پیکر ۸ نفر از کُشتهشدگان حادثه حادثه قطار مسافربری مشهد- یزد که پیکر آنها قابل شناسایی بود، امروز جمعه ۲۰ خردادماه در یزد به خاک سپرده شد. مست بودن راننده «بیل مکانیکی» آخرین علتی است که مقامات مسئول برای وقوع این حادثه بهانه آورده‌اند.
پیکر ۸ نفر از کُشتهشدگان حادثه قطار مسافربری مشهد- یزد که باعث جان باختن ۲۲ نفر شد، امروز جمعه ۲۰ خردادماه در شهر یزد به خاک سپرده شد. بامداد روز چهارشنبه ۱۷ خردادماه این قطار با ۱۱ واگن از مشهد به سمت یزد در حال حرکت بود که در ایستگاه عباس‌آباد نزدیک به طبس از ریل خارج شد.
مسئولان امر در گزارش‌های اولیه گفتند، یک بیل مکانیکی در کنار ریل راه آهن قرار داشته که قطار با آن برخورد می‌کند ولی اکنون گفته می‌شود، این بیل مکانیکی توسط راننده‌اش روی ریل قطار رها شده بود.
در این حادثه، از مجموع ۳۴۸ مسافر و خدمه این قطار، ۲۲ نفر کُشته و ۸۰ نفر زخمی شده‌اند.
با توجه به اینکه بر اثر شدت برخورد، هویت کُشتهشدگان با روش‌های معمول قابل شناسایی نیست، تعیین هویت آنان منوط به انجام آزمایش ژنتیک شده و فعلا تنها پیکر ۸ نفر توسط خانواده‌هایشان شناسایی و به خاک سپرده شده است.
تا کنون دلایل متعددی از سوی مقامات مسئول برای وقوع این حادثه مرگبار بیان شده است. در تازه‌ترین اظهارات، آیت‌الله علم‌الهدی پدرزن ابراهیم رئیسی «قاضی مرگ» و رئیس دولت سیزدهم به عنوان امام جمعه مشهد گفته است، «اخیرا چند حادثه داشتیم که طبیعی نبوده و خطای انسانی باعث این فاجعه‌ها شده است. اولین حادثه، ریزش متروپل آبادان است و دومین آن حادثه قطاری است که از مشهد بازمی‌گشت.» او اضافه کرد: «به وجود آمدن این حوادث نتیجه ندانم‌کاری و خطای انسانی است. گفته می‌شود راننده بیل مکانیکی مست بوده و بیل را وسط ریل قطار گذاشته که متاسفانه باعث از بین رفتن ۲۰ نفر و مصدوم شدن ۸۰ نفر شده است.»
علم‌الهدی بدون اینکه مسئولان را که دامادش رئیس آنهاست مورد پرسش قرار دهد، گفت: «دلیل به وجود آمدن این حادثه‌ها بی‌بندو باری است. مگر آنجا نگهبان ندارد که باعث از بین رفتن جان ۲۰ نفر و مصدوم شدن ۸۰ نفر شده؛ این قابل چشم‌پوشی و گذشت نیست و باید از راه‌های مختلف پیگیری شود. این حوادث قابل تحمل نیست. این حوادث طبیعی و غیرقابل پیش‌بینی نبوده است.»
میعاد صالحی مدیرعامل شرکت راه‌آهن در تلویزیون جمهوری اسلامی دو علت اصلی را مانعی که «بیل مکانیکی» در مسیر ایجاد کرده بود و «سرعت غیرمجاز» لکوموتیوران برای عبور از مسیر مسدود شده اعلام کرده است.
او با این تأکید که اعلام نظر قطعی چند روز طول می‌کشد، توضیح داده، «در ساعت ۲۴ سه‌شنبه تا ساعت ۴:۳۰ صبح روز چهارشنبه به دلیل توفان شن در این منطقه که منطقه ماسه‌گیری است، پیمانکار بخش خصوصی در حال بهسازی مسیر از جمله تعمیرات و تعویض تراورس بود که با توجه به دستورالعمل‌های مربوط به ایمنی تا چهار و ۳۰ دقیقه صبح عملیات کارگاهی انجام شد و بعد این ساعت پایان کار اعلام و مسدودی خط به پایان رسید.»
صالحی اضافه کرد: «از ساعت چهار و ۳۰ دقیقه اعلام می‌شود که خط باز است و قطار مسافری امکان حرکت به سمت مقصد دارد. قبل از این ساعت هم یک دیزل منفرد و قطار باری از این مسیر عبور می‌کند.»
او همچنین این موضوع را مبهم دانسته که «راننده بیل مکانیکی متعلق به پیمانکار بخش خصوصی در حالی که ساعت کارگاه پایان یافته بطور کاملا غیرطبیعی بخشی از بیل یا بوم میکانیکی را روی خط می‌گذارد و در مسیر لکوموتیو قرار می‌دهد و لکوموتیو با بخشی از این بوم مواجه می‌شود و شیشه لکوموتیو شکسته می‌شود.»
معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: به نظر می‌رسد علت اصلی حادثه «مانعی» بوده که «بیل مکانیکی» متعلق به پیمانکار بخش خصوصی ایجاد کرده است و «سرعت غیرمجاز» لکوموتیوران برای عبور از این بلاک نیز بر شدت سانحه افزوده است.
