مذاکرات اتحادیه اروپا و بریتانیا با سرعت به نقطه تعیین‌کننده و پایانی میرسد. شمارس معکوس شروع شده و نفس‌ها در سینه حبس است. آیا بریتانیا و اتحادیه اروپا موفق به بستن قرارداد خواهند شد و یا بریتانیا بدون قراردادی با اتحادیه، آن را ترک خواهد کرد و از این پس با تمام کشورهای عضو این اتحادیه بر اساس اصول سازمان تجارت جهانی روابط تجارتی و بازرگانی خواهد داشت؟
در آخرین مراحل «برکسیت» به نظر میرسد که مذاکرات چندان آسان پیش نمی‌رود و احتمال خروج بدون توافق بریتانیا از اتحادیه اروپا وجود دارد. خروج بدون توافق، با توجه به پیوندهای دیرینه و فشرده اقتصادی، سیاسی، علمی و فرهنگی بریتانیا با اروپا، به احتمال قوی به زیان هر دو طرف خواهد بود. در این میان، برخی اعتقاد دارند که اتحادیه اروپا انعطاف بیشتری از خود نشان می‌دهد که بیانگر خواست اعضای آن برای رسیدن به یک توافق است. حال آنکه بریتانیا و شخص نخست وزیر، بوریس جانسون، به دنبال نرمش جدی نیست.
آیا این مواضع سختگیرانه به ویژه از سوی بریتانیا، بیشتر برای کسب امتیاز بیشتر از طرف مقابل است یا اینکه بریتانیا به راستی قصد خروج از اتحادیه اروپا بدون توافق دارد؟ درباره این مسائل با دکتر نامدار بقایی یزدی از اعضای حزب محافظه‌کار بریتانیا گفتگو کرده‌ایم.
-آقای بقایی، وضعیت پس از مهلت ۱۳ دسامبر ۲۰۲۰ و تا ۳۱ همین ماه که دو طرف برای عقد قرارداد تجاری و بازرگانی گذاشته بودند چگونه است؟
-قرار بود که تا شب ۱۳ دسامبر مذاکرات بین کمیسیون اتحادیه اروپا و دولت بریتانیا به نتیجه برسد و قراردادی را هیئت مذاکره کننده اروپایی در مجلس اروپا و بوریس جانسون در مجلس عوام بریتانیا ارائه دهند و مجلسین به سرعت کار بررسی آن را شروع کنند و به تصویب برسانند چون فرصت زیادی به پایان سال با توجه به تعطیلات کریسمس باقی نمانده است. ولی دو طرف گفتند که ما بقیه مسیر را هم می‌رویم تا ببینیم اختلافات باقی مانده را نیز می‌توانیم رفع کنیم تا قرارداد را ببندیم یا نه. البته از برخی‌ها می‌شنوید که اختلافات و فاصله‌ها بسیار زیاد است و از برخی منابع هم می‌شنوید که اختلافات زیاد نیست و می‌توانند این موانع را برطرف سازند.
-این موانع و نظر شما درباره آنها چیست؟
-صحبت از دو مسئله میشود. اولی حق و حقوق ماهیگیری است. انگلیسی‌ها معتقدند که بریتانیایی‌ها در آب‌های خود سهم خود را باید داشته باشند. ولی اروپا می‌گوید این سهم باید طوری باشد که اروپا هم حق ماهیگیری در آب‌های بریتانیا را داشته باشد به همان صورتی که بریتانیایی‌ها حق ماهیگیری در آب‌های اروپا را دارند. یعنی به گونه‌ای که تا حالا بوده البته کمی به نفع بریتانیا. ولی سر همین موضوع به مشکل برخورده‌اند. تعجب‌برانگیز آن است که ماهیگیری فقط یک درصد کل درآمد ناخالص ملی بریتانیا را تشکیل می‌دهد! مسئله بر سر چندین درصد اقتصاد کشور نیست. البته ماهیگیری به نوعی حق حاکمیت ملی را نیز بیان می‌کند و این حق ماهیگیران بریتانیاست که در آب‌های کشور خود ماهیگیری کنند. ولی میشل بارنیه مذاکره کننده ارشد اتحادیه اروپا گفته است که اگر بریتانیا بیش از اندازه ماهیگیری کند مشمول پرداخت جریمه خواهد شد.
