در حالی که مقامات جمهوری اسلامی مدام بر «خودکفایی گندم» اصرار داشته و طرح‌هایی برای این هدف تصویب می‌کنند، آخرین آمارها از افزایش ۱۷۴ درصدی واردات گندم در پایان سال گذشته حکایت دارند.
آمارها نشان می‌دهد در سال گذشته ۶/۴ میلیون تن به ارزش بیش از ۲/۲ میلیارد دلار در فاصله ابتدا تا ۲۴ اسفندماه ۱۴۰۰ از گمرک ترخیص و وارد ایران شده است. سال گذشته واردات گندم افزایش ۱۱۹ درصدی در وزن و ۱۷۴ درصدی در ارزش داشته است، در دوره مشابه سال ۱۳۹۹ حدود ۲/۹ میلیون تن به ارزش بالغ بر ۸۲۱/۶ میلیون دلار از این کالا وارد کشور شده بود.
در سال گذشته مجموع هفت قلم کالاهای اساسی وارداتی با ارز ترجیحی ۲۵/۹ میلیون تن به ارزش ۱۴/۷ میلیارد دلار بوده است و حدود ۱۵ درصد ارزش واردات کالا با ارز ۴۲۰۰ تومانی به گندم اختصاص دارد.
افزایش واردات گندم در حالیست که مقامات جمهوری اسلامی سال‌هاست بر خودکفایی گندم تأکید دارند ولی تولید گندم در داخل کشور با روندی کاهشی روبرو بوده است!
مصرف سالانه گندم ایران حدود ۱۱/۵ میلیون تن است اما علیرضا مهاجر معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی برداشت حداکثر ۹ میلیون تن گندم در سال ۱۴۰۱ را پیش‌بینی کرده است. به این ترتیب دولت برای امسال باید حداقل ۲/۵ میلیون تن گندم وارد کند.
واردات گندم امسال گرانتر از سال‌های دیگر برای جمهوری اسلامی تمام خواهد شد زیرا با توجه به سهم ۳۰ درصدی روسیه و اوکراین در تولید گندم جهان و جنگ این دو کشور، قیمت جهانی گندم با افزایش روبرو شده است. قیمت‌های جهانی گندم در پی حمله نظامی روسیه به اوکراین حدود ۶۰ درصد افزایش داشته و به حدود ۵۵۰ دلار برای هر تن رسیده است. جمهوری اسلامی اما به دلیل تحریم ناچار است گندم را گرانتر از قیمت جهانی خریداری کند. خبرگزاری فارس به تازگی گزارش داد که دولت گندم وارداتی را ۲۲ درصد بیشتر از نرخ بازار جهانی خریداری و وارد می‌کند.
پیش از جنگ روسیه با اوکراین و افزایش قیمت جهانی گندم، قیمت این محصول در ایران نیز همچنان افزایشی بود. برای نمونه بر اساس گزارش مرکز آمار ایران از تورم اسفند ۱۴۰۰، گروه نان و غلات با تورم ۴/۸۷ درصدی نسبت به یک ماه پیش از آن، بالاترین تورم ماهانه را داشت. در بهمن ۱۴۰۰ نیز این گروه نان و غلات تورم بسیار بالایی را ثبت کرد. بر این اساس، تورم ماهانه گروه نان و غلات در بهمن ۱۴۰۰ به عدد ۷/۶ درصد رسید که از آذر ۱۳۹۳ بی‌سابقه بوده است.
ثبت این رکوردهای تورمی برای نان و غلات در زمستان گذشته در حالیست که متوسط رشد ماهانه شاخص تورم در این فصل نزدیک به دو درصد بود. روند افزایش قیمت نان و غلات در ماه‌های آینده و متأثر از افزایش قیمت جهانی گندم، با فراز بیشتری ادامه خواهد داشت.
در چنین شرایطی تولید داخلی نیازمند حمایت بیشتری بوده اما قیمت خرید تضمینی گندم برای سال ۱۴۰۱ بدون شک بخش دیگری از گندمکاران را ناامید کرده و آنها را از خرید گندم منصرف می‌کند.
غلامرضا مهاجر معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی روز گذشته پنجشنبه چهارم فروردین قیمت خرید تضمینی گندم از کشاورزان در سال جدید را ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان به ازای هر کیلو اعلام کرد.
به گفته غلامرضا مهاجر، وزارت جهاد کشاورزی با توجه به تحولات پیش آمده در سطح جهان، گندم را با قیمت ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان از کشاورزان خریداری می‌کند و هزار تومان نیز به کسانی که گندم خود را به دولت بفروشند، جایزه می‌دهد.
