طبق آمار، متوسط بارش‌ها در سال آبی ۱۴۰۰، ۱۱۲میلی‌متر بوده در حالی که متوسط بارش‌های سالیانه باید ۱۹۲ میلی‌متر باشد که این به معنای بارش کمتر از ۴۲ درصد از اندازه طبیعی است که بار دیگر زنگ خطر جدی خشکسالی را در کشور به صدا درآورده است.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده، بارش‌های بهار امسال حدود ۸۵درصد تا کنون کمتر از اندازه طبیعی این فصل بوده و بسیاری بر این باورند که کم‌آبی شدید و کم‌سابقه‌ای در سال ۱۴۰۰ در پیش است.
طبق پیش‌بینی کارشناسان محیط‌زیست، خشکسالی به ویژه در مناطقی چون جنوب فارس، هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان به وضعیت خطرناکی رسیده و بیش از پیش به منشاء بروز ریزگردها تبدیل می‌شود.
در این بین، رودخانه‌های کشور آرام آرام در حال حذف شدن از نقشه کشورند و در بازه زمانی ۱۰ ساله می‌توان به خشک شدن بسیاری از رودخانه‌های کشور از جمله زاینده‌رود رسید که یکی از بزرگترین رودهای مرکزی ایران است.
همچنین در سال‌های اخیر رودخانه کشکان یکی از سه رودخانه بزرگ استان لرستان و سیل‌خیزترین رودخانه این منطقه خشک شد و رودخانه کارون پُر آب‌ترین رودخانه ایران، در آستانه خشکسالی قرار گرفته است. چنانکه دبی کارون ۲۶۰درصد نسبت به سال قبل کاهش پیدا کرده است.
آنگونه که مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران در زمینه خشکسالی تالاب‌های شمال کشور گفته است: «۲۵درصد تالاب میانکاله خشک شده و این موضوع می‌تواند باعث بروز گرد و غبار شدید در شمال کشور شود.»
دریاچه اورمیه و هامون نیز با خشکسالی‌های شدید روبرو هستند در حالی که هامون پس از دریاچه کاسپین و اورمیه سومین دریاچه بزرگ ایران است اما اکنون به جزیره‌های خشکسالی تبدیل شده است.
دریاچه اورمیه دریاچه نمکی عظیم در شمال غربی ایران که خواهرخوانده دریاچه نمک بزرگ یوتا است، در ۲ دهه گذشته نزدیک به ۹۵درصد حجم آب خود را از دست داده است.
دریاچه پریشان نیز به عنوان بزرگترین دریاچه آب شیرین ایران از سال ۹۰ تا کنون بیش از ۹۰درصد آب خود را از دست داده است. وضعیت تالاب انزلی نیز بحرانی است و میزان خشکی‌های تالاب «هورالعظیم» از میزان آب درون تالاب پیشی گرفته است وضعیت خشکسالی در جنوب و جنوب شرق کشور وخیم‌تر است.
خشکسالی در بخش‌هایی ازسیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، اصفهان، هرمزگان و کهگیلویه و بویر احمد بی‌سابقه است. چنانکه محمد محمدی مدیرکل مدیریت بحران استانداری کهگیلویه و بویر احمد اعلام کرد که پنج شهر این استان از جمله یاسوج، مادوان، باشت، لیکک و دیشموک و ۱۲۵ روستا و منطقه عشایری درگیر مشکل تنش آبی و خشکسالی هستند.
او گفته است: «بررسی الگوی کشت و پیشنهاد کشت‌های جایگزین از سوی سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویر احمد به منظور تأمین معیشت کشاورزان این استان به ویژه در شهرها و روستاهای درگیر مشکل تنش آبی ضروری است.»
فضل خرم مدیرعامل اتحادیه عشایری دامداران متحرک فروردین‌ماه گفته بود: «در سال جاری به دلیل کمبود بارش شدید در ماه‌های بهمن و اسفند سال گذشته، خشکسالی وحشتناکی در مراتعی که معمولاً دام عشایر را از آن تعلیف می‌کرده‌اند، داریم و متأسفانه وضعیت تأمین علوفه دام عشایر بحرانی است.»
به گفته‌ی او، در سال گذشته با وجود نیاز یک میلیون و ۳۰۰ هزار تنی عشایر به علوفه برای دام‌هایشان فقط توانستیم ۵۰۹ هزار تن را تأمین و توزیع کنیم، ولی امسال نیاز دام عشایر به‌دلیل خشکسالی که اتفاق افتاده به ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن افزایش یافته و ما کماکان با محدودیت‌هایی برای واردات علوفه مواجه هستیم و این شرایط موجب شده ما شرمنده عشایر شویم، زیرا کار بیشتری از دستمان بر نمی‌آید.