مورد دیگر چیزیست که به فارسی می‌توان به «زمین بازی برابر» ترجمه کرد. منظور آن است که این تجارتی که انجام میشود بطور مساوی و برابر باشد. یعنی اگر من به شما حق و حقوق در تجارت می‌دهم شما هم حق و حقوق مساوی به من بدهید و از نظر امکان رقابت دارای شرایط مساوی باشیم. به عبارت دیگر، تمام کشورهایی که اتحادیه اروپا را تشکیل می‌دهند از شرایط مساوی رقابت در کشورهای همدیگر برخوردار هستند. اگر شما در لهستان باشید، یک شرکت مثلا اتریشی هم از شرایط برابر برای رقابت در لهستان برای گرفتن پروژه بهره‌مند است.
اگر این دو مورد را ظرف چند روز آینده بتوانند رفع و رجوع کنند و مجلس هم با کار کردن در روزهای کریسمس آن را تصویب کند، تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۰ دارای قرارداد خواهیم بود. حال باید دید که برآیند فشارهایی که از طرف طرفداران «برکسیت سخت» به بوریس جانسون وارد میشود مبنی بر اینکه بریتانیا حتی بدون قرارداد از اروپا خارج شود، و از طرف جناح مقابل و کل اپوزیسیون در مجلس، افکار عمومی، مدیران صنایع و موسسات مالی، امکان استقلال‌جویی اسکاتلند و انتخاب جو بایدن به ریاست جمهوری آمریکا- که بیشتر طرفدار اتحادیه اروپاست- چه خواهد بود. در مقابل، نرمش اروپا تا جاییست که می‌گوید برای رسیدن به توافق می‌توان فراتر از تاریخ ۳۱ دسامبر هم رفت و مهلتی برای رسیدن به این توافق نگذاشت چون قرارداد را هم به نفع اروپا و هم بریتانیا می‌داند. اتحادیه اروپا می‌خواهد خیالش از یک شریک سابق چهل و اندی ساله راحت باشد و قطع کامل رابطه پیش نیاید.
بریتانیا، و یا دقیق‌تر بگویم، طرفداران «برکسیت سخت» از سوی دیگر اصرار دارند که تا ۳۱ دسامبر همه چیز مانند سیاه و سفید روشن شده باشد. دغدغه اینها حق حاکمیت ملی است. انگار در این چهل و اندی سال از این حق محروم بوده‌اند. از لحن صحبت بوریس جانسون نیز به نظر میرسد گویا از همان ابتدا موضع او همراهی و راه آمدن و رسیدن به توافق با اتحادیه اروپا نبوده است. شما وقتی مذاکره می‌کنید، مسئله داد و ستد نشانه‌ی انعطاف برای رسیدن به توافق است. نه اینکه نیروی دریایی را پیش بکشید که وقتی کشتی‌های ماهیگیری فرانسوی آمدند آنها را اخراج کنید! به نظر میرسد بریتانیا در خاطرات دوران استعماری خود بسر می‌برد!
– اگر خروج با توافق انجام شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا بریتانیا همچنان از یکسری مزایا مانند معافیت تعرفه‌ای برخوردار خواهد بود؟
-بله، در صورت خروج با قرارداد، بریتانیا از معافیت‌های تعرفه‌ای با اروپا برخوردار باقی می‌ماند. ولی اگر سناریو خروج بدون توافق باشد بعد از ۳۱ دسامبر هر کالایی که وارد بریتانیا شود و همچنین از بریتانیا به اروپا صادر شود، مالیات و تعرفه به آن تعلق خواهد گرفت و بلافاصله قیمت آنها بطور محسوس بالا خواهد رفت.
– طبق نظرسنجی «یوگاو» که در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰ منتشر شد، طرفداری بریتانیا از برکسیت از ۵۲ به ۴۸ به نفع خروج در چهار سال پیش به ۵۱ به ۳۸ به نفع ماندن در اتحادیه اروپا تغییر یافته؛ با توجه به این موضوع و نیز روی کار آمدن بایدن در آمریکا که با اتحادیه اروپا موافق است، آیا بوریس جانسون همچنان می‌تواند روی مواضع خود باقی بماند؟ با توجه به اینکه جانسون طبق اجازه‌ی پارلمان می‌بایست رأی اکثریت مردم را که خروج بریتانیا با قرارداد از اتحادیه اروپا بوده اجرا کند، او تا چه حد ملزم به رعایت این قانون است؟
-در این ارتباط صحبت از مدل استرالیایی و مشابه میشود ولی متوجه نیستند که نمی‌توان رابطه با استرالیا را با رابطه بریتانیا و اروپا مقایسه کرد. این قیاس بی‌مورد است چرا که اولاً بریتانیا به اروپا وصل است؛ یعنی بریتانیا از نظر دریایی فقط با یک فاصله کوچک از اروپا جدا میشود و با قطار زیردریایی نیز به اروپا وصل میشود. در ثانی آن حجم عظیم روابط اقتصادی را که بین بریتانیا و اروپا وجود دارد نمی‌توان نادیده گرفت.
