سازمان محیط زیست گرگان مدعی مرگ‌ومیر گوزن‌های نادر قرمز بر اثر ابتلا به بیماری «یون» شده است ولی پیدا نشدن لاشه‌های این گوزن‌ها، پای دادستانی را به میان کشیده است. پاره شدن فنس‌‌کشی‌ها و گم شدن گوزن‌ها، جمعیت این گونه جانوری کمیاب را از ۳۵ رأس به ۷ رأس کاهش داده است.
سال‌هاست که از محیط زیست ایران خبر خوشی به گوش نمی‌رسد. از بازداشت و زندان‌های طولانی فعالان محیط زیست و سهل‌انگاری در قربانی شدن دو خبرنگار این حوزه گرفته تا مرگ پی در پی گونه‌های ارزشمند و کمیاب در زیستگاه‌های مختلف سراسر کشور، حکایت از وضعیتی اسفبار و جبران‌ناپذیر دارد.
گذشته از وخامت حال شیر آفریقایی در پارک ارم و مرگ توله یوزها، اکنون گزارش‌هایی از گوزن‌های قرمز گرگان انتشار یافته که جمعیت‌شان فقط در یکسال گذشته به ۷ رأس کاهش پیدا کرده و هیچکس در نابودی این گونه کمیاب جانوری احساس مسئولیت و پاسخگویی نمی‌کند.
جنگل قُرُق در شهرستان گرگان در ۵۰ سال گذشته قرار بود محلی برای تکثیر و نگهداری گونه کمیاب مرال باشد ولی نه تنها رشدی در این زمینه رخ نداده، بلکه جمعیت این گوزن‌ها اکنون به یک پنجم کاهش پیدا کرده است.
وضعیت نامناسب قدیمی‌ترین زیستگاه مرال ایرانی و نگهداری غیراصولی گوزن‌ها در جنگل قُرُق، مدیران منابع طبیعی، آبخیزداری و حفاظت محیط زیست گرگان را راهی دادستانی کرد.
محمد سپانلو دادستان مرکز استان گلستان با بیان اینکه بررسی‌های میدانی نماینده ویژه دادستانی از محل نگهداری گوزن‌های قرمز در پارک جنگلی قرق حاکی از وضعیت نامناسب نگهداری این گونه جانوری است، گفته: «شرایط نگهداری و تغذیه این گوزن‌ها به گونه‌ای است که جمعیت این جانوران از ۳۶ راس در سال‌های گذشته به هفت راس در حال حاضر رسیده است.»
به گفته‌ی او، به همین دلیل ۹ خرداد، مدیران منابع طبیعی، آبخیزداری و همچنین حفاظت محیط زیست استان به دادستانی فراخوانده و مکلف شده‌اند در نخستین گام حداکثر تا ۵ روز آینده برای تعمیر فنس‌های محل نگهداری این گوزن‌ها اقدام کنند.
هرچند با توجه به گزارش‌هایی که طی این سال‌ها در رسانه‌ها مطرح شده بعید به نظر می‌رسد که دلیل این کاهش فاحش جمعیتی صرفا به خاطر فنس‌های تعمیر نشده باشد! در همین رابطه گفته شده برخی از این گوزن‌های قرمز به بیماری یون (عفونت مزمن روده کوچک) مبتلا هستند و آنهایی که سالم به نظر می‌رسند به مراکزی که شرایط نگهداری مناسبی دارند فرستاده می‌شوند.
در اصل آنچه باعث تسریع نابودی این گونه کمیاب شده، مسئله همیشگی چندمدیریتی بر یک موضوع واحد است که مشابهش در حوزه میراث فرهنگی و آثار تاریخی نیز وجود دارد. در اینباره هم هیچ سازمانی کم شدن تعداد گوزن‌ها را به گردن نگرفته چون نگهداری از این حیوانات بطور مستقیم زیر نظر هیچ نهادی نیست.
روزنامه «پیام ما» در گزارش خود در مورد وضعیت گوزن‌های قرمز نوشته، مدیریت پارک جنگلی به عهده شهرداری و مسئولیت غذادهی به گوزن‌ها به عهده اداره منابع طبیعی است.
علاوه بر این به نظر می‌رسد یک موزه نیمه‌کاره هم در این جنگل احداث شده که مسئولیت آن را هم اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عهده دارد. با دانستن همین امر می‌توان به راحتی پیش‌بینی کرد که فراخواندن مدیران منابع طبیعی و محیط‌زیست استان به دادستانی عملا دردی را دوا نکرده و هر کدام به راحتی از بار مسئولیت این فاجعه شانه خالی خواهند کرد.
