در حالی که هر ساله چندین استان و مناطق محروم کشور در خسارات ناشی از سیل و خشکسالی و زلزله بلعیده می‌شوند، مجلس شورای اسلامی در بودجه ۱۴۰۱ فقط «مازاد درآمد» چند سازمان مرتبط را برای هزینه‌های پیشگیری از این بحران‌ها در نظر گرفته است.
۸ کشته، ۲ مفقود، ۱۴ مصدوم بدحال، تخریب ۱۰۰درصد چندین خانه و میلیاردها خسارت به بخش‌های کشاورزی و معیشتی بخشی از اخباری است که سیل و آبگرفتگی زمستان ۱۴۰۰ برای ۴ استان ایران تا کنون در پی داشته است.
البته این خبر فقط تازه‌ترین رویداد مرتبط با پیامدهای سیل در ایران است و دهه‌هاست که بخش قابل توجهی از مناطق روستایی در تمامی استان‌های کشور از امکانات اولیه و تسهیلات محرومند. به همین خاطر با کوچکترین تغییر شرایط جوّی دچار لطمه‌های جبران‌ناپذیر نیز می‌شوند.
در سال‌های اخیر نیز به دلیل بی‌تدبیری‌های پیاپی سیل و آبگرفتگی و زلزله، نه فقط روستاها که به مناطق شهری نیز خسارات میلیاردی وارد می‌کند. نیمه دوم دی‌ماه فقط در کمتر از ۲۴ ساعت، بارندگی شدید جنوب فارس، جنوب کرمان، هرمزگان و غرب سیستان و بلوچستان را گرفتار سیل و آبگرفتگی کرد. بجز این استان‌ها، مناطقی از خوزستان، هرمزگان، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد نیز گرفتار سیلاب شدند.
سیلزدگان کروچان در بیابان بدون آب و برق اسکان داده شدند
ساکنان سیل‌زده روستای کروچان در جنوب کرمان که در جریان وقوع سیلاب در ماه گذشته،منازل آنها تخریب و بی‌سرپناه شدند، دریک بیابان بدون حداقل امکانات،اسکان داده شده و روزگار میگذرانند
مردم سرمایه زندگی شان نابود شده،شب‌ها را pic.twitter.com/f4QP0p8V0q
— Puya (@Rahmanipour1) February 9, 2022
از همین رو روزهای آغاز زمستان در کشور بیش از آنکه با لذت تماشای نعمت‌های طبیعی برف و باران همراه باشد، فشارهای روحی و جسمی ناشی از خسارات و صدمات جانی و مالی بعد از سیل را در پی دارد.
برای همه این رویدادهای طبیعی اما مسئولان تا کنون فقط یک راهکار ارائه داده‌اند: نمایندگان مجلس شورای اسلامی در نشست علنی ۸ اسفندماه و در جریان بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، بندی را تصویب کردند که بر اساس آن، صد درصد «مازاد درآمد»های سازمان‌های جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، امور اراضی، دامپزشکی و حفظ نباتات کشور سال بعد برای پیشگیری از سیل و خشکسالی هزینه شود! حالا اگر این نهادها درآمدی نداشته باشند آنوقت معلوم نیست از کدام منابع باید برای پیشگیری این حوادث اقدام کرد!
یعنی در لایحه بودجه ۱۴۰۱ کل کشور با جمع منابع ۳۶۳۱ هزار میلیارد تومانی و بودجه عمومی ۱۳۷۲ هزار میلیارد تومانی اما اگر سازمان‌های یادشده درآمد مازاد داشته باشند، آنوقت این مازاد که معلوم نیست در صورت وجود داشتن اصلا چقدر ممکن است باشد، به موضوع پیشگیری از سیل و خشکسالی اختصاص می‌یابد.