طبق توضیحات مدیرعامل راه‌آهن، از لکوموتیوران و راننده بیل مکانیکی تست هوشیاری گرفته شده که تست راننده بیل مکانیکی دو بار پیاپی مثبت بوده که بازداشت نیز شده است.
صالحی اضافه کرد: «باید مشخص شود به چه علتی وی بوم بیل یا خود بیل را جابجا کرده آنهم در شرایطی که خط باز بوده است و آن را در مقابل لکوموتیو ران قرار داده است.»
مدیرعامل راه آهن درباره علت کلی سوانح ریلی هم گفت: «در دهه‌های گذشته به حوزه ریلی توجه نشده و منابع کافی در اختیار این بخش نبوده است و ما میراثدار بدهی بسیار زیادی هستیم. بخش قابل توجهی از حوزه ریلی در سطح فناوری بسیار پایین قرار دارد که امیدواریم با حمایت رییس جمهور با نفوذ فناوری این حوزه را ارتقا دهیم.»
در پی وقوع این حادثه مرگبار و جان سپردن ۲۲ نفر از شهروندان، بار دیگر عملکرد ضعیف شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی زیر سوال رفته است. این درحالیست که وزارتخانه راه و شهرسازی علت حادثه را «خطای انسانی» و مقصر را راننده بیل مکانیکی و لکوموتیوران دانسته‌اند و هر کدام انگشت اتهام را به سوی کارکنان مجموعه‌هایشان دراز کرده‌اند. مدیرعامل راه‌آهن نیز اساسا می‌گوید، راننده بیل مکانیکی مست بوده است! کمیسیون سوانح ریلی نیز «بی‌دقتی پیمانکار پروژه» را علت حادثه دانسته است.
محمدجواد شاهجویی کارشناس صنعت ریلی ولی معتقد است: «سانحه ریلی مشهد- یزد نتیجه اقدامات شرکت راه آهن است که در سال‌های اخیر به دنبال افزایش سهم خود از بهره‌برداری شبکه ریلی است.»
او با مقایسه این دو حادثه هفت خوان که شش سال پیش رخ داد و قطار مشهد- یزد گفته است: «پیش از حادثه هفت خوان، شبکه ریلی کشور در تلاش بود تا با استفاده از فناوری روز و از طریق راه‌اندازی سیستم سی تی سی، میزان عملکرد خود را افزایش دهد و به همین جهت افزایش میزان ریسک و در نهایت آن حادثه لاجرم اتفاق افتاد.»
شاهجویی ادامه داد: «هر چند این مسئله نمی‌تواند قصور نیروهای راه آهن در آن حادثه را توجیه کند، اما آنچه مهم است این است که پس از گذشت ۶ سال از این تجربه تلخ، حادثه قطار مشهد- یزد در شرایطی رخ می‌دهد که این سانحه نه تنها به علت افزایش میزان بهره‌برداری از شبکه رخ نداده، بلکه اتفاقاً در این دوره میزان بهره‌برداری از شبکه ریلی کشور به دلایل مختلف کاهش پیدا کرده و بالتبع میزان ریسک‌های ایمنی هم کمتر شده است.»
وی افزود: «در سال‌های گذشته راه‌آهن همواره ادعا می‌کرد که از نظر شاخص‌های ایمنی در وضعیت مطلوبی قرار دارد. اما نکته قابل توجه اینجاست که راه‌آهن ایمنی بالا را در شرایطی به ارمغان آورده بود که به نسبت شاخص‌های جهانی، میزان عملکرد شبکه بسیار پایین بوده است. درست مثل آنکه فردی با خودروی خود در آزادراه با سرعت ۲۰ کیلومتر بر ساعت حرکت کند و از این مسئله راضی باشد که تاکنون تصادف نکرده است؛ وضعیت امروز راه آهن ایران به همین اندازه کاریکاتوری و غم انگیز است.»
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: «جدای از این مسئله، بدون شک وقتی تمرکز شرکت راه‌آهن به جای تنظیم‌گری و یا حتی تصدی‌گری به معنای بهره‌برداری درست بر مسئله توسعه‌گری است و صرفاً تمامی هم و غم این شرکت در راستای افزایش میزان دارایی‌های خود است، رخ دادن چنین حوادثی دور از انتظار نیست؛ چه آنکه مطابق با قانون می‌بایست تا کنون مسئولیت بهره‌برداری از شبکه ریلی کشور نیز به بخش‌های غیر دولتی واگذار می‌شد.»
قائم مقام اندیشکده حمل و نقل ایران با اشاره به وضعیت بغرنج فعلی شبکه ریلی عنوان داشت: «اولاً که راه‌آهن می‌بایست صرفاً تنظیم‌گر و رگولاتور شبکه ریلی کشور باشد تا با وضع مقرراتِ به‌روز، از پیشامد حوادث مشابه جلوگیری کند، ثانیاً اگر در برابر اعطای بهره‌برداری از شبکه ریلی به بخش غیردولتی مقاومت می‌کند، حداقل می‌بایست در این مسئله درست عمل کند، که این اتفاق تا کنون رخ نداده است. به بیان دیگر شاهد آن هستیم که راه آهن خود را متولی مسئول اصلی بهره‌برداری از شبکه می‌داند اما همین مسئله را هم انجام نمی‌دهد و تمرکز خود را در مسیر افزایش تعداد لکوموتیو و افزایش طول محورهای ریلی گذاشته است. یکبار برای همیشه باید نقش شرکت راه آهن مشخص شود تا در آینده شاهد چنین حوادث تلخی نباشیم.»
