جمهوری اسلامی در تنگنای منطقه‌ای

«محور مقاومت» جمهوری اسلامی در چند ماه گذشته ضربات سختی را متحمل شده است. در لبنان تظاهرات و فشارها علیه حزب‌الله به مثابه ستون اصلی این «محور»، حسن نصرالله را مجبور ساختند از زبان معاونش نعیم قاسم بگوید که «جوّ حاکم به نوعی است که جنگی با اسرائیل در ماه‌های آینده صورت نخواهد گرفت.»

البته حزب‌الله در واکنش به کشته شدن یکی از فرماندهانش در آخرین حمله هوایی جنگنده‌های اسرائیلی به پایگاهی در سوریه تلاش کرد واکنشی با ورود به خاک اسرائیل از خود نشان دهد که چنان مفتضحانه شکست خورد که نعیم قاسم این عملیات ناموفق را کار افرادی غیروابسته به این گروه شبه‌نظامی خواند و گفت «در زمان مناسب انتقام خواهیم گرفت.»

اسرائیل که انتظار واکنشی محدود از سوی حزب‌الله با چراغ سبز جمهوری اسلامی را داشت، در نشستی با حضور بنیامین نتانیاهو نخست وزیر و بنی گانتز وزیر دفاع این کشور، تدابیر لازم را اتخاذ و حضور نظامیان در مرز با لبنان را تقویت کرده بودند. لبنان در شرایط بحرانی ویژه‌ای بسر می‌برد. تورم در این کشور به سمت ونزوئلایی شدن گام برمی‌دارد و لبنان دیگر نمی‌تواند بهای ماجراجویی‌های حزب‌الله را که به خواست جمهوری اسلامی انجام می‌گیرند تحمل و پرداخت کند. در دولت ائتلافی کنونی به ریاست حسن دیاب، که حزب‌الله نقش پدرخوانده را ایفا می‌کند، نیز اختلاف نظرها بالا گرفته‌ است.

لبنان پیشنهاد خرید نفت از جمهوری اسلامی را نپذیرفت

برخلاف خواست حسن نصرالله که خواهان گسترش مناسبات اقتصادی با جمهوری اسلامی و خرید نفت از این کشور بود، دولت حسن دیاب تصمیم گرفت با کشورهای عربی وارد مذاکره برای تأمین سوخت این کشور بشود. ریموند غجر، وزیر انرژی لبنان، به صراحت اعلام کرد که لبنان در حال حاضر برنامه‌ای برای مذاکره با ایران به منظور خرید نفت را ندارد. ریموند غجر در همین زمینه افزود که مذاکراتی با کشورهای عراق و کویت برای خرید نفت در جریان هستند. عباس ابراهیم رئیس امنیت داخلی لبنان نیز اخیرا در همین رابطه به کویت سفر کرده است. عباس ابراهیم در گفتگو با روزنامه الرأی کویت گفت: «ما قصد داریم ۱۰۰درصد نیازهای خود را مستقیما از کویت تأمین کنیم.» او در همین گفتگو افزود که «این درخواست را مستقیم با امیر کویت در میان گذاشته است.» رد پیشنهاد خرید نفت از جهوری اسلامی، آنهم به قیمتی بسیار ارزان‌تر، از سوی دولتی که در آن نیروهای وابسته به تهران در آن حرف اول را قرار است بزنند، نشان از کاهش «اقتدار» جمهوری اسلامی در لبنان و منطقه دارد.

در زمینه بین‌المللی نیز فشارها بر لبنان و حزب‌الله برای کاهش نفوذ جمهوری اسلامی ادامه دارد. ۲۲۵ نماینده پارلمان‌‌های اروپا و کنگره آمریکا در نامه مشترکی به مقامات اتحادیه اروپا خواستند شاخه سیاسی حزب‌الله را نیز در کنار شاخه نظامی‌اش در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دهند. در این نامه از جمله آمده است که «حزب‌الله یکی از مرگبارترین افزار جمهوری اسلامی ایران است.» اخیرا دولت آلمان هر دو شاخه حزب‌الله را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد. در آمریکا نیز دونالد ترامپ فرمان «وضعیت اضطراری ملی لبنان» را برای یکسال دیگر تمدید کرد. این فرمان اجرائی برای اولین بار در سال ۲۰۰۷ میلادی به امضای جرج بوش رسید و از آن زمان هر سال تمدید می‌شود. این فرمان با توسل به «قانون اختیارات اقتصادی در شرایط اضطراری بین‌المللی» امکان تحریم افرادی را در لبنان فراهم می‌آورد که دولت آمریکا آنها را به تلاش برای تضعیف دموکراسی در لبنان، نقض حاکمیت قانون و به ‌کار گرفتن خشونت سیاسی متهم می‌کند.