چنین درآمد مجهول نامشخصی برای چنین امور مهم و حیاتی در حالی اعلام می‌شود که فقط در استان کرمان، مجموع خسارات ناشی از سیل و توفان از ۲۵ تا ۳۰ دی ماه امسال حدود ۴ هزار و ۴۹۵ میلیارد تومان برآورد شده است. برآوردی که به گفته مجید سعیدی مدیرکل ستاد بحران استان کرمان، پس از ارزیابیِ کارشناسان دستگاه‌های اجرایی و فرمانداری‌های ۱۵ شهرستان، تحت تاثیر سیل و توفان در قالب فرم‌های استاندارد تهیه شد.
سعیدی در توضیح میزان خسارات وارده گفته است: «از مجموع خسارت‌های برآورد شده، حدود ۲ هزار و ۷۹۴ میلیارد تومان مربوط به بخش زیربنایی و حدود یک هزار و ۷۰۱ میلیارد تومان مربوط به بخش کشاورزی است. ضمن اینکه ۳ هزار و ۷۹۲ واحد مسکونی نیز آسیب دیده‌اند که ۳ هزار و ۴۸۰ واحد نیاز به تعمیر دارد و ۳۱۲ واحد باید بازسازی شود.»
در چنین شرایطی مثل همیشه فقط دلالان هستند که جیب‌شان پُر می‌شود در حالی که کشاورزان، برای امرار معاش دچار مشکلات فراوان می‌شوند. به گفته محمد افراسیابی یکی از کشاورزان منطقه، در بهمن ماه ۱۴۰۰ دلالان سیب‌زمینی را از مزارع کرمان کیلویی ۴ تا ۵ هزار تومان از کشاورز خریداری می‌کردند و همین کالا را در شهر کرمان تا کیلویی ۱۱ هزار تومان به مصرف‌کننده می‌فروختند.
این کشاورز می‌گوید: «شاید اگر بگوییم نیمی از کشاورزان جنوب کرمان در فصل جاری هیچ محصولی برای فروش نداشتند، اغراق نکرده‌ام. در رودبار و قلعه گنج و حتی در جیرفت و فاریاب و عنبرآباد برخی از کشاورزان هزاران هکتار را که زیر کشت سیب‌زمینی برده بودند به کلی از دست داده‌اند.»
افراسیابی همچنین می‌گوید کشاورزی را می‌شناسد که با وام و قرض، ۵ میلیارد تومان برای کشت سیب‌زمینی هزینه کرده بود اما زمین‌اش بستر سیلاب شد و بجز گل و سنگ‌های بزرگ هیچ چیز برای برداشت نداشت.
مقاومت سازه‌های مسکونی در استان سیستان و بلوچستان غالبا ضعیف و آسیب‌پذیر است و طبق گزارش‌ها، در نتیجه سیل و آبگرفتگی اخیر در مناطقی از سیستان و بلوچستان، آب به ۸۰ درصد خانه‌های کنارک نفوذ کرد و امکان سکونت را از صاحبان‌شان گرفت و باعث شد تا در مجموع حدود ۲ هزار خانواده کُنارکی روزگار را با آبگرفتگی سر کنند.
علی بامری معاون راهداری اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای جنوب سیستان و بلوچستان در اینباره از خسارت ۸۰۰ میلیارد تومانی تنها به بخش راه و جاده‌ای ۱۳ شهرستان این استان خبر داد.
بامری با اشاره به اینکه ۱۳ هزار کیلومتر طول راه‌های حوزه استحفاظی این اداره کل شامل یکهزار و ۴۰ کیلومتر راه اصلی آسفالت، ۴۹ کیلومتر بزرگراه، ۲ هزار و ۶۶۳ کیلومتر راه فرعی و هشت هزار و ۶۶۲ کیلومتر راه روستایی در حوزه اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای جنوب سیستان و بلوچستان است، تاکید داشت: «راه‌های روستایی استانداردهای لازم را ندارند و می‌طلبد با تخصیص اعتبارات ویژه اقدامات لازم برای استانداردسازی آنها انجام شود.»
