علی بیت‌اللهی مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی می‌گوید: «تمام بافت‌های تاریخی استان اصفهان در خطر فرونشست قرار دارند. بافت‌های تاریخی این استان نسبت به استان‌های دیگر بیشتر در خطر است.»
در پی مشاهده تخریب و ترک‌های قابل مشاهده بر بافت تحت جمشید تا پُل خواجو، اکنون مقامات مسئول در استان اصفهان نسبت به عواقب فرونشست‌های حاصل از خشکسالی و بی‌آبی بطور جدی هشدار داده‌اند.
مشاهده فرونشست در مساجد تاریخی اصفهان
دکتر بهرام نادی، عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان:
فرونشست زمین در مساجد شهر اصفهان به ویژه مسجد سید، مسجد قطبیه، مسجد علی قلی آقا و کاروانسرای ساروتقی مشاهده شده است.
متأسفانه سرعت پیشروی فرونشست در اصفهان افزایش یافته است. pic.twitter.com/u33XsDwJ7L— Zayanderood_NGO (@ZayanderoodN) April 30, 2022
کارشناسان میراث فرهنگی می‌گویند، سازه‌ها در بافت‌های تاریخی که در مسیر زاینده‌رود قرار دارند، اکنون که خشک و بی‌آب است، بطور واضح دچار فرونشست شده‌اند و راه کاهش فرونشست در اصفهان جریان دائمی زاینده‌رود و مدیریت کشت و زرع است.
علی بیت‌اللهی مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به درجه‌بندی خطر فرونشست در بافت تاریخی اصفهان پرداخته و گفته است: «اگر بخواهیم از نظر میزان خطر و در معرض خطر بودن آثار تاریخی یک درجه‌بندی داشته باشیم، مطمئنا آثار تاریخی واقع در گستره شهر اصفهان مهم‌تر است. تمام آثار تاریخی اصفهان در خطر فرونشست زمین هستند.»
https://kayhan.london/1401/01/31/%d9%81%d8%b1%d9%88%d9%86%d8%b4%d8%b3%d8%aa-%d8%b2%d9%85%db%8c%d9%86-%d8%b2%db%8c%d8%b1-%d9%be%d8%a7%db%8c-%d8%a7%d8%b5%d9%81%d9%87%d8%a7%d9%86%db%8c%d9%87%d8%a7-%d8%b1%d8%a7-%d8%ae%d8%a7
خطری که به گفته‌ی او، شامل «تخت جمشید و نقش رستم» نیز می‌شود «و در این بافت‌ها هم شکاف‌های فرونشست مشاهده می‌شود. در استان خراسان رضوی هم بافت‌های تاریخی در معرض خطر فرونشست زمین هستند.»
کسری آب‌های زیرزمینی آنگونه که بیت‌اللهی توضیح داده، به ترتیب در استان‌های خراسان رضوی، تهران، کرمان، اصفهان و فارس دیده می‌شود ولی «تعداد آثار در معرض خطر فرونشست» در اصفهان «بسیار بیشتر است.»
مسجد جامع عباسی، پل خواجو، مسجد سید اصفهان در استان اصفهان نشانه‌های فرونشست زمین را بر خود دارند.
این در حالیست که به گفته‌ی بیت‌اللهی، معماری اصفهان دارای اسکلت‌بندی و تاب‌آوری بسیار بالاست ولی «به دلیل نشست‌های نامتقارن آسیب می‌بینند و فرونشست آثار غیرقابل تعمیری روی بافت‌های تاریخی می‌گذارد.»
تاریخچه فرونشست‌ها بر اساس اظهارات مدیر مرکز تحقیقات راه و شهرسازی از سال ۱۳۵۵ شروع شده «تا قبل از آن منابع آبی ما با توجه به جمعیت کم، نیاز پایین‌تر و کشاورزی کم‌وسعت‌تر متعادل بود.»
https://kayhan.london/1401/01/16/%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d9%85%d8%ad%d8%b1%d9%85%d8%a7%d9%86%d9%87-%d9%85%d8%b1%d8%a7%da%a9%d8%b2-%d8%af%d9%88%d9%84%d8%aa%db%8c-%d8%af%d8%b1%d8%a8%d8%a7%d8%b1%d9%87-%d9%81%d8%b1%d9%88%d9%86%d8%b4
این بحران در اواسط دهه هفتاد اوج گرفته که طبق گفته‌های مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، «با افت ناگهانی در میزان آب‌های زیرزمینی شروع شد و تا اکنون ادامه دارد. به عبارتی نقطه عطف فرونشست زمین را باید از سال ۱۳۷۵ در نظر بگیریم. از سال ۱۳۵۵ تا کنون ۱۴۰ میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی از دست دادیم که عمده آن از سال ۱۳۷۵ به بعد بود.»