ولی از سوی دیگر، باید توجه داشت که پارلمان دیگر در مورد خروج با و یا بدون قرارداد رای‌گیری نخواهد کرد که احیاناً جلوی این کار را بگیرد. اگر توافقی به عمل آید تنها روی آن مذاکره خواهد کرد و اگر توافقی در کار نباشد بریتانیا بطور اتوماتیک ساعت ۱۲ نیمه‌شب به وقت اروپا در شب ۳۱ دسامبر از اتحادیه اروپا خارج خواهد شد. درست است که پارلمان نخست‌وزیر را ملزم به خروج با قرارداد کرده ولی جانسون می‌تواند بگوید که نهایت تلاش خود را به کار برده که مفیدترین قرارداد را برای بریتانیا به دست آورد ولی نتوانسته! البته در نظر بگیریم که بسیاری از هم‌حزبی‌های بوریس جانسون و حتی برخی از طرفداران «برکسیت سخت» هم با توجه به بحران کرونا و صدمه‌ای که خروج بدون قرارداد به اقتصاد منقبض شده‌ی کنونی بریتانیا خواهد زد، حالا خواهان خروج با قرارداد از اتحادیه اروپا هستند.
-یعنی طرفداران سرسخت برکسیت هم محتاط شده‌اند؟
-بله، به هر حال نمایندگان پارلمان در محل انتخابیه خود وضعیت اقتصادی را می‌بینند که خروج بدون قرارداد آن را بدتر از حالا خواهد کرد. برای نمونه، کارخانه هوندا در بریتانیا فعالیت خود را متوقف و اعلام کرده از دریافت به‌موقع قطعات یدکی مطمئن نیست و صبر می‌کند تا ببیند که ظرف دو هفته آینده چه خواهد شد. از نقطه نظر مالی هم که بریتانیا و لندن اهمیت بالایی در جهان دارند، برای بسیاری از مؤسسات بزرگ مالی و بازار بورس معلوم نیست که در لندن بمانند و بار سنگین خروج بدون قرارداد را تحمل کنند یا اینکه به کشورهای عضو اتحادیه اروپا بروند. پس برای احتراز از چنین سناریویی به قول معروف یک «نرمش قهرمانانه» از طرف بریتانیا لازم است.
-وضعیت اسکاتلند بعد از خروج بدون قرارداد چه خواهد شد؟
-بدون شک خانم نیکلاس استرجن رهبر حزب اسکاتلندی دوباره رفراندم جدید برای استقلال برگزار خواهد کرد. البته بوریس جانسون گفته تا موقعی که در قدرت است و تا یک نسل دیگر با این رفراندوم مخالفت خواهد کرد. ولی احتمال دارد که اسکاتلند به همان راهی برود که کاتالونیا و بارسلون رفت و کارشان به دادگاه و زندانی شدن رهبران حزب جدایی‌طلب کشید. یعنی اگر اسکاتلند سر خود همه‌پرسی انجام دهد ما احتمالاً شاهد چنین صحنه‌هایی در بریتانیا خواهیم بود. آنها معتقدند که مردم اسکاتلند بعد از برکسیت به مراتب بیشتر خواهان استقلال و ماندن در اتحادیه اروپا هستند.
-پس از تجربه سال‌های پس از رفراندوم «برکسیت» آیا امروز با قاطعیت می‌توان گفت که در بریتانیا اکثریت مردم خواهان خروج بدون قرارداد از اتحادیه اروپا هستند؟
-همین موضوع که کم نیستند بریتانیایی‌هایی که در صدد کسب اقامت و تابعیت کشورهای عضو اتحادیه اروپا هستند خود گواه این امر است که بسیاری با این خروج مخالف‌اند. همچنین کم نیستند بریتانیایی‌هایی که کسب و کار خود را به اروپا منتقل کرده‌اند و در آنجا سرمایه‌گذاری کرده‌اند چون می‌دانند که کسب و کار و تجارت در آنجا راحت‌تر از بریتانیا خواهد بود. ثبت شرکت‌ها در اروپا امکان بودجه‌یابی از اتحادیه اروپا را که بریتانیا در صورت خروج بدون توافق از آن محروم خواهد بود، فراهم می‌کند.
توده‌ها ناآگاهند.
دادن تصمیم سرنوشت مُلک و مملکت به ملت ناآگاه اشتباه است، خواه رفراندوم «جمهوری اسلامی، آری – خیر»، خواه رفراندوم «برکسیت»