در حالی که میلیون‌ها یورو با شعار «خودکفایی واکسن» هزینه به اصطلاح تولید داخلی شد، گزارش‌ها حاکیست واکسیناسیون عمومی در ایران با واکسن «سینوفارم» چین اجرا شده است.
در دورانی که نام کرونا همراه با ترس و مراقبت‌های وسواس‌گونه نظم جهان را مختل کرده بود، برخی شرکت‌های عظیم دارویی دست به کار شدند تا با تولید واکسن، آرامش را تا حدی به دنیا بازگرانند. واکسن‌هایی که پس از روند تولید، توسط سازمان جهانی بهداشت مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت با تایید این سازمان راهی سراسر دنیا شدند.
در ایران ولی با حکم علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی مبنی بر ممنوعیت واردات واکسن‌های معتبر خارجی، مردم علاوه بر ترس از کرونا، فشار مضاعف روانی را نیز تحمل شدند و موجی از ناامنی و خشم کشور را فرا گرفت.
اتفاقی که موجب ترند شدن هشتگ «واکسن بخرید» شد و دولت دوازدهم به ریاست حسن روحانی زمزمه‌هایی از واردات واکسن چینی و روسی را آغاز کرد. پس از آن نام‌هایی چون سینوفارم چینی، اسپوتنیک روسی، آسترازنکا- آکسفورد انگلیسی، بهارات هندی و… بر سر زبان‌ها افتاد. اگرچه روزهای اول اطمینان بالایی نسبت به اثرگذاری این واکسن‌ها وجود نداشت اما هرچه بود غنیمت به نظر می‌رسید.
در این میان، حکومت ایران هم دست به کار شد و بودجه‌های رنگارنگ را به اسم تولید واکسن‌های داخلی چون کووایران برکت، پاستوکووک و پاستوکووک پلاس، اسپایکوژن، رازی، فخرا و نورا تزریق کرد تا از غافله تبلیغاتی واکسن‌سازی عقب نماند. هرچند که تا کنون هیچیک از این نام‌ها بطور رسمی در سازمان جهانی بهداشت تایید نشده است.
اکنون با گذشت ۴۳۳ روز از شروع «برنامه واکسیناسیون ملی» علیه بیماری کووید۱۹ در ایران، بالغ بر ۹۴ درصد جامعه هدف بالای ۱۲ سال دوز اول واکسن را دریافت کرده که درواقع فقط دوز آمادگی است و نزدیک به ۸۵ درصد با دریافت دوز دوم واکسن علیه ویروس کرونا واکسینه شده‌اند.
این روند ولی در تزریق دوز سوم یا «یادآوری» روندی به شدت معکوس بوده، ضمن اینکه تا کنون آماری از نرخ واکسیناسیون در گروه سنی ۵ تا ۱۲ سال در ایران منتشر نشده است.
با احتساب آنچه تا کنون در اخبار رسمی آمده، وارادات واکسن‌های خارجی از مرز ۱۶۳ میلیون دوز گذشته و تعداد واکسن‌های تولید داخل نیز بیش از ۴۰ میلیون دوز بوده است. همچنین از میان ۱۰۲ محموله واکسنی که تا کنون از نقاط مختلف جهان به کشور رسیده بیش از نصف آنها واکسن «سینوفارم» بوده است.
گزارش‌ها حاکیست، واکسیناسیون عمومی کرونا با سهم ۸۲درصدی از واکسن «سینوفارم» چین انجام شده است. آنهم در وضعیتی که مقامات تبلیغات گسترده را بر اثرگذاری واکسن‌های تولید شرکت‌های داخلی ادامه می‌دهند.
۵۳ محموله واکسن سینوفارم چین وارد تهران شده که بخشی از آن در امارات متحده عربی تولید شده است. بر این اساس، مقدار ۱۳۴ میلیون دوز، واکسن «سینوفارم» را در رده نخست واکسن‌های خارجی وارد شده به ایران قرار داده است.
