«سینما ایران» یکی از میراث‌های لاله‌زار قدیم در معرض تخریب

(+عکس) با رأی مثبت دیوان عدالت اداری قرار است سالن «سینما ایران» با بیش از ۷۰ سال قدمت در خیابان لاله‌زار تهران تخریب و تغییر کاربری دهد. گفته می‌شود صادق هدایت در این سالن سینما فیلم «کینگ کنگ» را دیده و از آن در داستان «وغ‌وغ‌ساهاب» تأثیر گرفته است.

در ادامه تخریب گسترده بناهای متعلق به میراث فرهنگی و تاریخی در ایران، سینما ایران در منطقه لاله‌زار تهران با حکم دیوان عدالت اداری در آستانه تخریب و تغییر کاربری است.

سینما ایران یکی از معدود بناهای برجای مانده پس از تخریب گسترده‌ی پاتوق هنری لاله‌زار میراث هنری و فرهنگی ۸۰ ساله‌ در پایتخت است که همجوار اغذیه‌فروشی‌ها و مغازه‌های لوستر و لامپ‌فروشی به دست فراموش سپرده شد. با وجود ۹۳ سال قدمت، «سینما ایران» در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده و همین موضوع تخریب این بنای قدیمی و فرهنگی را تسریع کرده است.

در خیابان لاله‌زار که زمانی با سینماها و سالن‌های تئاتر و کافه‌هایش مشهور بود، ۱۸ سالن سینما از ابتدای خیابان لاله‌زار در میدان توپخانه تا خیابان لاله‌زار نو وجود دارد که هیچیک به ثبت ملی نرسیده‌اند.

خانه‌ی اتحادیه، خانه بوشهری‌ها، تئاتر نصر، سینما «متروپل»، خانه‌های پیرنیا در لاله‌زار جنوبی و شمالی نیازمند مرمت و بازسازی و بازگشت به دوران طلایی خود از نظر گردشگری و فرهنگی هستند.

مرتضی ادیب‌زاده معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌گوید: «با ابلاغِ رای دیوان عدالت اداری به میراث فرهنگی برای حکم تخریب این سینما، کارشناسان این سازمان، دارای ارزش بودن آن را از سوی میراث فرهنگی به دیوان عدالت اداری اعلام کردند که آن‌ رای نیز ابطال شد».

آنگونه که ادیب‌زاده وعده داده بود، در جلسه‌ای که قرار بود دیروز چهارشنبه ۲۶ آذر در وزارتخانه میراث فرهنگی برگزار شود، می‌بایست راهکاری مناسب برای جلوگیری از این تخریب بررسی شود ولی هنوز نتیجه‌ی این نشست منتشر نشده است.

به گفته‌ی معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، «مالک این سینما نزدیک به دو سال گذشته درخواست تخریب و نوسازی این سالن سینما را داده بود و در آن زمان با استعلام شهرداری از میراث فرهنگی، اعلام کردیم این ملک نباید تخریب شود، با این وجود مالک همچنان پیگیر تخریب ان بود و با شکایت به دیوان عدالت اداری، اکنون حکم تخریب آن را گرفته است».

انتشار خبر رأی مثبت دیوان عدالت اداری برای تخریب یکی از معدود سینماهای قدیمی برجای مانده، انتقادهای از سوی فعالان میراث فرهنگی و برخی سینماگران را به دنبال داشته است.

گفته می‌شود صادق هدایت نویسنده شهیر فیلم «کینگ کنگ» را در «سینما ایران» تماشا کرد و یکی از «قضیه‌ها»ی کتاب «وغ وغ ساهاب» را به آن اختصاص داد. حالا این سینما که روزگاری پاتوق چهره های مطرح هنری و سیاسی بوده در آستانه تخریب قرار گرفته است.

https://www.instagram.com/p/CI0wW7qhz-5/

«سینما ایران» دوم اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۰۶ در محل فعلی سینما «البرز» افتتاح شد و مؤسسان آن الکساندر لوین و آرنولد یاکوبسون (یعقوب‌زاده ویژه) بودند. سپس در سال ۱۳۱۶ سینما ایران در محل کنونی افتتاح شد.

«سینما ایران» در زمان خود از مجلل‌ترین و مدرن‌ترین سینماهای بود، تا حدی که بیشتر سینماها در دیگر شهرها به پیروی از این سینما، «سینما ایران» نامگذاری شدند. در دهه ۲۰ «سینما ایران» لوکس‌ترین سینمای تهران بود و سال‌ها پس از آن تازه سینماهای «رکس»، «کریستال»، «متروپل» و سینماهای دیگر ساخته شدند.

نمایش جدیدترین فیلم‌های روز آمریکا و اروپا باعث شد تا در دهه ۲۰ و ۳۰ خورشیدی، لاله‌زار و خیابان اسلامبول به مرکز نمایش فیلم و تئاتر تبدیل شود. در دوران شاه فقید و گسترش شهر تهران، سینماهای جدیدی مانند «مولن روژ»، «رادیوسیتی»، «مراد» و «شهناز» و «پلازا» در شمال تهران ساخته شد و لاله‌زار از رونق گذشته افتاد و به مرکزی برای نمایش فیلم‌های ایرانی شد.

این سینما یکهزار و ۲۰۰ صندلی داشت و در سال‌های ۱۳۳۵ جزو ۳۸ سینمای درجه یک ایران محسوب میشد. راج کاپور هنرمند مشهور هند در همین سال به ایران آمد و اکران فیلم «آقای ۴۲۰» را در این سینما افتتاح کرد.

«سینما ایران» در سال ۱۳۷۰ به دستور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از گردونه اکران فیلم‌های سینمایی خارج شد.

عباس بهارلو پژوهشگر سینما و سالن‌­های سینما در تهران می‌گوید: «سینما ایران در خیابان لاله‌­زار افتتاح شد. در سال‌هایی که این خیابان اعتبار تهران بود، در سال‌­هایی که عمده مهم­‌ترین تالارهای سینما در همین خیابان متمرکز بودند. قبل از آن­که «سینما ایران» افتتاح شود، «گراند سینما»، که مؤسس آن علی وکیلی بود، مهم­‌ترین سینمای ایران محسوب می‌شد». این منتقد و پژوهشگر، «سینما ایران» را پاتوقی برای شخصیت­‌های سیاسی و فرهنگی دانسته و گفته است: «سهام­داران این سینما در سال ۱۳۱۴ باغچه (سالن) تابستانی «سینما ایران» را با نمایش فیلم «ملکه کریستین» (با بازی گرتا گاربو) افتتاح کردند که پاتوق مناسبی برای آدم‌­هایی بود که دست­شان به دهان­شان می‌رسید.» در واقع «باغچه سینما ایران» در زمره سینما-باغ‌هایی بود که کارکرد فصلی داشتند و بیشتر مکانی تفریحی محسوب می‌شدند. کنتس مادفون روزن که در دوران رضاشاه سفری به تهران داشت، در خاطراتش نوشته است که مردم تفریح در فضای باز را به محیط‌های بسته و خفقان آور ترجیح می‌دهند زیرا حضور در فضای باز بسیار لذت‌بخش‌تر است.