گزارش‌های منتشر شده در ارتباط با دشت‌های کشور نشان می‌دهد که زنگ خطر خشکسالی دشت‌ها در ایران مدت‌هاست به صدا در آمده و سفره‌های زیرزمینی به عنوان مهمترین مخازن ذخیره آب کشور، تهی شده است. بیش از ۳۰۰ دشت از ۶۰۹ دشت کشور اکنون به عنوان «دشت ممنوعه» اعلام شده که در آنها بیش از اندازه از سرمایه ذخیره راهبردی آب استفاده می‌شود و به همین دلیل، سالانه نزدیک به پنج میلیون مترمکعب بیلان منفی دارند.
گزارش‌ها حاکیست از شمال تا جنوب کشور درگیر بحران خشکسالی است و این امر بر روند آب و آبرسانی پایتخت ایران، با حدود ۱۳ میلیون جمعیت نیز تاثیرگذار بوده است. چنانکه محمدرضا بختیاری مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران اعلام کرده «در شهر تهران هر فرد بطور متوسط ۲۴۰ لیتر آب در شبانه‌روز مصرف می‌کند که این رقم ۲۰ تا ۲۵ درصد بیشتر از حد استاندارد است» وی هشدار داد «مصرف بی‌رویه آب در تهران نوبت‌بندی (جیره بندی) را به دنبال دارد.»
بختیاری گفته است: «از ابتدای امسال تا کنون ۱۰۴ میلیون مترمکعب آب در تهران مصرف شده است.»
احد وظیفه رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی پیش‌بینی کرده که امسال، خشکسالی بی‌سابقه‌ای در انتظار ایران است. او درباره چرایی وقوع خشکسالی شدید در ایران توضیح داد: «بطور کلی کشور ما از گذشته تا کنون نوسانات بارشی شدیدی را تجربه کرده است و طی ۶۰ سال اخیر همواره با ترسالی‌ها و خشکسالی‌ها در ایران دست و پنجه نرم کرده‌ایم البته بخشی از این موضوع به تغییرات اقلیم مربوط است. تغییر اقلیم پدیده‌ای جهانی است که در کشور ما سبب افزایش تعداد سال‌های خشک و افزایش دما شده است.»
طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور، فصل بهار به عنوان آخرین فرصت بارش در سال آبی ۱۴۰۰، تقریبا از دست رفته و در این مدت بارش‌های قابل ملاحظه‌ای رخ نداده است. از این رو کشور با احتمال خشکسالی شدیدی روبروست.
در این بین، انتقادهای جدی به کشاورزی آب‌بر محصولاتی چون هندوانه و استفاده از سفره‌های آب زیرزمینی برای تولید محصولاتی چون فولاد وجود دارد. چنانکه گفته می‌شود برای تولید فولاد هر کیلو فولاد ۳۰هزار لیتر آب مصرف می‌شود و هر دانه هندوانه ۸ لیتر آب مصرف می‌کند.
این در حالیست که دیوان محاسبات کشور اخیرا با انتشار گزارشی نسبت به اتمام ذخایر سنگ آهن کشور تا ۱۸ سال آینده هشدار داده است! کارشناسان می گویند این ادعا باید توسط مراجع بی‌طرف راستی‌آزمایی شود و
در صورت صحت آن باید در مصرف آهن و فولاد در کشور تغییراتی ایجاد شود.
مسعود امیرزاده عضو کارگروه حقوقی شورای هماهنگی شبکه ملی محیط زیست و منابع طبیعی کشور در این ارتباط گفته است: «وزارت راه، وزارت نیرو، شرکت نفت و بطور خاص بخش معدن جزو بخش‌هایی هستند
که فعالیت آنها بیشــترین تخریب را متوجه منابع طبیعی و محیط زیست کشور می‌کند اما بالاترین
رتبه تخریب در این میان متعلق به بخش معدن است چراکه پیکره طبیعی را متلاشی می‌کند. کارگاه و
صفحات استخراج بخش معدن اندام‌های حیاتی سرزمین یعنی کوه‌ها، رودها، جنگل‌ها، مراتع و بخشی از
اراضی کشاورزی و زراعی کشور را که کارکردهای طبیعی دارند، به واسطه مقادیر اندکی ماده معدنی در
آنها نابود می‌کند.»
امیرزاده با بیان اینکه اخیرا بخش معدن تحرکات جدیدی را تحت عنوان اتمام ذخایر معادن و بسته بودن
دست این بخش در زمینه اکتشاف و اقتصاد آغاز کرده، می‌گوید: «این اقدامات در حالی آغاز شده
است که بخش معدن در صحنه‌های منابع طبیعی و محیط زیست فعال مایشاء است و بخش‌های زیادی
از این عرصه‌ها را از حالت طبیعی خود خارج کرده است و اکنون به مرحله‌ای رسیده‌ایم که اصطلاحا به
آن تهی‌سازی سرزمین گفته می‌شود.»
در گزارش دیوان محاسبات نیز آمده است: بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت، طی سال ۱۳۹۸ و شش ماهه اول سال ۱۳۹۹ در مجموع ۵۷ فقره اکتشاف سنگ آهن صادر شده که هیچیک از آنها منتج به گواهی کشف یا پروانه بهره‌برداری نشده است و این موضوع، ضعف جدی بخش اکتشاف معادن کشور را نشان می‌دهد.
