات و کسب و کارهای مجازی، پرورش دام و طیور هستند.
با اینهمه درآمد بسیاری از صاحبان مشاغل خانگی طی ماههای گذشته و همزمان با افزایش تورم و کاهش قدرت خرید مردم کاهش یافته و حتی بسیاری از آنها دیگر مشتری ندارند.
در آنسو اما مقامات دولتی ادعا میکنند که با پرداخت وام به دارندگان مشاغل خانگی توانسته به گسترش این مشاغل و افزایش کارآفرینی و اشتغال از این راه کمک کنند.
مهناز امامدادی دبیر ستاد مشاغل خانگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اوایل دیماه جاری گفته است: «امسال در نیمه اول حدود ۱۷ هزار مجوز مشاغل خانگی صادر شد که ۹ هزار و ۵۰۰ نفر تسهیلات دریافت کردند و از این تعداد تسهیلات ۱۶ هزار و ۵۰۰ نفر اشتغال ایجاد شده است.»
به دلیل کاهش درآمدهای دولت، منابع تسهیلات مشاغل خانگی، امسال با کاهش شدید روبرو شده و نسبت به سال ۹۶ و ۹۷ در هر سال ۸۰۰ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شد، بسیار کاهش یافته و امسال این رقم به ۲۰۰ میلیارد تومان کاهش یافته است.
ارائه محصول و کالا بطور مستقیم از سوی دارندگان مشاغل خانگی و قطع شدن دست واسطهها موجب شده است تقاضا برای این کالاها و محصولات افزایش یابد اما با این همه در این روزهایی که مردم برای تأمین هزینههای ضروری معیشت نیز مشکل دارند، کسب و کارهای خانگی نیز با رکود روبرو شده و مشتری ندارند.
یکی از دارندگان مشاغل خانگی در گفتگو با روزنامه ایران گفته است که «شرایط بد اقتصادی به شدت روی کارم تأثیر گذاشته و مشتریها دیگر به ندرت سفارش خرید میدهند. مسأله این است که در کسب و کارهای کوچک خانگی، محصولاتی که عرضه میشود، محصولاتی نیست که مربوط به معاش روزانه و دارای اولویت برای مردم باشد، در واقع مواد غذایی خانگی غیر ضروریاند که بود و نبودشان در سبد خانوار تأثیر زیادی ندارد.»
یکی از تولیدکنندگان محصولان ارگانیک نیز در گفتگو با روزنامه ایران گفته است که «وقتی اقتصاد وضعیت خوبی ندارد، طرف چرا باید برایش مهم باشد ارده مال فلان شهر را بخرد که ارگانیک است یا مثلاً شیره انگوری که هیچ مادهای به آن زده نشده و خالص است، اولویتش را برای خریدار از دست میدهد. او در این شرایط میرود سراغ اقلامی که ارزانتر هستند و تولید انبوه و کارخانهای دارند. ممکن است تفاوت قیمت محصول خانگی ارگانیک با کارخانهای، مثلاً ۱۰ هزار تومان باشد ولی در این شرایط ۱۰ هزار تومان هم ۱۰ هزار تومان است و جمع این صرفهجوییها در ماه عددی میشود که هرچند زیاد نیست اما غنیمت است و به چشم میآید.»
فائزه درخشانی مسئول موسسه مردمنهاد «دستادست» که در زمینه کمک به فروش تولیدات خانگی زنان سرپرست خانوار دارد نیز به روزنامه ایران گفته است: «بحث معیشت و مشکلات اقتصادی از چند جنبه روی مشاغل خانگی اثر گذاشته است. بخشی از آن که از سال گذشته شروع شده، این است که آنهایی که درآمدی داشتند و میتوانستند چیزهای اضافهای بخرند و تفریحاتی داشته باشند، دیگر آن درآمد قبل را ندارند و مجبورند اگر پولی هم هست، صرف خوراک و مسکن و بهداشت و چیزهای ضروری دیگر کنند. بسیاری از تولیدات مشاغل خانگی جزو ضروریات نیست خصوصاً کارهای دستساز چون در حوزه اقلام ضروری هیچ خانوادهای قرار نمیگیرد. من اگر یک گردنبند اضافه گلدوزی یا یک رومیزی اضافه نداشته باشم، اتفاقی نمیافتد. نکته دیگر این که ما با افزایش قیمت مواد اولیه رو به رو بودیم که تولیدکنندگان خانگی را ناخواسته با قیمت تمام شده بالا مواجه کرد. همین مسأله فروششان را کم کرد و برخی را به جایی رساند که کلاً کسب و کار خانگی را تعطیل کردند.»
این فعال اجتماعی گفته است: «مشکلات اقتصادی به هرحال آثار خیلی بدی داشت برای مشاغل خانگی، خصوصاً تولیدات دست ساز و خصوصاً برای زنان. در ضمن مشاغل خانگی به شدت وابسته به شبکههای اجتماعی رایگان هستند و با توجه به اختلال اینترنت و نبود اعتماد و اطمینان به این موضوع، همچنین نگرانی برای فیلترینگ شبکهای مثل تلگرام، طبیعی است که مشاغل خانگی هم افت زیادی داشته باشد. ما هم انجمن مردمنهاد هستیم و تا حدی میتوانیم کمک کنیم و قطعاً مشکلات اقتصادی و مسائل مربوط به اینترنت روی کمکرسانی ما هم تأثیر منفی میگذارد.»