روشنک آسترکی – بر اساس گزارش‌های منتشر شده قرار است طرحی که جمهوری اسلامی بیش از ۱۰ سال است به دنبال اجرای آن در ایران است و به نام «اینترنت ملی» شناخته می‌شود با کمک چین کمونیست و در ارتباط با «تفاهم‌نامه همکاری» ۲۵ ساله با این کشور پیگیری شود.
قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین که تهران از آن به عنوان «سند همکاری» یاد می‌کند، فروردین ماه ۱۴۰۰ میان جمهوری اسلامی و جمهوری خلق چین امضا شد. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در هفته سوم دی‌ماه طی سفری که به پکن داشت از «عملیاتی» شدن «سند همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین» خبر داد.
راه‌اندازی شبکه اینترنت ملی از سال ۱۳۸۴ مطرح شده اما جمهوری اسلامی هنوز نتوانسته به اهداف آن دست پیدا کند. بر اساس تبصره ۲ ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم توسعه و مصوبه شورای عالی فضای مجازی «شبکه ملی اطلاعات کشور، شبکه‌ای مبتنی بر قرارداد اینترنت (IP) به همراه سوئیچ‌ها و مسیریاب‌ها و مراکز داده‌ای است به صورتی که درخواست‌های دسترسی داخلی و اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند به هیچ‌وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود.»
این در حالیست که بخشی از این طرح به کنترل فعالیت شهروندان ایران و شیوه دسترسی آنها به اینترنت آزاد باز می‌گردد. موضوعی که بخشی از آن در طرح «صیانت از حقوق کاربران در فضای‌مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» نیز پیگیری شده است.
طبق اصل ۸۵ قانون اساسی، «سمت نمایندگی قائم به شخص است و قابل واگذاری به دیگری نیست. مجلس نمی‌تواند اختیار قانونگذاری را به شخص یا هیئتی واگذار کند ولی در موارد ضروری می‌تواند اختیار وضع بعضی از قوانین را با رعایت اصل هفتاد و دوم به کمیسیون‌های داخلی خود تفویض کند، در این صورت این قوانین در مدتی که مجلس تعیین می‌نماید به صورت آزمایشی اجرا می‌شود و تصویب نهایی آنها با مجلس خواهد بود.»
اکنون با امضای قرارداد ۲۵ ساله بار دیگر موضوع اینترنت ملی مطرح شده است؛ بر اساس گزارش‌هایی که از پیش منتشر شده همکاری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین در زمینه ارتباطات و زیرساخت‌های اینترنتی در بخشی از این قرارداد گنجانده شده است.
عیسی زارع پور وزیر ارتباطات و فناوری امروز در پاسخ به پرسش خبرنگاران که «آیا در توافق ایران و چین همکاری‌هایی در حوزه فناوری ارتباطات پیش‌بینی شده» گفت: «بله، ما در همکارهایی که با کشورهای مختلف از جمله چین داریم، توسعه فناوری های لازم برای هم حوزه جی-۵ و هم کیفیت بخشی ارتباطات ثابت را در دستور کار قرار داده‌ایم.»
https://kayhan.london/1400/10/25/%d8%a2%d8%ba%d8%a7%d8%b2-%d9%85%d8%b1%d8%ad%d9%84%d9%87-%d8%af%db%8c%da%af%d8%b1%db%8c-%d8%a7%d8%b2-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86%d9%81%d8%b1%d9%88%d8%b4%db%8c-%d8%a7%d8%ac%d8%b1%d8%a7
محمدصالح جوکار نماینده مجلس یازدهم شهریور ۹۹ هفت ماه قبل از امضای قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین به ماجرای همکاری ایران و چین در ارتباط با اینترنت اشاره کرده و گفته بود «طرح ملی شدن اینترنت بحث امروز و دیروز نیست و این ماجرا به چند سال پیش برمی‌گردد. دولت طبق برنامه ششم مکلف است اینترنت کشور را ملی کند و تمامی شرایط برای تحقق این موضوع فراهم است. کشور چین قرار است طی سند همکاری ایران با این کشور به تحقق این موضوع کمک کند.»
پیش از آنهم علی‌عسگری رئیس سازمان صداوسیمای دولتی گفته بود ایران در مقابل اینترنت آمریکایی در حال شکل دادن اینترنت ملی است و برای ایجاد شبکه ملی اینترنت، چین و روسیه را الگو قرار داده است.
