ایران در حالی دومین هفته پُر گرد و غبار را پشت سر می‌گذارد که هیچ برنامه‌ی مدون و جدی برای جلوگیری از ورود ریزگردها و مهار آنها پیش‌بینی نشده است. مقامات مسئول می‌گویند دیپلماسی برای مذاکره با کشورهای همسایه روندی «زمان‌بر» است و انجام خواهد شد!
بیمارستان‌ها و مراکز درمانی تهران در سه روز پایانی هفته به دلیل پیش‌بینی و هشدار اداره کل هواشناسی استان تهران مبنی بر هوای ابری همراه با وزش باد شدید و وقوع توفان گرد و خاک، به حالت آماده‌باش کامل درآمده‌اند.
پس از اینکه اداره کل هواشناسی استان تهران آسمان پایتخت را کمی ابری تا نیمه‌ابری همراه با وزش باد شدید تا خیلی شدید پیش‌بینی کرد و نسبت به وقوع توفان گرد و خاک هشدار داد، سومین جلسه کارگروه مواقع اضطرار آلودگی هوا تشکیل شد.
از نتایج این جلسه که با حضور عابد ملکی معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری تهران، سعید محمودی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران و نمایندگان سایر دستگاه‌ها، برگزار شد، می‌توان به دستور اعمال ممنوعیت‌ها، محدودیت‌های موقت زمانی، مکانی و نوعی در شرایط اضطرار آلودگی هوا اشاره کرد.
با اینکه ایران دومین هفته پُرگرد و غبار را پشت سر می‌گذارد اما هنوز کانون‌های بروز ریزگردها در داخل و خارج روشن نیست. بسیاری از استان‌های در ایران در گرد و غبار فرو رفته‌اند و شاخص لحظه‌ای هوای تهران ۴۹۱ و بسیار خطرناک گزارش شده و شرایط برای تمام گروه‌های سنی ناسالم اعلام شده است.
گرد و غبار که حتی ارتفاعات گلستان و گیلان و مازندارن را نیز در برگرفته، قرار است طبق اعلام سازمان هواشناسی با وزش باد در نیمه غربی و بخش‌‌هایی از مناطق مرکزی و جنوب کشور از جمله تهران و جنوب البرز بطور موقت کاهش یافته و یا رفع شود.
اما استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، کردستان، قزوین، زنجان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، مرکزی، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، قم، تهران، البرز، سمنان، فارس و همچنین مناطق محدودی از نیمه شرقی دوباره با وزش شدید باد گرفتار گرد و غبار می‌شوند.
بر مبنای اعلام ستاد مقابله با گرد و غبار قرار شده تا ماه آینده نشستی با مسئولان کشورهای عراق و سوریه برگزار شود و یکشنیه هفته آینده هم این ستاد به ریاست رئیس سازمان هواشناسی جلسه‌ای برگزار کند.
با وجود این، گرد و غبارها تا برگزاری این جلسات بی‌فایده صبر نکرده‌اند و در روزهای گذشته مهدکودک‌ها، کلاس‌های پیش‌دبستانی و دبستان‌ها در ۱۰ شهرستان استان خوزستان همسایه عراق شامل دشت آزادگان، هویزه، آبادان، خرمشهر، شادگان، ماهشهر، اهواز، حمیدیه، باوی و کارون در نوبت صبح تعطیل بوده‌اند.
وضعیت در استان خوزستان زرد اعلام شد و توده گرد و غبار زودتر از پیش‌بینی‌ها به کرمانشاه نیز رسید و این استان اواخر هفته را در گرد و غبار گذراند تا حدی که دیروز دید افقی در قصرشیرین به ۱۰۰ متر رسید.
شاخص لحظه‌ای قصرشیرین و سرپل ذهاب به عدد ۵۰۰ رسیده که بیانگر وضعیت بحرانی است. تا ظهر دیروز، غلظت ذرات گرد و غبار در قصرشیرین به ۲۵۰۰ میکروگرم بر مترمکعب هوا رسیده که ۱۶ برابر حد استاندارد است.
دیروز سرپل‌ذهاب (کرمانشاه) با شاخص ۴۰۸ غبارآلودترین نقطه کشور بود و در خوزستان نیز دو ایستگاه خرمشهر با شاخص ۳۸۴ در رتبه دوم، و ایستگاه رامشیر با شاخص ۳۰۵ در رتبه سوم و در وضعیت قهوه‌ای (خطرناک) قرار داشته‌اند.
در این میان، مقامات مسئول در حالی کانون اصلی توفان ریزگردها در ایران را کشورهای همسایه معرفی می‌کنند که وعده به مذاکره با این کشورها روند بسیار کُندی دارد و این موضوع انتقادهای بسیاری از سوی فعالان محیط زیست را به دنبال داشته است.
محمدرضا محبوب‌فر عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران در این رابطه گفته است: «وزارت امور خارجه کشور در این بحران گرد و غباری که بخشی از آن منشأ خارجی دارد، منفعل عمل می‌کند و در موضوع سدسازی‌ها در ترکیه، سوریه، عراق و افغانستان تا کنون مواضع انفعالی داشته و سکوت کرده است.»
او اضافه می‌کند: «اساسا اقداماتی برای وزارت امور خارجه کشور در راستای جلوگیری و مقابله با سدسازی‌ها در ترکیه روی رودخانه‌های دجله و فرات و حتی ارس تعریف نشده است. وزارت امور خارجه نه‌تنها در این دولت، بلکه در دولت‌های پیشین نیز باید مسئولیت‌های خود را در زمینه دیپلماسی آب می‌پذیرفت تا به این وضعیت دچار نشویم.»