معضل دیگری که مدت‌هاست دست از سر مردم استان سیستان و بلوچستان برنمی‌دارد اینست که در اثر سیلاب و با توجه به ضعف سیستم فاضلاب در شهرهای این منطقه چاه‌های فاضلاب پر شده و بوی تعفن همه جا را می‌گیرد و برخی از مردم هم که خانه‌هایشان را از دست داده‌اند باید آزار بوی بد فاضلاب را نیز تحمل کنند. یعنی یک مشکل مهندسی و بهداشتی جدی که در بسیاری دیگر از مناطق کشور هم دیده می‌شود ولی مدیریت شهری هیچ راهکاری برای آن ندارد!
عبدالغفور حوت فرماندار کنارک با تایید این نکته در ارتباط با سیل اخیر گفته بود: «متأسفانه با توجه به اینکه هوا هم سرد شده بود بیماری سرماخوردگی افزایش یافته و با وجود این گندآب‌ها احتمال گسترش بیماری‌های دیگری هم در سطح شهر کنارک وجود دارد. از طرفی راکد شدن آب در برخی مناطق شهر خطر شیوع بیماری مالاریا بسیار جدی است که نیاز به اقدامات جدی و فوری دارد.»
حسین مدرس خیابانی استاندار سیستان و بلوچستان نیز خسارات ناشی از بارندگی و سیل اخیر را تا تاریخ ۱۱ بهمن‌ماه سال جاری ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در بخش‌های مختلف نظیر راه، کشاورزی و زیرساخت‌های شهری استان سیستان و بلوچستان برآورد کرده بود.
در استان هرمزگان نیز اوضاع چندان تعریفی ندارد و به گفته استاندار هرمزگان تا بیستم دی‌ماه با توجه به بررسی‌های صورت گرفته توسط گروه‌های کارشناسی و بر اساس به‌روزرسانی ارزیابی‌ها، مجموع خسارت‌های سیل در استان هرمزگان بالغ بر دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است.
با بیان اینکه زیانبارترین خسارت در این استان مربوط به کودکی بود که در بندعباس غرق شد، مهدی دوستی استاندار ابراز داشت: «در اثر آبگرفتگی و آسیب، دو هزار واحد مسکونی، بخش‌های کشاورزی، باغات و زیرساخت‌های استان بیشترین خسارت ها را متحمل شدند.»
آغاز این سریال سیلابی از استان فارس رقم خورد. بارش‌های سیل‌آسا، طغیان رودخانه‌ها و سیلابی شدن مسیل‌ها در این استان خسارات جانی و مالی فراوان از جمله ۴ کشته در شهر قدیم لار، بیرم، داراب و مُهر برجای گذاشت.
داریوش دهقان فرماندار ویژه لارستان در نیمه دی‌ماه امسال زیان‌های ناشی از سیل آغاز زمستان ۱۴۰۰ را بیش از یک هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان در بخش‌های مختلف شهرهای جنوبی فارس اعلام کرد و گفت: «خسارت سیل بیشتر در بخش‌های مختلف زیرساخت‌ها و زیربنایی و همچنین منازل مسکونی مردم در شهرهای جنوبی فارس بوده است. در نتیجه این اتفاق، هزار و ۵۴۴ واحد مسکونی در مناطق شهری و روستایی لارستان آسیب دیدند که ۳۰۶ مورد از این واحد‌ها بطور کامل تخریب شده و نیازمند بازسازی است.»
در شرایطی که به دلیل خشکسالی‌های پیاپی امامان جمعه و روحانیون مردم را به خواندن نماز باران دعوت می‌کنند، باید پرسید چرا در خطبه‌هایشان حرفی از مدیریت صحیح بارش‌ها به عنوان نعمت آسمانی نمی‌زنند تا نتیجه‌ای به غیر از خسارات جبران‌ناپذیر مالی و جانی داشته باشد؟!