خط  قرمزهای عراق برای جمهوری اسلامی

سفر مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق به تهران نیز از بسیاری جهات حائز اهمیت است. در جریان این سفر که نخست‌وزیر عراق علاوه بر حسن روحانی و محمدباقر قالیباف و علی شمخانی با علی خامنه‌ای نیز ملاقات داشت، خطوط قرمزی را برای جمهوری اسلامی تعیین کرد که از جمله می‌توان به تأکید او بر ادامه حضور نظامیان آمریکایی در عراق با وجود اصرار علی خامنه‌ای بر خروج آنها اشاره کرد. نخست‌وزیر عراق همچنین تقاضای ملاقات با اسماعیل قاآنی، جانشین قاسم سلیمانی در نیروی قدس را نیز نپذیرفت و تأکید کرد که او و دیگر فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آینده برای سفر به عراق باید تقاضای ویزا کنند.

مصطفی الکاظمی چند روز قبل از سفر به تهران به گذرگاه مرزی مندلی رفته بود تا کنترل دولت را به آنجا بازگرداند. در یکسال گذشته حشدالشعبی در یکسوی مرز و نیروهای قدس در سوی دیگر مرز مستقر شده بودند و تعرفه‌های بازرگانی را که باید توسط مامورین گمرکی دو کشور اخذ شود، مصادره می‌کردند. نیروهای امنیتی و گمرکی جدیدی که از بغداد همراه نخست‌وزیر به ایران آمده بودند در این گذرگاه مستقر شدند. مصطفی الکاظمی در پیامد حملاتی که در هفته گذشته به تظاهرکنندگان در بغداد صورت گرفت، بلافاصه کسانی را که به سمت آنها تیراندازی کرده و سه نفر را به قتل رسانده بودند، و به گفته شاهدان عینی از شبه‌نظامیان حشدالشعبی بودند، جنایتکار خواند و دستور داد بلافاصله تحقیقاتی برای شناسایی آنها آغاز شود.

حملات متقابل موشکی در عراق

تغییر سیاست‌های دولت بغداد در قبال حشدالشعبی و تلاش‌ها برای کاهش نفوذ جمهوری اسلامی، واکنش‌هایی را نیز به دنبال داشته است. «عصائب اهل حق» و «کتائب حزب‌الله» با راکت به پایگاه تاجی که مقر هوانیروز ارتش عراق است حمله کردند. در این حمله یک هلی‌کوپتر از بین رفت و چند فروند دیگر صدمه دیدند. البته همزمان دو پایگاه مهم حشدالشعبی مورد حمله هوایی قرار گرفت. اسپایکر در ۱۷۰ کیلومتری بغداد که بزرگترین پایگاه حشدالشعبی است، در جریان این حمله هوایی،  بسیاری از تسلیحاتی که در سال‌های گذشته سپاه پاسداران برای این شبه‌نظامیان ارسال کرده بود، از جمله تانک‌ و خودروهای زرهی را از دست داد. پایگاه دومی که مورد حمله هوایی قرار گرفت الصقر در جنوب بغداد است.

در محافل نظامی عراق حمله هوایی این دو پایگاه به ارتش عراق نسبت داده می‌شود. سخنگوی نیروهای ائتلاف بین‌المللی علیه داعش هرگونه شرکت در بمباران این دو پایگاه عراق را رد کرد. گفته می‌شود که حمله به این دو پایگاه حشدالشعبی به دستور مصطفی الکاظمی با استفاده از پهپادهای رزمی CH4 که هوانیروز عراق در اختیار دارد، صورت گرفته‌اند. البته برخی دیگر حمله به پایگاه اسپایکر را به جنگنده‌های F35 اسرائیلی نسبت می دهند. اگر حمله اسرائیل به پایگاه حشدالشعبی در عراق واقعیت داشته باشد، ما شاهد گشوده شدن صفحه جدیدی در جنگ نیابتی بین جمهوری اسلامی و اسرائیل هستیم. سال گذشته نیز جنگنده‌های اسرائیلی، در چند مورد کاروان‌هایی که تسلیحات و موشک‌های نقطه‌زن ساخت جمهوری اسلامی را به مقصد سوریه و لبنان حمل می‌کردند، مورد حمله قرار داده بودند.

