گرانی‌های چندصد درصدی؛ دلار ارزان شد اما کالاها ارزان نشد!

در شرایطی که قیمت‌ کالاهای اساسی به ویژه مواد خوراکی از ماه‌ها پیش با شیب تندی در حال افزایش است اما مقامات دولت بطور سازمان‌یافته تلاش دارند حذف ارز  ۴۲۰۰ تومانی را سبب افزایش قیمت کالاهای اساسی نشان دهد. این در حالیست که نگاهی به افزایش قیمت کالاهای اساسی در طی هشت سال دولت روحانی نشان از افزایش‌های چندصد درصدی دارد.

قیمت مواد خوراکی پرمصرف در ماه‌های گذشته با افزایش قیمت بی‌سابقه‌ای روبرو شد. برنج، روغن، شکر، مرغ، گوشت، تخم‌مرغ، لبنیات، حبوبات و میوه و سبزیجات همگی در صدر افزایش قیمت کالاها در ایران قرار دارند.

اکنون کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۰ مجلس شورای اسلامی به دلیل رانت ایجاد شده در توزیع دلار ۴۲۰۰ تومانی و همچنین بی‌اثر بودن این ارز در قیمت نهایی کالاهای اساسی، آن را حذف کرده است. در همین حال مقامات دولت گرانی برخی کالاها از جمله روغن را به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی ربط می‌دهند.

یزدان سیف مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران درباره وضعیت بازار روغن و دلیل کمبود آن گفته که «از وقتی گفتند ارز ۴۲۰۰ تومانی از کالاهای اساسی حذف می‌شود احتکار شروع شد.»

یزدان سیف مدعی شده که «حدود ۲ ماه است که بحث حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی کالاهای اساسی از جمله روغن در کمیسیون تلفیق مجلس مطرح است و این سبب افزایش تقاضای خرید روغن به خصوص در بخش صنعت شده است. عامل گرانی روغن مجلسی‌ها هستند.»

این در حالیست که نگاهی به روند افزایش قیمت مواد غذایی اساسی و پر مصرف در ایران طی هشت سال گذشته آمارهای قابل توجهی را مشخص می‌کند.

بر اساس آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار، از ابتدای دولت روحانی در مرداد ۱۳۹۲ تا پایان آذرماه امسال (یعنی قبل از تشکیل جلسه کمیسیون تلفیق مجلس) قیمت برنج ۳۵۹ درصد افزایش یافته بود. در همین مدت قیمت پنیر ۳۴۰ درصد، قیمت پیاز ۴۶۳ درصد، قیمت تخم‌مرغ ۴۰۷ درصد و قیمت چای ۴۶۸ درصد افزایش پیدا کرده بود.

همچنین از ابتدای دولت روحانی تا قبل از تشکیل کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۰ مجلس به عنوان بهانه جدید گرانی‌ها، خیار ۳۵۸ درصد، سیب زمینی ۱۴۷ درصد، سیب درختی ۳۲۶ درصد گران شدند.

قیمت شکر هم در این مدت ۳۲۶ درصد، شیر پاستوریزه ۳۴۳ درصد، عدس ۳۳۳ درصد، قند ۳۵۴ درصد، کره پاستوریزه ۶۴۵ درصد، گوجه فرنگی ۴۲۳ درصد، گوشت گوساله ۲۵۱ درصد، گوشت گوسفند ۳۰۳ درصد، لپه ۳۶۰ درصد، لوبیا چیتی ۲۱۰ درصد، لوبیا قرمز ۲۳۵ درصد، ماست پاستوریزه ۴۲۰ درصد، مرغ تازه ۳۴۸ درصد و نخود ۲۹۹ درصد افزایش یافته بود.

این آمارها نشان می‌دهد قیمت مواد خوراکی پر مصرف نسبت به ابتدای دولت روحانی بطور میانگین بیش از ۴.۵ برابر گران شده است.

قیمت مواد غذایی اساسی و پرمصرف از ابتدای دولت روحانی تا قبل از اعلام نظر اعضای کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۰ مجلس درباره حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، بطور متوسط بیش از ۴.۵ برابر گران شده اما اکنون دولتی‌ها مصوبه کمیسیون تلفیق را عامل گرانی روغن عنوان کرده‌اند.

