روسیه توانست موقتا دستیابی به هرگونه توافقی را در مذاکرات هسته‌ای در وین به تعویق بیاندازد. جوزپ بورل مقام ارشد سیاست خارجی و امنیت اتحادیه اروپا که برای شرکت در نشست سران ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا در ورسای بسر می‌برد، در توئیتی که روز جمعه ۱۱ فوریه منتشر ساخت می‌نویسد: «به دلیل عوامل خارجی توقف مذاکرات وین ضروریست».
در ارتباط با اختلاف نظر‌های تهران و واشنگتن در رابطه با متن نهایی این دور از مذاکرات که یازده ماه پیش، در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی آغاز شد، در هیچ زمانی به «عوامل خارجی» اشاره نشده بود. تنها «عامل خارجی» می‌تواند درخواست اخیر روسیه باشد. سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه، در واکنش به تصمیم دولت‌های غربی مبنی بر تصویب تحریم‌های گسترده در پیامد حمله نظامی به اوکراین اعلام کرد «ما از همکاران آمریکایی‌مان درخواست کردیم دست‌کم در سطح وزیر خارجه ضمانت کتبی بدهند که تحریم‌های اخیر آمریکا تحت هیچ شرایطی به حق ما برای تجارت آزاد و کامل، سرمایه‌گذاری و همکاری اقتصادی و همکاری فنی- نظامی با ایران آسیبی وارد نمی‌کند.» لاوروف همین حرف‌ها را در گفتگو با حسین امیرعبداللهیان نیر تکرار کرد و گفت «احیای برجام باید عدم تبعیض بین تمامی طرفین برابرحقوق در رابطه با پیشرفت بدون دردسر همکاری در کلیه سطوح را به رسمیت بشناسد».
«نارنجک» روسی مذاکرات وین را متوقف ساخت
به زبانی ساده‌تر روسیه موفق شد هرگونه توافقی در وین را به جنگ در اوکراین گره بزند و به نوعی از اروپا و آمریکا به خاطر تحریم‌های اخیر «انتقام» بگیرد. روسیه که امروز اسیر بیش از ۵۰۰۰ تحریم جدید است، با پرتاب «نارنجک» به هتل کوبورگ در وین، میز مذاکرات را بهم ریخت. هرگونه توافقی در وین، گذشته ار اینکه دستاوردی منفی یا مثبت باشد، می‌توانست تا حدی تاثیرگذاری یکی از سلاح‌هایی را که امروز مسکو برای فشار بر غرب، و به ویژه کشورهای اروپایی در اختیار دارد، کاهش دهد. وابستگی اروپا به نفت و گاز مسکو امری است مسلم که بارها در این روزها رهبران کشورهای اروپایی، به ویژه آلمان و ایتالیا که مشتریان اصلی روسیه هستند، به آن اشاره کرده اند و به همین دلیل نیز حاضر نیستند مانند آمریکا و بریتانیا نفت و گاز روسیه را یکباره تحریم کنند.
روسیه تا زمان آغاز جنگ در اوکراین روزانه ۵ میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد که بیش از نیمی از آن به کشورهای اروپایی می‌رسید. کشورهای اروپایی در سال ۲۰۲۰ میلادی صد و هشت میلیارد و هفت میلیون مترمکعب گاز از روسیه وارد کردند، که کم و بیش برابر با ۴۰ درصد از احتیاج این کشورهاست. تلاش‌ها اروپا و آمریکا جهت یافتن جانشینی برای نفت و گاز روسیه تا کنون بی‌نتیجه مانده است. تنها کشوری که آمادگی خود را تا این لحظه برای افزایش صادرات گاز اعلام کرده است، امیرنشین قطر است که با این تصمیم توانست جایگاه یکی از متحدین اصلی آمریکا در خاورمیانه را کسب کند.
افزایش تنش در روابط آمریکا با کشورهای عربی
پادشاهی سعودی و امارات متحده عربی نه تنها تا کنون تصمیمی مبنی بر افزایش صادرات نفت خود اتحاذ نکرده‌اند، بلکه به درخواست گفتگوی تلفنی جو بایدن در این رابطه نیز پاسخ منفی داده‌اند. نکته تازه‌ای نیست که دولت‌های پادشاهی سعودی و امارات متحده عربی دوران پر تنشی را در روابط خود با آمریکا از زمانی که جو بایدن در کاخ سفید مستقر شده می‌گذرانند. از جمله دلایل این تنش می‌توان به نادیده گرفته شدن خواست‌های این دو کشور در مذاکرات غیرمستقیم واشنگتن و تهران در وین، و جنگ در یمن اشاره کرد.