محبوب‌فر با اشاره به تخریب محیط زیست توسط خود مقامات حکومتی ایران می‌گوید: «اما از طرف دیگر وقتی در خود ایران پروژه‌های سدسازی و انتقال آب به‌شدت دنبال می‌شود و تالاب‌ها را می‌خشکانند و گرد و غبار ایجاد می‌کنند، انتظاری نیست که مسئولانی از وزارت امور خارجه یا وزارت نیرو به سدسازی‌های ترکیه اعتراض کنند.»
به گفته‌ی این عضو انجمن مخاطرات محیطی، «زمانی که به دو منبع آبی دریاچه ارومیه و دریاچه وان در دو کشور به فاصله کمتر از ۳۰۰ کیلومتر از یکدیگر نگاه می‌کنید تفاوت در نحوه مدیریت آب در دو کشور به‌خوبی مشهود است. این گرد‌وغبارهایی که در کشور وجود دارد تاوانی است که مردم به‌خاطر ضعف دیپلماسی آب و حکمرانی منابع آب توسط دولتمردان می‌پردازند.»
فیصل عامری فعال محیط زیست استان خوزستان نیز از جمله کسانی است که معتقد به اثربخشی عمده ریزگردها از خشک شدن منابع آب داخلی است. او در رابطه با بخش‌های خشک‌شده در تالاب شادگان گفته که «مسئله ریزگردها امروز خیلی مهم است و خدا را شکر ما هم در تولید ریزگرد به خودکفایی رسیده‌ایم.»
او با اشاره به زمین خشکیده تالاب می‌گوید، «اصلا کسی باور نمی‌کند که اینجا روزی پوشش گیاهی بوده» که اکنون خود به کانون تولید ریزگردهای نمکی برای چندین استان و شاید کشورهای همسایه تبدیل شده است.
عامری می‌گوید، کانون‌های داخلی رها شده‌اند و در عوض مسئولیت بحران امروز «به گردن این دولت و آن دولت و ترکیه و غیره» انداخته می‌شود.
در روزهای اخیر فعالان محیط زیست بار دیگر از خشکی تالاب شادگان و پرداخت نشدن حقابه‌ای آن انتقاد کرده‌اند که از زمان ساخت «سد مارون یک» در دهه هفتاد خورشیدی به تالاب بین‌المللی شادگان داده نشده و اکنون نیز ساخت «مارون ۲» نیز نگرانی‌هایی را برانگیخته است.
تالاب شادگان به تنهایی بیش از یک‌سوم مساحت تالاب‌های ثبت شده کشور در «کنوانسیون بین‌المللی تالاب‌ها» در رامسر را به خود اختصاص داده و معیشت بیش از ۱۰۰هزار نفر از مردم محلی به این تالاب وابسته است.
کارشناسان محیط زیست معتقدند، پرداخت نکردن حقابه تالاب هورالعظیم در غرب خوزستان که وسعتی بالغ بر ۱۲۰هزار هکتار دارد، باعث بروز گرد و غبار شده و اگر پرداخت نشدن حقابه تالاب شادگان با وسعت ۴۸۶ هزار هکتار نیز ادامه پیدا کند، غرب خوزستان نیز دستخوش ریزگرد می‌شود و استان فارس را نیز در بر‌خواهد گرفت.
طبق مطالعات ستاد مبارزه با گرد و غبار در سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹، «۳۵میلیون هکتار منطقه غبارخیز» در ایران وجود دارد که در ۲۳ استان پراکنده‌اند.
به گفته‌ی علی‌محمد طهماسبی، دبیر ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار، از این بین، «۹ استان کشور در حدود ۸۵درصد از این غبار را تولید می‌کنند.»
با وجود این، مقامات مسئول تأکید دارند که شدت و غلظت غبارخیزی در کانون‌های خارج بسیار بیشتر است ولی اینکه چند درصد گرد و غبارهای کنونی داخلی و خارجی است، روشن نیست.
طهماسبی در عین حال جریان دیپلماسی را مکانیزمی بلندمدت دانسته که «در حال حاضر به دلیل بحران‌های اخیر برای بسیاری از سران کشور این موضوع مهم شده. در جلسه اخیر هیئت دولت، رئیس جمهور بار دیگر بر این مورد تاکید کرد و ما هم در جلساتمان با رئیس سازمان محیط زیست بر اقدامات پیش رو با جزئیات و دقت بیشتری متمرکزیم!»
https://kayhan.london/1400/08/20/%d8%b4%d8%a8%da%a9%d9%87-%d8%a7%d9%84%d8%ac%d8%b2%db%8c%d8%b1%d9%87-%d8%a7%d9%82%d8%af%d8%a7%d9%85-%d8%b1%da%98%db%8c%d9%85-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%db%8c-%d9%85%d9%82%d8%a7
او می‌گوید از جمله ضعف‌های موجود در عرصه بین‌المللی نبود مکانیزم مالی و پشتیبانی اقتصادی است و دیگری هم حضور نداشتن نهادهای بین‌المللی برای رفع مشکل است. این در حالیست که هیئت‌های نمایندگی جمهوری اسلامی در کنفرانس‌های بین‌المللی محیط زیست از جمله کنفرانس اسکاتلند برای تبلیغ جهت توافق اتمی و لغو تحریم‌ها و دریافت پول شرکت می‌کنند!
