پس از شیوع کرونا شمار دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل افزایش پیدا کرد و خانواده‌هایی که به دلیل مشکل مالی توان تأمین هزینه‌های فرزندانشان را ندارند آنها را روانه محل کار کردند. شمار کودکان کار نه تنها در کلانشهرها بلکه حتی در شهرهای کوچک نیز آنقدر افزایش داشته که به یک صحنه‌ای عادی در سطح شهرها تبدیل شده است.
روزبه کردونی پژوهشگر حوزه سیاست اجتماعی می‌گوید شیوع کرونا سبب افزایش آمار کودکان کار در ایران شده و ممکن است تعداد زیادی از کودکان کار مجبور به انجام بدترین اشکال کار شوند که آسیب قابل توجهی به سلامت و ایمنی آنها وارد می‌کند.
این پژوهشگر سیاست اجتماعی در گفتگو با وبسایت خبرآنلاین گفته «برآورد می‌شود حدود ۷۰ میلیون کودک به جمعیت ۳۸۰ میلیون نفری کودکانی که در جهان دارای فقر شدید هستند اضافه شود.»
او افزوده که «گروه‌های جمعیتی آسیب‌پذیر شاغلین در اقتصاد غیررسمی، مهاجران و دهک‌های پایین درآمدی بیشترین آسیب را از رکود اقتصادی، افزایش غیررسمی بیکاری، کاهش عمومی استانداردهای زندگی، شوک‌های بهداشتی و سیستم‌های حمایت اجتماعی ناکافی خواهند دید و لذا کودکان این گروه‌های جمعیتی بیشتر از سایر اقشار در معرض ریسک هستند.»
روزبه کردونی با اشاره به تحقیقی که در خصوص وضعیت کودکان خانواده‌های کم‌درآمد در شهر تهران انجام شده می‌گوید کووید۱۹ بر وضعیت این کودکان تاثیرات مخرب داشته بطوری که «در چنین شرایطی هم با افزایش کودکان کار و هم با بدتر شدن وضعیت کودکانی که در حال کار هستند مواجه خواهیم شد، طوری‌که ممکن است تعداد زیادی از کودکان کار مجبور به انجام بدترین اشکال کار شوند که آسیب قابل توجهی به سلامت و ایمنی آنها وارد می‌کند.»
به عقیده روزبه کردونی کم‌توجهی به نقش نهادهای مدنی مهم‌ترین آفت‌هایی است که مواجهه با مسائل اجتماعی را در شرایط فعلی تهدید می‌کند.
این در حالیست که در بحبوحه آشکار شدن آثار منفی کرونا بر وضعیت معیشت، تحصیل و کار کودکان، سازمان مردم‌نهاد «جمعیت امام علی» که فعال‌ترین و بزرگترین ان‌جی‌او در حوزه کودکان بود، به خواست وزارت کشور منحل شد!
دستفروشی، کارواش، مکانیکی، تعمیر ماشین، بسته‌بندی مرغ و ماهی و فروشندگی از جمله مشاغلی هستند که کودکان در آنها به کار گرفته می‌شوند.
وحید قبادی‌دانا رئیس سازمان بهزیستی کشور نیز پیشتر اعلام کرده بود که کودکان زباله‌گرد از سوی پیمانکاران در محله‌های شهری به کار گرفته می‌شوند و این پیمانکاران زیر نظر شهرداری هستند!
پس از شیوع کرونا از یکسو وضعیت اقتصادی خانواده‌های حقوق‌بگیر به دلیل ایجاد موجی از اخراج نیروی کار با بحران روبرو شد و از سوی دیگر با غیرحضوری شدن مدارس و برگزاری کلاس‌های آنلاین بسیاری از خانواده‌های تنگدست امکان تهیه لوازم مورد نیاز برای آموزش آنلاین از جمله تلفن همراه، تبلت را نداشتند و شمار دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل افزایش یافت. بخشی از کودکان از تخصیل بازمانده جذب بازار کار غیررسمی شدند.
هرچند گزارش فعالان حقوق کودک، مددکاران اجتماعی و پژوهشگران از افزایش شمار کودکان کار در ایران حکایت دارد اما هیچ آمار مشخصی از تعداد کودکان کار در کشور در دست نیست.