بیت‌اللهی «خشکسالی و کاهش بارندگی، اضافه برداشت آب در حوزه‌های صنعتی، کشاورزی و شرب کسری مخازن آب‌های زیرزمینی که همچنان ادامه دارند» را از عوامل رسیدن به بحران فرونشست زمین خوانده است. بحرانی که طی ۴۵ سال مزمن شده و «الان به مرز بحرانی رسیده است. مرز بحرانی زمانی است که آثار فرونشست نمایان می‌شود. از این به بعد آبرفت به تراکم نهایی که برسد، حالت مرگ دشت‌ها و آبخوان‌ها اتفاق می‌افتد.»
اکنون، تمام دشت‌های ایران در حال فرونشست هستند و به گفته‌ی کارشناسان، «باز هم برای مقابله با آن و پیشگیری از خطرات جدی‌تر فرصت داریم.» بیت‌اللهی می‌گوید «۱۰ سال آینده برای ما حیاتی است. اگر در این مدت اقدامات جدی برای مقابله با کسری آب‌های زیرزمینی صورت بگیرد، می‌توانیم امیدوار باشیم.»
همزمان امروز نیز گزارش‌هایی از وضعیت شکننده‌ی استان گلستان از مناطق سابقا پُرآب ایران انتشار یافته است.
https://kayhan.london/1400/07/25/%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86%d8%9b-%d8%b1%d8%aa%d8%a8%d9%87-%da%86%d9%87%d8%a7%d8%b1%d9%85-%d9%81%d8%b1%d9%88%d9%86%d8%b4%d8%b3%d8%aa-%d8%b2%d9%85%db%8c%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%af%d9%86%db%8c%d8%a7
به گفته‌ی رضا شهبازی مدیرکل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی، بین استان‌های شمالی، در استان گلستان نخستین موارد پدیده فرونشست دیده و گزارش شده است.
بر این اساس، فرونشست در استان گلستان از ۱۶ سانتی‌متر در سال متجاوز است که نقشه‌های هوایی نیز آن را نشان می‌دهند.
مقامات استانداری بدون ارائه آمار دقیق، آن را فرونشست «بیش از حد مجاز» اعلام کرده و هشدار می‌دهند که دستگاه‌هایی چون وزارت کشاورزی باید کاری برایش بکنند.
محمد حسینی مدیرکل بنیاد مسکن گلستان در اینباره گفته بر اساس مطالعاتی که در گذشته انجام شده ۳۰۹ روستای استان گلستان در معرض انواع مخاطرات از جمله فرونشست قرار دارند که تا کنون تنها ۱۱۰ روستا تثبیت و ایمن‌سازی شده است.
هم‌اکنون به گفته‌ی او، بیش از ۶۰۰ روستای استان نیز نیازمند مطالعات جدید هستند تا متناسب با نوع مخاطراتی که این نقاط جمعیتی را تهدید می‌کند برای ایمن‌سازی سریع آنها برنامه‌ریزی کنیم.
مدیرکل بنیادمسکن گلستان به این موضوع نیز اشاره کرد که «پدیده غالب در شرق استان فروچاله، گالی و فرونشست است و در مناطق جنوبی استان نیز رانش و لغزش زمین و سنگ افتان را شاهد هستیم.»
بر اساس گفته‌ی این مقام بنیاد مسکن، ابراهیم رئیسی در سفر به استان گلستان دستور داده تا ۵۵ میلیارد تومان برای رفع خطر و ایمن‌سازی این روستاها تصویب شود که تاکنون ۲۰ میلیاردش اختصاص داده شده است.