این در حالیست که بسیاری از کارشناسان معتقدند اساسا آنچیزی که جمهوری اسلامی به عنوان طرح «اینترنت ملی» در نظر دارد امکان‌پذیر نیست و بیشتر شعار و ادعای واهی است.
ایمان سمیع‌زاده متخصص هوش مصنوعی در گفتگو با کیهان لندن می‌گوید: «جمهوری اسلامی برای اینکه بتواند به اطلاعات مردم دسترسی داشته باشد مجبور است از یکسری پروتکل‌هایی که قدیمی‌ست استفاده کند. خیلی از پروتکل‌ها و الگوریتم‌ها را نمی‌توانند به‌روز‌رسانی کنند چون می‌خواهند بتوانند بفهمند محتوا و اطلاعاتی که مردم به آنها دسترسی داشته‌اند چه بوده و چه خواهد بود. اگر این اتفاق بیافتد یعنی مثل چین که همچنان ساکنانش از فیلترینگ رد می‌شوند، و مثل مردم خود ایران و بقیه نقاطی از دنیا که چین برنامه‌های مشابه برایشان اجرا کرده اما همیشه راه عبور از فیلترینگ وجود دارد، پس مردم ایران همچنان در آینده هم می‌توانند از فیلترینگ عبور کنند. فقط تنها تفاوتی که ایجاد می‌شود اینست که اگر پیش از این فقط اطلاعات مردمی که در ایران از اینترنت استفاده می‌کردند دست جمهوری اسلامی می‌افتاد، حالا این اطلاعات دست چین هم می‌افتد! من پیشتر در سال ۲۰۱۳ هم گفتم که جمهوری اسلامی نمی‌تواند طرحی که به عنوان اینترنت ملی شناخته می‌شود را اجرا کند و همچنان نیز می‌بینیم که نتوانسته چنین شبکه‌ای را راه‌اندازی کند. حتا در خود چین نیز مردم دارند به راحتی با استفاده از وی‌پی‌ان از فیلترینگ و محدودیت‌ها عبور می‌کنند.»
محمود تجلی مهر کارشناس مخابرات در آلمان نیز در اینباره به کیهان لندن می‌گوید: «اینترنت ملی اصلاً اتفاق نخواهد افتاد. مقامات جمهوری اسلامی ده سال است از اینترنت ملی صحبت می‌کنند اما نتوانستند چیزی را که می‌گویند پیاده کنند. از نظر فنی اینترنت ملی چیزی نیست جز یک شبکه داخلی که مثلاً شرکت‌ها دارند و محفوظ است و درگاه‌ها و فایروال دارد و از خارج نمی‌توان وارد آن شد و از درون هم کنترل شده می‌توان از آن وارد شد. اینترنت ملی از نظر فنی چنین چیزی است که حالا جمهوری اسلامی می‌خواهد آن را در سطح یک کشور پیاده کند که امکان‌پذیر نیست. روی کاغذ شاید اما در عمل چنین چیزی امکان‌پذیر نیست. در ده سال گذشته فقط به اسم اینترنت ملی پول جابجا می‌شود و حرف می‌زنند. من حدسم اینست که به اسم این کار پول را از یک جیب به آن جیب می‌ریزند.»
به گفته این کارشناس مخابرات، «چین جامعه دیگری با فرهنگ دیگریست و مردمش در مقایسه با مردم ایران رفتار دیگری نسبت به حکومت دارند، و فقط یک بخشی از جامعه در آنجا به دنبال دموکراسی هستند که آنها هم از فیلترشکن‌ها استفاده می‌کنند. هیچ تکنولوژی خارق‌العاده‌ای در دست چینی‌ها نیست که فکر کنیم هیچ راهی ندارد. اصلاً اینطور نیست و مردم به راحتی با فیلترشکن‌ها، فیلترینگ را دور می‌زنند. فیلترشکن تکنولوژی وی‌پی‌ان است که شما استفاده می‌کنید برای اینکه ارتباط امن داشته باشید مثل ارتباطی که بانک‌ها با هم یا همه ارگان‌ها با هم دارند. بنابراین اگر حکومت یا ارگانی بخواهد ارتباط وی‌پی‌ان را قطع کند اصلا کل کشور می‌خوابد! فیلترشکن‌هایی که در ایران هر نوجوانی هم بلد است و استفاده می‌کند، تکنولوژی است و اصلاً قطع آن امکان‌پذیر نیست و من به شخصه اصلاً نگران نیستم و جمهوری اسلامی نمی‌تواند آنچه را که به آن اینترنت ملی می‌گوید پیاده کند.»