همچنین واردات زیر قیمت گندم طی سال‌های گذشته باعث افت چشمگیر تولید این غله در کشور شده است. سال گذشته تولید گندم در ایران ۳۰ درصد کاهش یافت.
دولت سیزدهم مدعی است برای افزایش کاشت گندم در کشور بسته‌های تشویقی برای تأمین کود و بذر در نظر گرفته است. غلامرضا مهاجر معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی در اینباره توضیح داده که این وزارتخانه برنامه دارد تمام اراضی گندم آبی را کشت قراردادی کند و بذر، کود و سم در اختیار کشاورزان قرار داده و وجه آن را در زمان برداشت دریافت کند.
او همچنین به کاهش قیمت کود اشاره کرده و افزوده که با تعدیل در قیمت کود از اول فروردین، تحول بزرگی در حوزه کشاورزی اتفاق افتاد که کمک زیادی به کشاورزان در کاهش هزینه‌ها می‌کند.
چند ماه پیش در پی خشکسالی شدید در ایران، تولید گندم بیش از گذشته کاهش یافت و برنامه‌های وارداتی جدیدی در دستور کار دولت قرار گرفت. خبرگزاری رویترز مهرماه گذشته در گزارشی به نقل از منابع صنعت ایران از کاهش ۳۰ درصدی و کمبود ۸ میلیون تن گندم در ایران همزمان با قیمت بالای جهانی غلات خبر داد.
کاوه زرگران رئیس انجمن تأمین غلات ایران به رویترز گفت که کشور در سال ۲۰۲۱ تا مارس ۲۰۲۲ (فروردین ۱۴۰۱) به واردات حدود ۸ میلیون تن گندم نیاز دارد و تا کنون حدود ۲ میلیون تن گندم در بنادر کشور تخلیه شده است.
به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی همچنان بر رویای «خودکفایی در تولید گندم» پافشاری دارد و تغییرات اقلیمی سال‌های گذشته و خشکسالی نیز سبب تغییر رویکرد مقامات نظام نشده است.
کارشناسان پیش از این بارها تأکید کرده بودند که دنبال کردن سیاست خودکفایی کشاورزی از سوی جمهوری اسلامی طی دهه‌های گذشته موجب آسیب به منابع آب زیرزمینی ایران شده و کشور را با مشکلات محیط زیستی روبرو کرده است.
یکی از برنامه‌های استراتژیک جمهوری اسلامی در این زمینه، «خودکفایی گندم» بود که از دولت اکبر هاشمی رفسنجانی آغاز و در دولت‌های بعدی دنبال شد؛ تا جایی که مقامات دولت نهم مدعی شدند با افزایش تولید گندم، ایران به یکی از صادرکنندگان این محصول تبدیل شده است!
در ادعای دیگری نیز یک سال پیش در اسفندماه ۱۳۹۹ خبرگزاری ایرنا مدعی شد دولت تدبیروامید با وجود افزایش تحریم‌ها و فشارهای مالی توانست با اعمال سیاست‌های حمایتی از کشاورزان از جمله افزایش نرخ خرید تضمینی، کشور را در تولید محصول استراتژیک گندم به خودکفایی مستمر رسانده و واردات آن را صفر کند!
این دروغ بزرگ چند ماه پیش از آن منتشر شد که علی‌قلی ایمانی نایب رئیس بنیاد ملی گندمکاران با اعلام اینکه «کشور برای تأمین نان مردم اقدام به واردات گندم کرده» خبر داد که ایران سالانه به ۱۱ میلیون تن گندم برای مصرف داخلی نیاز دارد اما فقط حدود پنج میلیون تن آن در کشور تولید شده است.
توهم خودکفایی گندم نیز سبب شده سیاست‌های ناکارآمد جمهوری اسلامی در مدیریت امنیت غذایی کشور با بحران‌های بیشتری روبرو شود بطوری که از یکسو گندمکاران داخلی دسته دسته از کاشت گندم با قیمت ناچیز منصرف می‌شوند و از سوی دیگر واردات دقیقه نود به پرداخت بیشتر ارز بابت خرید گندم خارجی منجر می‌شود. نبود استراتژی و نقشه راه علمی و کارشناسانه‌ی متناسب با توان واقعی تولید کشاورزی و ظرفیت منابع آبی کشور در نهایت به زیان مردم تمام می‌شود که صرف نظر از پیامدهای دیگر مانند مشکلات محیط زیست و سوء تغذیه، ناچارند هزینه بیشتری بابت «نان» و نبود «آب» بپردازند.