از سوی دیگر بسیاری از کارشناسان اقتصادی ارز ۴۲۰۰ تومانی را راهی برای توزیع رانت ارزیابی کرده و معتقدند اثرات این ارز در سفره‌های مردم نمایان نشده است.

میثم هاشم‌خانی تحلیلگر مسائل اقتصادی در این‌باره گفته که «در قالب رانت ارز ۴۲۰۰ تومانی از سال ۹۷ تا کنون بیش از ۱۰ برابر کل یارانه نقدی سالانه‌ای که به یارانه بگیران پرداخت می شود به جیب اشخاصی ریخته شده که به این ارز دسترسی داشتند.»

این کارشناس اقتصادی افزوده که «در برابر این رانت نجومی به چه دستاوردی رسیده‌ایم؟ تقریباً هیچ! از سال ۹۷ تا کنون هیچ کالایی نداریم که متناسب با ارز ۴۲۰۰ تومانی قیمت گذاری شده باشد. بنابراین دفاع از دلار ۴۲۰۰ تومان خیلی فاجعه بار است به این دلیل که قیمت ۴۲۰۰ تومان تقریباً یعنی ۲۰ درصد بالاتر از قیمت دلار در شروع دولت آقای روحانی! آیا یک کالا داریم که قیمت آن الان نسبت به قیمت سال ۹۲ و شروع دولت روحانی ۲۰ درصد بالاتر رفته باشد؟ قطعاً یک قلم کالا هم نداریم.»

لطفعلی بخشی اقتصاددان و تحلیلگر اقتصادی نیز گفته که «ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی تا بدین لحظه غلط بود اما اگر پیامدهای حذف آن، پیامدهایی باشد که تحملش برای اقتصاد و مردم سخت است. بنابراین نباید حذف شود. در نقطه مقابل اگر تبعاتی داشته باشد که به هر نحوی برای افراد قابل تحمل باشد، حذف آن نیز خللی در اقتصاد ایجاد نمی‌کند.»

بهمن آرمان اقتصاددان دیگری است که ارز ۴۲۰۰ تومانی را سبب خسارت به اقتصاد کشور ارزیابی کرده است: «شاید بتوان میزان خسارتی که ارز ۴۲۰۰ تومانی به کشور وارد کرده نه‌تنها از نظر اقتصادی بلکه از نقطه نظر اخلاق و نهادینه کردن فساد در کشور را با یارانه نقدی ابداعی دولت‌های نهم و دهم مقایسه کرد. در آن زمان حتی کارشناسان بر این باور بودند که پرداخت یارانه به این شکل مشکلی را حل نمی‌کند و درنهایت طرف تقاضا را افزایش می‌دهد و بودجه عمرانی را به صفر می‌رساند. ولی آن کار انجام شد.»

در همین حال روزنامه کیهان تهران در گزارشی با اشاره به افزایش قیمت کالاها با وجود کاهش قیمت دلار نوشته است: «برخلاف ادعای مسئولان دولتی که دلیل گرانی‌ها را افزایش نرخ ارز می‌دانستند طی هفته‌های اخیر با وجود کاهش نرخ دلار قیمت کالاها و خدمات اساسی کاهش نیافت.»

در این گزارش آمده که «تا چند هفته پیش که نرخ دلار صعودی بود مسئولان سازمان برنامه و بودجه، وزارت صمت و… مدعی بودند عامل‌گرانی کالاها و خدمات افزایش نرخ ارز است اما حالا که چند هفته است نرخ دلار از حدود ۳۲هزار تومان به ۲۲هزار تومان رسیده بازهم نرخ برخی کالاها گران شده این درحالی است که براساس ادعای مسئولان دولتی انتظار می‌رفت با کاهش نرخ ارز نرخ اجناس مورد نیاز مردم پایین بیاید اما اینطور نشد. مثلا قیمت تخم مرغ همچنان در مغازه‌ها شانه‌ای ۵۰ هزار تومان است و گوشت قرمز ۱۰ درصد گرانتر شده است. سیمان هم مدام در حال رکورد شکنی است.»