سرویس جهانی وبسایت رسمی سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه (TRT) در گزارشی تصمیم جمهوری اسلامی ایران برای برداشتن صفرها از روی اسکناس و تغییر نام واحد پول رایج ایران از «ریال» به «تومان» را بدون اصلاحات اقتصادی بی‌نتیجه خوانده است.
در این گزارش آمده تغییر نام پول رایج ایران از ریال به تومان به مشکلات اقتصادی تهران پایان نمی‌دهد. قیمت‌‌های سر به فلک کشیده و کمبود غذا در ایران اولین نتایج تحریمهای اعمال شده علیه جمهوری اسلامی است و به این علت قانونگذاران این کشور تصمیم گرفتند نفس تازه‌ای به پول رایج ایران بدمند یا دست‌‌کم اینطور به نظر می‌رسد که قصد این کار را دارند.
مجلس شورای اسلامی با برداشتن چهار صفر از روی اسکناس‌ها موافقت کرده که کار را برای معاملات مردم راحت میکند بدون آنکه وقت خودشان را در حساب کردن قیمت مرغ و تخم مرغ که به ده‌‌ها هزار ریال رسیده تلف کنند.
در طول دو تا پنج سال آینده تومان جایگزین ریال خواهد شد و یک تومان مساوی با ۱۰ هزار ریال خواهد بود.
یک روزنامه‌نگار در ایران به «تی‌آرتی» می‌گوید این بیشتر تاثیر روانی روی مردم دارد که بجای پرداخت ۲۵۰/۰۰۰ هزار ریال برای خرید یک شانه تخم‌مرغ ۲۵ تومان پرداخت می‌شود.
به نوشته‌ی این رسانه، تورم بالا برای ایرانی‌ها دردسر چندین ساله برای ایرانی‌هاست که به کاهش ارزش ریال منجر شده است. شما مجبورید ۱۵۰/۰۰۰ ریال بپردازید تا در بازار آزاد یک دلار بخرید. این درحالیست که نرخ دولتی دلار ۴۲/۰۰۰ است. خود مردم ایران از سالها پیش شمارش صفرها در معاملات روزانه خود را حذف کرده بودند. درواقع یک مشتری یا تاجر ممکن است ریال را به عنوان پول رایج قبول کند اما قیمت‌‌ها را به تومان بگوید. هر تومان برابر ۱۰ ریال بوده است.
هرچند ممکن است این برای خارجی‌‌ها سخت به نظر برسد اما این سیستم به مردم ایران کمک میکند از حساب کردن رقم‌‌های میلیونی و میلیاردی در معاملات روزانه راحت شوند.
این روزنامه‌نگار به تی‌آرتی می‌گوید: «به هر حال مردم برای پرداخت هزینه‌های روزانه خود بطور عمومی از کارت‌‌های بانکی استفاده می‌‌کردند و به عبارتی آنچه ما به آن چک مسافرتی می‌‌گوییم».
این وبسایت می‌نویسد، شیوع کُرونا دست به دست کردن اسکناس بین مردم را کمتر کرده است. از سال ۲۰۱۶ دولت ایران به دنبال تغییر نام ریال بود اما تغییر نام ریال که ناشی از تحریم‌ها و سقوط قیمت نفت است تاثیر ویژه‌ای روی تورم ۴۰ درصدی نخواهد گذاشت. ایران بیشتر درآمدهای خود را از از صادرات نفت و گاز به دست می‌آورد.
ارزش پول رایج به عوامل مختلفی وابسته است. از جمله سیاست‌‌های پولی، تعادل تجاری و جذب سرمایه‌گذاری. در حالی که حکومت ایران در درگیری‌‌های منطقه از یمن تا سوریه دست دارد و اتحادیه اروپا تلاش میکند که در معاملات تجاری به جمهوری اسلامی ایران کمک کند احتمالاً تهران در آینده نزدیک در بحران اقتصادی غرق خواهد شد.
حذف صفر از اقتصاد ایران در شرایطی که بیکاری رو به افزایش است و معیشت خانوارها در تهیه کالاهای وارداتی نظیر دارو با مشکل روبروست یکجور لاپوشانی است. برای دولت‌‌ها دست به دست شدن اسکناسهایی با تعداد زیادی صفر وجهه خوبی ندارد.
در طول چند دهه اخیر چندین کشور برای جنگیدن با تورم افسارگسیخته نام پول رایج خود را تغییر دادند که بدون نتیجه بوده البته استثنائاتی هم وجود داشته است.
زیمبابوه یک مثال کلاسیک است از دولتی که صفرهای پول خود را برداشت بدون اینکه مسائل اقنصادی تاثیرگذار و اساسی را در نظر بگیرد. در سال ۲۰۰۹ این کشور پس از یک تورم وحشتناک ۷۹ میلیارد درصدی ۱۲ صفر را از دلار زیمبابوه‌ای برداشت. آن زمان شرایط اقتصادی این کشور به نحوی بود که قیمت کالاها ار ۲۴ ساعت دو برابر میشد. آن زمان که هنوز واحد پولی زیمبابوه تغییر نکرده بود ۱۰۰ تریلیون دلار زیمبابوه‌ای برای خریدن یک نان به اندازه کف دست کافی نبود.
مشکلات اقتصادی پایتخت زیمبابوه ادامه پیدا کرد و نرخ تورم به ۶۷۰ درصد رسید.
آرژانتین، برزیل و نیجریه از جمله کشورهایی بودند که وقتی با تورم افسارگسیخته مواجه شدند به فکر تغییر نامِ پول رایج خود افتادند.
«تی‌‌آر تی» در ادامه نوشته پس از سالها درگیری با تورم بالا ترکیه در سال ۲۰۰۵ صفرهای لیر را برداشت اما این حرکت با اصلاحات اقتصادی و اجتماعی بسیار قوی همراه بود. پس از روبرو شدن با یک بحران اقتصادی در اوایل سال ۲۰۰۰ آنکارا سیاست بازار آزاد را در پیش گرفت و شرکت‌های دولتی زیان‌ده را به بخش خصوصی واگذار و کنترل دولت بر سرمایه را حذف کرد که باعث جذب راحت‌‌تر سرمایه‌گذاری‌های خارجی شد. ترکیه با اصلاحات در سیستم بانکی و بهبود روابط با همسایگان اروپایی خود تورم را به پایین‌ترین حد خود در ۳۰ سال اخیر رساند.
اینها کار را برای نخست وزیر وقت رجب طیب اردوغان آسان کرد و او پس از این اقدامات صفرها را از لیر برداشت. اردوغان آن زمان گفت «ما بسیار خوشحالیم که ترکیه را از چنین شرمی نجات دادیم: اسکناسهایی که با صفرهای بسیار در اقتصاد ترکیه دست به دست میشد. ما خوشحالیم که حیثیت لیر ترکیه را حفظ کردیم».
*منبع: تی‌آرتی
*نویسنده: سَعَد حسن
*ترجمه و تنظیم از کیهان لندن