مهدی عیسی‌زاده رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی پاییز گذشته در همین‌باره گفته بود که ۱۳ دستگاه مسئول کودکان کار هستند، اما بعد از ۴۲ سال هنوز آمار مشخصی از کودکان ارائه نشده و این باعث شرمندگی است.
وبسایت «همشهری» نیز آذرماه گذشته در گزارشی نوشته بود چندین نهاد متولی [مسئول] نابسامانی کودکان خیابانی هستند، از جمله نیروی انتظامی، وزارت دادگستری، وزارت بهداشت، وزارت کار، شهرداری، سازمان بیمه، سازمان صدا و سیما، جمعیت هلال احمر، وزارت آموزش و پرورش و کمیته امداد.
در ادامه این گزارش تأکید شده بود که تجربه نشان داده هر مسئولیتی که میان سازمان‌ها و نهادهای گوناگون دولتی تقسیم شود، نتیجه هر چیزی خواهد بود جز به سرانجام رسیدن مسئولیتی که مشخص شده است.
طرح جمع‌آوری کودکان کار در تهران در واپسین روزهای شهریور ۱۳۹۶ آغاز شد و بلافاصله انتقاد نسبت به انجام آن و حاشیه‌های پیش آمده جنجال به پا کرد؛ از فرستادن کودکان به «اردوگاه یاور» در ورامین و تراشیدن موی سر کودکان تا اعلام رد مرزی کودکان کار مهاجر، و تجاوز به شماری از این کودکان حواشی اجرای این طرح بود.
طرح‌هایی در سطح استان‌ها و کلانشهرها برای ساماندهی کودکان کار همچنان اجرا می‌شود. روز گذشته معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان با بیان اینکه در سال گذشته ۳۱۹ کودک کار در مراکز بهزیستی استان پذیرش شدند، گفته بود که با توجه به اجرای برنامه اقدام و عمل و خرید دستگاه اسکن عنبیه برای مراکز بهزیستی، تهیه بانک اطلاعاتی کودکان کار در حال پیگیری است.
روز گذشته نیز انجمن حمایت از حقوق کودکان با صدور بیانیه‌ای به مناسبت ۱۲ ژوئن، روز جهانی مبارزه با کار کودک، این روز را فرصتی برای شنیده شدن صدای کودکانی عنوان کرد که کودکی خود را در بازارهای مختلف کار به حراج گذاشته‌اند.
در این میان اما مسئولان دولتی در رابطه با کودکان کار دست به اقدامات نمایشی و تبلیغاتی می‌‍زنند. برای نمونه احمد صالحی رئیس مرکز ارتباطات ریاست جمهوری به مناسبت روز جهانی مبارزه با کار کودک از مرکز نگهداری کودکان کار یاسر بازدید کرد و مدعی شد: «اهمیت ساماندهی این مشکلات باعث شده تا آیت‌الله رئیسی بلافاصله بعد از کسب رأی اعتماد ملت در انتخابات ریاست جمهوری از مرکز نگهداری کودکان کار بازدید کند»!
رئیس مرکز ارتباطات ریاست جمهوری در ادامه گفت که «به عنوان امانتدار رئیس جمهور وظیفه داریم برای رفع مشکلات و درخواست‌های عمومی مردم به‌صورت ویژه پیگیری و سرکشی‌های لازم را داشته باشیم و روند بازدیدها در دستگاه‌های اجرایی ادامه دارد و قطعاً به‌صورت میدانی در کنار مردم خواهیم بود.»
افزایش شمار کودکان کار در دوران پاندمی کرونا تجربه مشترک بسیاری از کشورهای جهان است. بطوری که برای اولین بار در ۲۰ سال گذشته روند کارکودکان در جهان افزایشی شده است. همچنین برآورد می‌شود حدود ۷۰ میلیون کودک به جمعیت ۳۸۰ میلیون نفری کودکانی که در جهان دارای فقر شدید هستند اضافه شود.
سازمان بین‌المللی کار (ILO) نیز امسال هفته منتهی به ۱۲ ژوئن را «هفته مبارزه با کار کودک» اعلام کرده است. به گزارش سازمان ملل متحد، تعداد کودکان کار در جهان پس از شیوع ویروس کرونا به ۱۶۰ میلیون رسیده است. هزاران کودک نیز به علت دشوارتر شدن وضعیت اقتصادی خانواده‌ها به شکل غیررسمی در بازار کار استثمار می‌شوند.