ناتوانی نظامی جمهوری اسلامی

درگیری مستقیم بین جمهوری اسلامی و اسرائیل در شرایط کنونی بعید به نظر می‌رسد. مفسران نظامی اسرائیلی معتقدند که کاخ سفید مخالف هرگونه درگیری مستقیم است زیرا واهمه دارد که یک اقدام نظامی بتواند بر نتایج انتخابات آینده ریاست جمهوری در این کشور که در ماه نوامبر آینده برگزار خواهد شد، تاثیر بگذارد. البته جمهوری اسلامی نیز با توجه به بحران اقتصادی، وضعیت آشفته کرونایی و تضعیف موقعیت‌اش در منطقه در تنگنایی قرار گرفته که نمی‌تواند درگیر جنگی با اسرائیل یا هر کشور دیگری بشود. قابلیت‌های نظامی جمهوری اسلامی، بر خلاف ادعاهای مقامات کشوری و لشکری، بیش از حمله به ماکت یک هواپیمابر نیستند! اگر جمهوری اسلامی از قدرت نظامی لازم برخوردار می‌بود به بیش از ۳۰۰ حمله جنگنده‌های اسرائیلی به پایگاه‌هایش در خاک سوریه پاسخ می‌داد!

قابلیت‌های جمهوری اسلامی در حملات تروریستی نیابتی نیز به صورت محسوسی کاهش یافته است. در بالا به مشکلات حزب‌الله در واکنش به کشته شدن فرمانده‌اش در خاک سوریه اشاره کردیم. یک منبع فلسطینی به کیهان لندن می‌گوید حماس نیز به درخواست جمهوری اسلامی برای انجام چند عملیات تروریستی در خاک اسرائیل، در شرایط کنونی، پاسخ منفی داده است. حماس اگرچه کمک‌های مالی از جمهوری اسلامی دریافت می‌کند، ولی از نظر سیاسی به رجب طیب اردوغان نزدیک‌تر است و در حال حاضر ترکیه که دارای روابط دیپلماتیک با اسرائیل است، هیچگونه تمایلی به درگیر شدن در بحران جدیدی را ندارد.

اختلاف بین تهران و مسکو نیز در سوریه بالا گرفته است. روسیه که خواهان پایان بخشیدن به جنگ در سوریه، برکناری بشار اسد و ورورد به مرحله بازسازی ۴۰۰ میلیارد دلاری است، جمهوری اسلامی را مانع بزرگی برای رسیدن به این اهداف می‌داند. درگیری اخیر «ارتش حوران»، شبه‌نظامیان سوری تحت حمایت روسیه، به حزب‌الله لبنان برای دور ساختن آنها از مرز این کشور با اسرائیل و یا حمایت از تظاهرات نظامیان و مردم عادی در بصری الشام با شعارهایی علیه رژیم اسد و جمهوری اسلامی، حکایت از عمیق‌تر شدن شکاف بین تهران و مسکو دارد.

https://kayhan.london/1399/05/09/%d8%aa%d8%b8%d8%a7%d9%87%d8%b1%d8%a7%d8%aa-%d9%86%d8%b8%d8%a7%d9%85%db%8c%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%a8%d8%b5%d8%b1%db%8c-%d8%a7%d9%84%d8%b4%d8%aa%d8%b8%d8%a7%d9%87%d8%b1%d8%a7%d8%aa-%d9%86%d8%b8

حلقه انزوای جمهوری اسلامی در جهان روز به روز تنگ‌‌تر می‌شود. امروز باید تنگنایی که جمهوری اسلامی در منطقه در آن قرار گرفته است را نیز به آن افزود. «محور مقاومت» تنها کارتی که جمهوری اسلامی برای رو کردن در مذاکرات احتمالی با غرب و آمریکا داشت نیز تقریبا سوخته و بعید به نظر می‌رسد که رژیم ایران بتواند «اقتداری» را که مدعی آن است حفظ کند.
احمد رأفت

[کیهان لندن شماره ۲۷۲]