سپانلو در همین رابطه به دعوای دیگری میان سازمان‌ها اشاره کرده و می‌گوید: «برای تامین علوفه مورد نیاز این حیوانات بین منابع طبیعی و محیط زیست اختلاف وجود داشت که مقرر شد زمین ۲۰ هکتاری که برای کشت علوفه این گوزن‌ها اختصاص یافته بود، زودتر تعیین تکلیف شود.»
در این میان، مشخص شده در زمینی که به گفته دادستان گلستان محل اختلاف دو دستگاه مسئول بوده بجای علوفه، گندم کشت می‌شود. سپانلو همچنین اشاره کرده که پرونده ویژه‌ای هم بابت حقوق عامه برای پیگیری وضعیت این گونه جانوری ارزشمند و در معرض خطر در دادسرای مرکز استان تشکیل شده و پیگیری و رصد دادستانی تا زمان اطمینان از بهبود وضعیت این جانوران ادامه دارد.
به استناد آخرین گزارش‌ها، در طول سال‌های اخیر تنها نهادی که مسئولیت نگهداری از گوزن‌ها را پذیرفته شهرداری قرق بوده که تا پیش از تبدیل این منطقه به شهر در اواسط دهه ۹۰ به عنوان دهیاری این مسئولیت را بر عهده داشته است.
عباس عنایت شهردار قرق گفته است که گوزن‌ها تنها برای ستاندن مدیریت پارک جنگلی از شهرداری قربانی می‌شوند.
این شهردار یادآور شد از آنجا که تا حال همه هزینه‌ها برای نگهداری گوزن‌ها از سوی شهرداری تأمین شده، طبیعی است شهرداری بخواهد درآمد حاصل از گردشگری این منطقه به این اداره و در حقیقت به شهر قرق برسد.
عباس عنایت معتقد است: فنس‌های محوطه عامدانه باز می‌شود تا گوزن‌ها را فراری دهند. چرا که از بین رفتن گوزن‌ها راه را برای امکان واگذاری‌های دیگری باز می‌کند و این همان اتفاقی است که شهرداری نمی‌خواهد رخ دهد.
شهردار قرق رسما اعلام آمادگی کرده که می‌تواند از پارک جنگلی و گوزن‌ها نگهداری کند تا نماد اصلی این شهر حفظ شود. مشروط بر اینکه کارشکنی‌های عامدانه اتفاق نیفتد.
طبق آخرین اظهار نظر رسمی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان درباره گوزن‌های قرمز قرق، در طول ۵۰ سالی که از تاسیس این مرکز نگهداری می‌گذرد، ۱۱۰ راس مرال از این مرکز به نقاط دیگر منتقل شده و در حال حاضر به لحاظ حفاظتی فنس دور این منطقه مستهلک شده و به دلیل خروج احتمالی مرال‌ها نیاز به تعویض دارد.
محمدرضا کنعانی مدیرکل محیط زیست استان گلستان نیز هدف از تاسیس این مرکز را بازسازی جمعیت گوزن‌های در اسارت توصیف کرده و معتقد است این مرکز به اهداف خود دست یافته است.
به گفته این مدیر، گوزن‌های این منطقه تا کنون به مراکزی در ساری، ارسباران، زاهدان و… انتقال داده شده و شهرداری قرق و میراث فرهنگی قول‌هایی داده‌اند تا وضعیت این محوطه بهبود پیدا کند و به عنوان جاذبه گردشگری در این منطقه باقی بماند.
با توجه به روندی که سازمان محیط زیست در سال‌های اخیر طی کرده، حفظ و نگهداری این گونه کمیاب چندان امیدبخش به نظر نمی‌رسد. همانگونه که اخیرا مرگ توله یوزهای «ایران» و کشته شدن میمون «باران» و از بین رفتن خرس‌ها به دلیل سهل‌انگاری رخ داده است.
اکنون هم گفته شده تا سال گذشته ۱۱ راس مرال در مرکز پارک جنگلی قرق نگهداری می‌شدند و با وجود گزارش درباره یک مورد زادآوری این مجموعه، حالا جمعیت این گوزن‌های قرمز به ۷ رأس کاهش پیدا کرده است.
