در یک نشست تخصصی با موضوع «میراث تاریخی خلیج فارس؛ شناخت و حفاظت آن» که همزمان با دهم اردیبهشت، روز ملی خلیج فارس برگزار شد اعلام گشت که «بازمانده‌های تاریخ ما در خلیج فارس به سرعت در حال نابودیست روند تخریب روز به روز جلو می‌رود و متوقف نشده است.»
حسین توفیقیان عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان‌شناسی در این نشست با نشان دادن تصاویری از تخریبی که در طول یک دهه گذشته در بنادر ایران در خلیج فارس رخ داده با اعلام این مطلب به خلیج نای‌بند اشاره کرد که از اوایل دهه ۸۰ اولین بررسی‌ها را در آن انجام داد و در تمام این سال‌ها مراحل تخریب آن را دیده است.
وی با اشاره به اینکه میراث فرهنگی بوشهر با مسئله تصرف و سند گرفتن برای زمین‌ها روبرو است تاکید کرد: «درباره بندر هزارمردم نیز با مشکلی مشابه روبرو شدیم که فردی ادعای مالکیت داشت و می‌گفت پدرش روی آن زمین کشاورزی کرده است، اما آنجا تپه تاریخی بود و امکان نداشت! این داستان شامل خیلی از بنادر می‌شود و با گران شدن زمین، تصرف کردند، سند گرفتند و اکنون میراث فرهنگی در بسیاری موارد با اسناد رسمی روبرو است.»
این باستان‌شناس آثار زیر آب با نمایش تصاویر ماهواره‌ای از آسیب‌هایی که به تدریج به این سواحل وارد شده افزود: «در سال‌های اخیر تقریبا ۹۰ درصد بنادر را تصاحب کرده‌اند. در اوایل دهه ۸۰ یک طاق تنها بخش تاریخی سرپای بندر نای‌بند بود که معتقدم متعلق به خانه عضدالدوله بوده است اما آن را هم از بین بردند. به این دلیل اکنون فقط بخش کوچکی از بندر نای‌بند را در کنار دریا داریم که ممکن است آن را هم تصرف کنند.»
وی با اسلایدهایی از بندر نای‌بند مربوط به سال ۱۳۸۸ نشان داد که فقط فنس کوچکی در آن کشیده بودند و اضافه کرد: «جلوی این روند را نگرفتند و در سال ۹۵ کم‌کم زمین‌ها را تصاحب کردند و باغ و ویلا ساختند. سال ۹۶ بخش شمالی آن طاق را ریختند و سال ۱۴۰۰ به عنوان آخرین بقایای معماری تاریخی بندر نای‌بند بطور کامل تخریبش کردند و در نهایت تاریخ این بندر از دست رفت.»
به گفته وی، آخرین وضعیت تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد بجز ۱۰ درصد این بندر، بقیه نای‌بند تصرف شده است: «در بندر حاره بساتین در نزدیکی نای‌بند نیز امروزه اثری باقی نمانده و فقط آثار بسیار مختصری کنار ساحل است که تپه‌ای بزرگ است و نتوانسته‌اند تسطیح کنند. اما باقی بازمانده‌های تاریخی این بندر حاره بساتین هم تبدیل به ویلا و باغ و زمین‌های مردم شده است. در سواحل شرقی‌تر به بندر آپوستانا در پارسیان هرمزگان هم به جز اندک آثاری که کنار آب دارد (چند دستکند) باقی تخریب شده و برای اهداف مختلف استفاده شده است.»
وی اضافه کرد: «بندرِ دیگر در جزیره قشم است. روبروی قلعه پرتغالی‌ها که اسکله مربوط به این قلعه بود را شهرداری تسطیح کرده و بدون توجه به هویت تاریخی این منطقه پارک درست کرده است. محوطه اشکانی خوربس در قشم را نیز در دهه ۸۰ تخریب و تبدیل به یک مجموعه گردشگری کردند.»
توفیقیان در بخش دیگر این نشست با اشاره به اینکه بطور کلی حدود ۱۱۰ سال است که باستان‌شناسی زیر آب در دنیا آغاز شده گفت: «در ایران حدود دو دهه است که اولین گام‌ها برای باستان‌شناسی زیر آب برداشته شده و این روند یکنواخت نبوده است بطوری که فعالیت‌ها برای حدود هفت هشت سال تعطیل شد. در این سال‌ها گروه ما تلاش کرد غواصی یاد بگیرد و با استفاده از تجارب میدانی، باستان‌شناسی زیر آب را بشناسد. همچنین کار میدانی محدود انجام دادیم و در نهایت سال ۹۵ گروه پژوهشی باستان‌شناسی زیر آب در پژوهشگاه میراث فرهنگی تصویب شد.»
با اینهمه نه تنها هویت و میراث تاریخی خلیج فارس در طول سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی به شدت خدشه‌دار شده بلکه عواملی نظیر مرگ مرجان‌های دریایی و انواع آبزیان و کشتار بی‌رحمانه کوسه های سرچکشی در حاشیه خلیج‌فارس از جمله مسائلی است که همواره محیط زیست این بخش از جنوب کشور را با خطر نابودی روبرو کرده است.
علاوه بر این، پیامدهای آلودگی سکوهای نفتی، قاچاق سوخت بنزین و گازوییل و تخلیه فاضلاب، از مدت‌ها پیش اکوسیستم خلیج فارس و دریای عمان را تحت تاثیر قرار داده است. اینهمه در حالیست که هنوز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی دستورالعملی برای حفاظت از محیط زیست خلیج‌فارس تهیه و تدوین نشده است.
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی در یادداشتی در روزنامه «اعتماد» با اشاره به اینکه دولت‌هایی مانند دولت امریکا و دولت روسیه که همواره در طول تاریخ نامی جز «خلیج‌فارس» به کار نمی‌بردند، تغییر رویه داده و در برخی نامه‌ها و سخنرانی‌های رسمی از نام ناقص «خلیج» استفاده می‌کنند نوشت: «بنادر ایرانی دیگر بزرگترین و پررونق‌ترین بنادر این منطقه نیستند. عمده مسافران، بازرگانان و کالاهایی که از دیگر مناطق جهان عازم خلیج فارس می‌شوند، دیگر مقصدشان بنادر ایرانی نیست. برعکسِ دوره‌های قبل، امروزه ایرانیان اغلب با قایق‌ها و لنج‌های کوچک باید نیازمندی‌های خود را از انبارهای بزرگ واقع در ساحل عربی در قالب صادرات مجدد تامین کنند.»