عمده کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس معتقدند که لغوتحریم‌های جمهوری اسلامی نفوذ و ماجراجویی‌های تهران در منطقه را با آزاد شدن پول‌های مسدودشده گسترش خواهد داد. خارج ساختن انصارالله، که عمده تشکل سیاسی- نظامی حوثی‌های یمنی است، از فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا توسط دولت جو بایدن نیز یکی دیگر از دلایل این تنش است. یک روزنامه‌نگار سعودی به کیهان لندن می‌گوید «بایدن گفت جنگ در یمن جنگ ما نیست. ما هم می‌گوییم جنگ در اوکراین جنگ ما نیست!» در همین رابطه نمی‌توان نادیده گرفت که محمد بن‌سلمان ولیعهد قدرتمند سعودی، که حاضر به گفتگوی تلفنی با جو بایدن نشد، در همان روزها نه تنها با ولادیمیر پوتین، بلکه با آلکساندر لوکاشنکو رئیس جمهور دیکتاتور بلاروس که بسیاری او را دست‌نشانده روسیه می‌دانند نیز گفتگو کرد. عبدالعزیز صغر رئیس و بنیانگذار مرکز تحقیقات خلیج (فارس) نیز خطاب به آمریکا می‌گوید «شما به ما احتیاج دارید و ما به شما احتیاج داریم، بنابراین باید خط قرمزهای یکدیگر را رعایت کنیم.» یک دیپلمات اماراتی نیز به کیهان لندن می‌گوید «زمان قبول سیاست‌های آمریکا در منطقه بدون واکنش به پایان رسیده است. جو بایدن سه روز پس از حملات حوثی‌‌ها به ابوظبی به خودش زحمت تماس تلفنی داد. حالا که او قصد صحبت با ما را دارد باید صبر و حوصله داشته باشد».
تماس با ونزوئلا و خشم کشورهای آمریکای لاتین
تلاش‌های آمریکا برای یافتن جانشینی برای نفت و گاز روسیه حتا در خارج از خاورمیانه نیز موفق نبوده است. سفر هیأتی آمریکائی به ونزوئلا، دیگر کشوری که زیر تحریم‌های نفتی آمریکا قرار دارد، نیز به نتیجه نرسیده. دولت نیکلاس مادورو متحد جمهوری اسلامی و روسیه، دو زندانی آمریکایی را آزاد کرد ولی حاضر نشد در زمینه انرژی، حداقل تا این لحظه، همکاری کند.
این اقدام جو بایدن در ارتباط با ونزوئلا اما خشم بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین از جمله کلمبیا را برانگیخت. ایوان دوکه رئیس جمهور کلمبیا که پنجشنبه در واشنگتن با جو بایدن در کاخ سفید ملاقات کرد، رسما نگرانی خود از اینگونه تماس‌ها را اعلام داشت و گفت «آمریکا باید به روشنی بگوید چرا حاضر است روابط‌اش با کشورهای دمکراتیک را قربانی تماس با یک دیکتاتور کند». ولادیمیر پوتین نیز این تماس‌های تا کنون بی‌نتیجه آمریکا را به تمسخر گرفت و گفت: «آنها تلاش می‌کنند به هر قیمتی با کشورهایی که علیه آنها تحریم‌های نامشروع وضع کرده‌اند به توافق دست پیدا کنند تا بلکه تحریم‌های‌شان علیه ما پاسخ دهد.» کوین مک‌کارتی رهبر جمهور‌یخواهان در مجلس نمایندگان آمریکا نیز می‌گوید «مشکل انرژی با جایگزین کردن یک دیکتاتور (ولادیمیر پوتین) با دیکتاتور دیگر (نیکلاس مادورو) حل نمی‌شود».
جمهوری اسلامی و وابستگی مطلق به روسیه
توافق در وین و لغو تحریم‌های جمهوری اسلامی در شرایط کنونی می‌توانست درهای بازار جهانی نفت و گاز را در یک روند دو تا سه ماهه به روی جمهوری اسلامی بگشاید و تا حدی امکان تحریم روسیه در زمینه انرژی را افزایش دهد. امری که بدون شک روسیه را با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌ساخت.
تصمیم روسیه برای به تعلیق درآوردن مذاکرات وین، از دید مسکو، اقدامی منطقی است، ولی آنچه منطقی نیست حمایت جمهوری اسلامی از این اقدام است!
البته این اولین بار نیست که علی خامنه‌ای و اعوان و انصارش با دست و دلبازی منافع ملی ایران را فدای منافع روسیه می‌کنند. در ارتباط با گره زدن توافق اتمی با جنگ اوکراین، جمهوری اسلامی منافع خودش را هم به پای روسیه قربانی می‌کند! فرمانبری جمهوری اسلامی از ولادیمیر پوتین در حدیست که صدای برخی را در داخل نظام نیز درآورده. علی مطهری نایب رئیس دوره دهم مجلس شورای اسلامی در رابطه با تصمیم اخیر جمهوری اسلامی می‌گوید «احساسم این است که روسیه تا حدی در حکومت ما نفوذ کرده است و متاسفانه در بدنه حاکمیت افراد روس‌گرا داریم که سیاست نه شرقی و نه غربی را فراموش کرده‌اند».
احمد رأفت