جمهوری اسلامی در آبان ۹۸ حدود ۱۰ روز اینترنت ایران را بطور سراسری قطع کرد تا از ارسال اخبار و تصاویر و ویدئوهای اعتراضات و سرکوب مردم جلوگیری کند. قطع ۱۰ روزه اینترنت نشان داد که جمهوری اسلامی توانسته در حوزه بومی‌سازی اینترنت به دستاوردهایی دست پیدا کند اما این به معنای پیاده شدن یا حتا دستیابی به پیشرفت‌هایی در زمینه رویای مقامات نظام جهت «جلوگیری از دستیابی مردم به اینترنت جهانی» نیست!
ایمان سمیع‌زاده درباره آنچه در آبان ۹۸ در حوزه اینترنت ایران رخ داده به کیهان لندن می‌گوید «اینکه بومی‌سازی کردند که شده است؛ برخی از شرکت‌ها و رسانه‌ها و سرورهایی که آن وبسایت، رسانه یا سوشیال مدیا را روی آن اجرا می‌کردند، از خارج از کشور به داخل منتقل کردند و روی زیرساخت‌های داخلی ایران آنها را اجرا کردند. این به مقامات جمهوری اسلامی کمک می کند که بعد از اجرا کردن اینترنت ملی، نیاز ارتباطی به شبکه خارجی کمتر شود و خیلی از ابزارهای داخلی کار سرورهای خارجی را انجام دهند. مثلاً اگر قرار باشد شرکتی مثل اسنپ مسافری را جابجا کند، با بستن اینترنت خارجی، بتواند کارش را انجام دهد. اما همه اینها موقتی است برای اینکه نیاز هست که مدام و یا به صورت متناوب با اینترنت کل دنیا در ارتباط باشند و این لزوماً برای ارائه خدمات نیست، یعنی کسی که دارد خدمات شرکت اسنپ را می‌دهد یا یک خبرگزاری است، اگر سرورهایش به هر دلیلی مورد حمله قرار بگیرد و برای برطرف کردن ایراد و اختلال ایجاد شده باید به اینترنت جهانی وصل شود که بتواند پچ آن را بگیرد و سرور را به‌روز کند. پس این به سادگی نشان می‌دهد که اگر ایران از اینترنت دنیا قطع باشد، آسیب‌پذیری اینترنتی در ایران بیشتر خواهد شد و این آسیب‌پذیری هم در زمینه نرم‌افزاری، هم در زمینه سخت‌افزاری و هم در زمینه ارتقاء سرویس وجود دارد. یعنی خود سرویس برای ارتقا خودش نیاز دارد که با سیستم جهانی اینترنت در رابطه باشد و اینها همگی بطور مکانیکی است و هیچ ربطی به سیاست‌گذاری ندارد. پس مجبور هستند که به اینترنت جهانی متصل باشند چون ایران تولیدکننده الگوریتم‌های رمزگذاری نیست و مخترع آنهم نیست. هیچکدام از کشورهای جهان یا هیچ فردی نمی‌تواند رمزگذاری‌ای به وجود بیاورد که بر اساس آن همه سخت‌افزارهای جهان آن را قبول کنند و بپذیرند و با آن کار کنند! در نتیجه باید رمزگذاری‌ها هم به صورتی باشد که استانداردها و پروتکل‌های جهانی آن را قبول کنند. از سوی دیگر ایران سازنده سخت‌افزار هم نیست. هر سخت‌افزاری که در جهان ساخته می‌شود باید به همه استانداردهای جهانی احترام بگذارد. به ویژه در مورد کامپیوتر، علوم کامپیوتر، برنامه‌نویسی، مهندسی کامپیوتر، و اینها همه‌شان می‌رسد به یکسری استانداردهایی که عمومیت ریاضی دارد و سازندگان در ایران هم باید به آن احترام بگذارند. بطور کلی این پیوستگی و ارتباط باید وجود داشته باشد و اینطور نخواهد شد که ما یک دیوار بکشیم و بگوییم هر کسی بخواهد از این دیوار رد شود باید از یک دروازه رد شود که فقط در کنترل جمهوری اسلامی است!»