رتبه دوم با اختلاف فاحش، متعلق به سهم ۱۵ درصدی واکسن «آسترازنکا- آکسفورد» است که ۲۴ میلیون دوز را شامل می‌شود. واکسنی که بیش از ۱۶ میلیون دوز آن در قالب سبد کوواکس سازمان بهداشت جهانی خریداری شد اما جز مقداری اندک، به ایران تحویل داده نشد. «اسپوتنیک» روسی با ۱۷ محموله و کمی بیش از ۴ میلیون دوز، در رتبه سوم واردات واکسن قرار دارد.
بر اساس قراردادهای منعقد شده میان ایران و روسیه، ۶۲ میلیون دوز از این واکسن توسط مقامات جمهوری اسلامی خریداری شد اما تنها ۴ میلیون دوز به کشور آمد. با بدقولی دوست نزدیک نظام، روسیه، اکنون ایران، ۵۸ میلیون دوز واکسن اسپوتنیک، از روسیه طلب دارد که در شرایط کنونی اساسا بی‌فایده و غیرضروری به نظر می‌رسد چرا که جنگ پوتین علیه کشور اوکراین کرونا و بسیاری از مسائل دیگر را در سایه قرار داده است.
آمار ردیف‌های پایینی جدول هم مربوط به واردات واکسن «کوواکسین» هند است که آنهم برای ورود به کشور مسیر عادی را طی نکرد. ایران ابتدا یک میلیون دوز از این واکسن را خرید که فقط ۲۵۰ هزار دوز از آن وارد شد. چون در آن زمان، شیوع بالای کرونا و افزایش شدید آمار مرگ‌ومیر در هند باعث شده بود تا صادرات ۷۵۰ هزار دوز باقیمانده، با دستور دادستان هند متوقف شود تا به مردم خود هند برسد.
اتفاقی که بعدها مقامات هندی با ارسال محموله یک میلیون دوزی کوشیدند جبران کنند. کاری که البته به نوشدارو بعد از مرگ سهراب تعبیر شد.
گفته می‌شود تا کنون ۸۰ محموله از واکسن‌های تولید داخل به وزارت بهداشت تحویل داده شده که شامل بیش از ۴۰ میلیون انواع واکسن است. در این میان، «کووایران برکت» با کسب سهم تولید ۳۵ درصدی در رتبه نخست قرار دارد. ۱۳ میلیون را هم انستیتو پاستور ایران تولید کرده و با نام‌های «پاستوکووک» و «پاستوکووک پلاس» شناخته می‌شوند.
«اسپایکوژن» نیز با تولید ۸ میلیون دوز، «کووپارس رازی» با عددی کمتر از ۵ میلیون دوز در رتبه‌های بعدی قرار داشته و سهم «فخرا» و «نورا» هم کمتر از ۱/۵ میلیون دوز است.
در مجموع بر اساس اطلاعات منتشرشده، حدود ۲۰۴ میلیون دوز انواع واکسن ایرانی و خارجی به وزارت بهداشت تحویل شده که سهم واکسن‌های تولید داخل از آنها یک پنجم است. سینوفارم، ۶۶ درصد کل واکسن‌های تحویلی به دولت را شامل می‌شود؛ همان واکسن‌هایی که تا کنون کمی بیش از ۱۴۸ میلیون دوز از آنها تزریق شده و نزدیک به ۵۶ میلیون دوز دیگر در اختیار وزارت بهداشت قرار دارد تا به متقاضیان دوز دوم و سوم تزریق شود.
هرچند به نظر می‌رسد مردم اشتیاق و انگیزه‌ای برای تزریق دوزهای یادآور ندارند و حکومت جمهوری اسلامی نیز نشان داده با سهل‌انگاری در برنامه‌ریزی سفرهای نوروزی، بازگشایی بدون تدبیر مدارس، بی‌توجهی به نظارت بر پروتکل‌های بهداشتی و… اصرار چندانی بر بالا بردن ایمنی و سطح سلامت جامعه ندارد.
