با وجود مخالفتها در ارتباط با ساختن سد مارون۲ در بحران جدی آب و خشکسالی خوزستان، علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست میگوید تصمیمگیری برای ساخت سد مارون۲ تحت تاثیر مسائل سیاسی قرار نمیگیرد و موضوع با کارشناسی پیش میرود.
رودخانه ۲۸۰ کیلومتری مارون، از کوههای زاگرس در استان کهگیلویه و بویراحمد سرچشمه میگیرد و از طریق دشت بهبهان وارد خوزستان میشود، سپس با پیوستن به رودخانه جراحی به تالاب بینالمللی شادگان در جنوب خوزستان میریزد. در سال ۱۳۷۷ سدی به همین نام روی رودخانه مارون در شهرستان بهبهان در شرق خوزستان ساخته شد با هدف اینکه آب مورد نیاز کشاورزی و نیروی برقآبی را تأمین کند. پروژهای که از همان زمان یکی از متهمان تامین نشدن حقابه تالاب بینالمللی شادگان و ایجاد کانونهای بحرانی ریزگرد در شرق و جنوب شرق خوزستان شناخته میشود.
اکنون مدتی است که زمزمه احداث سد مارون۲ (سد آبریز) مطرح میشود که در صورت اجرا، دومین سد روی رودخانه مارون خواهد بود که در استان کهگیلویه و بویراحمد احداث میشود. طبق اعلام شورای حفاظت منابع آب شهرستان بهبهان، مطالعات سد مارون۲ معروف به سد آبریز به پایان رسیده است.
ارتفاع این سد ۱۵۰ متر از سطح دریا و به صورت بتن غلتکی (RCC) اجرا خواهد شد و مخزن این سد ۱۷۷ میلیون مترمکعب است. همچنین این سد برقآبی بوده و ۳۰ مگاوات برق تولید خواهد کرد و در محدوده روستای آبریز در شمال شرقی کهگیلویه احداث خواهد شد.
گفته میشود اجرای این سد بیش از ۳۰ هزار هکتار از زمینهای کشاورزی دیم در شهرستانهای کهگیلویه و چرام را به شبکه آبیاری تجهیز نموده و به صورت آبی کشت خواهد شد.
علی سلاجقه درباره ساخت سد مارون۲ در بالادست خوزستان که با مخالفت این استان روبروست، گفته است، «تمامی جوانب این سد در دفتر ارزیابیهای محیط زیستی سازمان با حضور همه کارشناسان دستگاههای مختلف در حال بررسی است و طبق نتایج علمی و اقتصادی عمل خواهیم کرد».
وی میگوید که «در زمینه سدسازی، بحث منابع و مصارف مطرح میشود که وزارت نیرو یکی از اعضای اصلی آن است بنابراین هرچه وزارت نیرو تایید کند در قالب یک برنامه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و محیطزیستی در مورد آن تصمیمگیری و اعلام میکنیم.»
این سخنان در حالی مطرح میشود که سال ۹۸ فرهاد ایزدجو مدیرعامل سابق سازمان آب و برق خوزستان مخالفت جدی خود را با ساخت این سد اعلام کرده و گفته بود که پس از اعلام مخالفت در چند مکاتبه با وزارت نیرو، اعتبار مطالعاتی این طرح نیز حذف شد.
به اعتقاد این مدیر سابق، بیلان مارون منفی است یعنی مصارف بیش از منابع آبی در این حوزه است و در صورت مصرف منابع آبی در بالادست این مشکل شدیدتر میشود.
اکنون سلاجقه تاکید کرده است: «تصمیمگیری درباره سد مارون۲ کاملا بر اساس کار کارشناسی خواهد بود و تحت تاثیر مسائل سیاسی قرار نمیگیریم».
محمدجواد اشرفی مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان ماه گذشته گفته بود، حقابه تالاب بینالمللی شادگان از رودخانه مارون در حال حاضر قابل تامین نیست، بنابراین بارگذاری جدید روی این حوضه کار اشتباهی است.
اشرفی همانزمان از موافقت ضمنی سازمان محیط زیست با ساخت این سد هم خبر داده بود. او طرج سد مارون۲ را فاقد ارکان اصلی ارزیابی چون «بررسی تاثیر در معیشت و مسائل اجتماعی» دانسته و گفته بود، «در این گزارش توجهی به آن نشده است.»
به گفتهی او، سد مارون۲ برای توسعه کشاورزی و مصارف دیگر پیشبینی شده که باتوجه به «حجم مخزن سد» کاملا مشخص است «شاهد توسعه بیشتری خواهیم بود و بارگذاری بیشتری صورت خواهد گرفت. بنابراین مطمئن هستیم با ساخت این سد، هیچ آبی از رودخانه مارون- جراحی به تالاب شادگان نخواهد رسید.»
در راستای این نظرات، مردم خوزستان نیز معتقدند آب آشامیدنی و کشاورزی و محیط زیست هفت شهرستان تحت تاثیر قرار میگیرد و حقابه تالاب شادگان از رودخانه نیز قطع میشود.
دیروز حبیب آقاجری نماینده ماهشهر در مجلس شورای اسلامی از برنامهریزی برای سد مارون۲ انتقاد داشته و گفته است: «سد مارون۱ آب ندارد میخواهند مارون۲ را هم بسازند.»
او اضافه کرد: «در حال حاضر رودخانه جراحی آبی ندارد و سد مارون۱ نیز آب ندارد. آب شرب هندیجان و ماهشهر مشکل دارد، اما به دلیل اینکه سد مارون۱ آب ندارد نمیتوانند به ما آبی بدهند و کشت نیز ممنوع شده است.»
کارشناسان محیط زیست معتقدند، آورد رودخانه مارون به سد مارون بهبهان در سالهای اخیر کاهش بسیار زیادی داشته و سال آبی کنونی با آورد منفی ۲۰ درصد نسبت به پارسال روبرو بوده است. این آورد رودخانه در درازمدت به کاهش ۳۸درصدی نیز میرسد.
حالا در صورت احداث سد مارون۲ این خطر وجود دارد تا بیش از پیش میزان آب رودخانه مارون کاهش پیدا کند و در نتیجه باعث کاهش چشمگیر آب در شهرهای پاییندست رودخانه و به ویژه تالاب بینالمللی شادگان شود.
همچنین نسبت به افزایش مهاجرت شهروندان خوزستان پس از احداث این سد نیز هشدار داده میشود.
در این میان، مجتبی ذوالجودی معاونت محیط زیست دریایی و تالابها سازمان حفاظت محیط زیست برعکس هشدارهای مطرح شده حتی معتقد است، «سد مارون۲ تاثیر خاصی روی ورودی آب به شادگان ندارد و میتوانیم با جلوگیری از برداشتهای غیرمجاز، آب بیشتری را وارد شادگان کنیم.»
سد مارون۲ در حالی قرار است ساخته شود که تالاب شادگان در فهرست مونترو و تالابهای در معرض نابودی قرار دارد و هنوز حقابه سدمارون۱ را نیز دریافت نکرده است.
حقابه شادگان ۷۰۰ تا ۸۰۰میلیون میلیون مترمکعب در سال است ولی حتی ۷ تا ۸ میلیون مترمکعب نیز به این تالاب نمیرسد.