مهدی تجلی‌مهر نیز می‌گوید: «جمهوری اسلامی از سال‌ها پیش به سازمان‌ها و شرکت‌های درون ایران فشار آورده که سرورهایشان را به داخل کشور بیاورند. اکثر شرکت‌ها و سازمان‌ها سرورهایشان را به داخل ایران منتقل کردند و در نتیجه در صورتی که روزی تصمیم بگیرند تجربه آبان ۹۸ را تکرار کنند همچنان شرکت‌ها، بانک‌ها و سازمان‌های داخلی دسترسی به اینترنت دارند.»
مهدی تجلی‌مهر افزوده که «اینهم هیچ سخن تازه‌ای نیست. یکسری نظامی و پاسدار نشسته‌اند در مجلس شورای اسلامی و فکر می‌کنند کاری که دیگران پیش از این نتوانستند انجام دهند، اینها می‌توانند انجام دهند! فعالیت مردم در شبکه‌های اجتماعی قابل کنترل نیست.»
اینهمه در حالیست که پیش‌بینی می‌شود اینترنت ماهواره‌ای بطور کلی برنامه و خیالات مقامات جمهوری اسلامی برای محدود کردن دسترسی شهروندان ایران به اینترنت جهانی را نقش بر آب کند.
ایمان سمیع‌زاده معتقد است که «این بحث کمی سیاسی هست چون دادن اینترنت ماهواره‌ای کار ساده‌ای است. اما باید دید بحث تحریم‌ها تا چه حدی جلوی این کار را خواهد گرفت. یعنی باید ببینیم اینترنت استارلینک یا شرکت اینترنت ایلان ماسک با چه شرایطی در مورد تحریم روبرو می‌شود و آیا ارائه اینترنت ماهواره‌ای به ایران به عنوان صادرات به ایران محسوب می‌شود یا نه. هر نرم‌افزاری که ساخته می‌شود و اگر از یک ساختاری مثل سیم‌کشی زیر زمین می‌شود و نرم‌افزار یا آن ساختارها تحت مالکیت آمریکا باشد یا به هر شکلی به آمریکا مربوط باشد با موضوع تحریم پیوند می‌خورد. احتمالاً ایلان ماسک هروقت بخواهد می‌تواند دکمه را بزند و مردم در ایران به این اینترنت دسترسی داشته باشند اما اینکه آیا دولت و قوانین آمریکا این اجازه را در شرایط تحریم به او می‌دهند که تکنولوژی به ایران بفرستد، موضوع دیگریست.»
ایمان سمیع‌زاده تأکید می‌کند «من فکر می‌کنم مقامات جمهوری اسلامی فقط رجزخوانی می‌کنند و اینترنت ملی یک طرح «خیانت ملی» است و این طرح نشدنی و شکست خورده است. این طرح بارها نامش عوض شده و بندهای آن تغییر کرده و همیشه با الفاظ بازی کرده و رجزخوانی می‌کنند. با دنیایی که ما امروز با آن سر و کار داریم و با اینترنتی که امروزه به صورت غیرمتمرکز خودش را ارائه می‌دهد، جمهوری اسلامی نمی‌تواند این کار را انجام دهد. کاری که جمهوری اسلامی می‌خواهد انجام دهد دقیقاً مثل اینست که در دنیایی که اتومبیل‌ها برقی شده و اتومبیل‌هایی مثل تسلا وجود دارد، مقامات جمهوری اسلامی با کمک دوستان چینی‌شان یک ارابه بسازند و بسیار هم خوشحال هستند که در حال ساخت این ارابه هستند!»
مهدی تجلی‌مهر نیز در ارتباط با اینترنت ماهواره‌ای به کیهان لندن می‌گوید: «ماهواره استارلینک در ارتفاع پایین می‌تواند جذاب باشد. البته فعلاً اول کار است و مشخص نیست مسئله نگهداری و سرویس‌دهی آن چگونه است اما برای مردم هم با نصب آنتن کوچکی قابل دسترس است و حکومت هم نمی‌تواند محدود یا سانسورش کند.»
