رئیس سابق سازمان توسعه تجارت اعلام کرده که بسیاری از کشورها از جمله چین و تایوان و تایلند و حتا کشورهای همسایه مانند عراق ریسک تجارت با ایران را نمی‌پذیرند.
در هفته‌های گذشته موضوع بررسی عضویت ایران در پیمان شانگهای پس از حدود ۱۵ سال بلاتکلیفی دوباره مطرح شده است. سازمان همکاری شانگهای به صورت جدی از ۲۰۰۱ فعالیت خود را در چارچوب پاسخی مشترک به مسئله توازن قوا در برابر نفوذ نیروهای ناتو و آمریکا در منطقه آغاز کرد. اگرچه دو عضو روسیه و چین از مهم‌ترین کشورهای عضو این سازمان هستند، اما حضور ایران در این سازمان پس از اعلام خبر علی شمخانی می‌تواند تأثیر زیادی بر آنچه در منطقه در حال رخ دادن است، بگذارد. کشورهای قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان نیز اعضای اصلی این پیمان هستند و در سال ۲۰۰۴ مغولستان و از سال ۲۰۰۵ نیز ایران و پاکستان و هند و افغانستان نیز به عنوان اعضای ناظر در این سازمان پذیرفته شدند.
جمهوری اسلامی ایران اما از سال ۲۰۰۸ درخواست عضویت در پیمان شانگهای را داده ولی این درخواست بی‌نتیجه و معطل مانده بود تا اینکه علی شمخانی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی نیمه امرداد امسال در صفحه توئیترش از بررسی موضوع عضویت ایران در پیمان شانگهای خبر داد و نوشت: «ساعتی قبل در گفتگو با دوست و همکارم جناب آقای پاتروشف دبیر شورای امنیت ملی روسیه تحولات افغانستان، سوریه و خلیج فارس را بررسی کردیم. خوشبختانه موانع سیاسی برای عضویت ایران در پیمان شانگهای برداشته شده و با طی تشریفات فنی، عضویت ایران نهایی خواهد شد.»
ساعتی قبل در گفتگو با دوست و همکارم جناب آقای پاتروشف دبیر شورای امنیت ملی روسیه تحولات افغانستان، سوریه و خلیج فارس را بررسی کردیم.
خوشبختانه موانع سیاسی برای عضویت ایران در #پیمان_شانگهای برداشته شده و با طی تشریفات فنی، عضویت ایران نهایی خواهد شد. #خبر_خوب— علی شمخانی (@alishamkhani_ir) August 11, 2021
این در حالیست که همچنان به دلیل مشکلاتی همچون تنش‌زایی رژیم ایران در منطقه و جهان و همچنین دو بار تحریم در کمتر از ۱۰ سال، عضویت دائم در این سازمان بعید به نظر می‌رسد.
یکی از نکاتی که در صورت عضویت ایران در این پیمان قابل توجه است، امیدواری به بهبود تجارت با شرق آسیا و همچنین نقش گرفتن ایران در پروژه راه ابریشم است. برخی کارشناسان اما دستیابی به چنین هدفی را در شرایط فعلی غیرممکن یا دشوار ارزیابی می‌کنند.
محمدرضا مودودی رئیس سابق سازمان توسعه تجارت درباره وضعیت تجارت خارجی ایران در مورد پیوستن احتمالی ایران به پیمان شانگهای که بررسی آن تازه آغاز شده است گفته که «سهم ما در پیمان‌های منطقه‌ای بسیار ناچیز است که نقطه ضعف بزرگی برای تجارت و اقتصاد ایران محسوب می‌شود. شانگهای پیمان مهمی در منطقه جنوب شرق آسیا است، بازار بسیار بزرگی در این منطقه وجود دارد و در عین حال کشورهای عضو این پیمان از ظرفیت بالایی برای تجارت برخوردار هستند. اگرچه به نظر نمی‌رسد راه ساده‌ای فراروی ایران برای پیوستن به پیمان شانگهای نیست اما اگر بتواند بر مسائل مختلف سیاسی و اقتصادی که مانع عضویت در اینگونه پیمان‌ها هستند غلبه کند، فرصت خوبی می‌تواند نصیب تجارت ایران شود تا بتوانیم ظرفیت خوبی را از نظر اقتصادی ایجاد کنیم.»
محمدرضا مودودی توضیح داده که «یکی از موانع مهم برای این کار مشکلات بانکی است، برقرار ارتباط بانکی منوط به عضویت در FATF یا داشتن شرایط عضویت در پیمان‌های پولی است. از آنجا که ما مشکلاتی در رابطه با FATF داریم، قطعا نبود ارتباط بانکی ما مانع خواهد بود و برای مبادله پول یا کالا قطعا با مشکل مواجه می‌شویم. علاوه بر این تحریم‌ها به طور جدی کشتی‌رانی ما را تحت تاثیر قرار داده است که این موضوع هم تبادل کالایی ما را با این کشورها مشکل خواهد کرد. این مشکل به عنوان یک زیرساخت باید حل شود.»
رئیس سابق سازمان توسعه تجارت همچنین گفته که «بهبود شرایط تجارت خارجی در صورت پیوستن ایران به پیمان شانگهای بستگی دارد به اینکه تا چه حد بتوانید در مقیاس بین‌المللی تولیدات داشته باشید.»
این کارشناس تأکید کرده که «متاسفانه ما در سال‌های گذشته در داخل کشور در سطح بین‌المللی ظرفیت‌سازی نکرده‌ایم و تولیدات ما در این مورد بسیار محدود است. به استثنای محصولاتی مانند پتروشیمی یا فولاد و بعضی محصولات معدنی که نیازی به ظرفیت‌سازی نداشته، در بقیه محصولات مشکلات جدی داریم.»
او افزوده که «شاید آنها بسیاری از محصولاتی را که ما اینجا تولید داریم به عنوان محصول وارداتی ببینند و حتی برخی صحبت از چند ده میلیارد دلار کنند اما اینکه آیا ما این محصولات را در سطح صادراتی داریم، جای بحث اساسی دارد و نمی‌توان به راحتی گفت که ما می‌توانیم این محصولات را صادر کنیم. بنابراین اگر ما می‌خواهیم به این مقیاس برسیم به‌خصوص با همکاری سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان همکاری‌های شانگهای باید ظرفیت‌سازی‌های لازم را در داخل کشور داشته باشیم.»
