تهاجم روسیه در خارکف اوکراین، آثار عمیقی بر شهر و ساکنان آن برجای گذاشته است. زبان سکنه شهر روسی است، بخش بزرگی از مردم اینجا با روسیه سال‌هاست ارتباط نزدیک و عمیقی داشته‌اند. یک ماه پس از بیرون راندن نیروهای روسی، سرخوردگی بزرگی در مورد اینکه پوتین چگونه توانست به «خودی‌ها» شلیک کند، وجود دارد.
«حتی در بدترین کابوس‌هایم هم نمی‌توانستم تصور کنم که روس‌ها به ما حمله کنند؛ کاری که سرانجام انجام دادند! ما آنها را برادران خود می‌دانستیم.» این سخنان پلیس بازنشسته نیکولای ریابینین، ۶۵ ساله، است که در محوطه محل سکونت‌اش در «سالتیوکا» در شمال خارکِف ایستاده است. او به ساختمان شانزده طبقه‌ای که زمانی در آن زندگی می‌کرد نگاه می‌کند. طبقه هفتم این ساختمان در ۵ مارس مورد موشک اصابت قرار گرفت.
پیش از جنگ، منطقه «سالتیوکا» یک حومه سرسبز با ساکنانی از طبقه متوسط بود. به دلیل قرار گرفتن در ورودی شمال خاوری شهر، هنگامی‌که روسیه در ۲۴ فوریه به اوکراین یورش برد ، شهر در یک آن در تیررس حمله روس‌ها قرار گرفت.
ساختمان سیاه و دودگرفته و تخریب شده است. خانه ۳۰ ساله آنها به کلی از بین رفته. وقتی موشک به خانه اصابت کرد، نیکولای ریابینین و همسرش اولگا، ۶۰ ساله، با همسایه‌ها به زیرزمین پناه بردند. وی میگوید: «ما تمام روز را در پناهگاه ضدبمب نشسته بودیم و همه مدت غرّش موشک‌های در حال پرواز را می‌شنیدیم. سپس بزرگترین و مهیب‌ترین بمب را احساس کردیم. تمام ساختمان تا پایه‌هایش لرزید. وحشتناک بود.» همسرش میگوید: «آنگاه بود که فهمیدیم بمب به خانه ما نیز برخورد کرده است.»
اگرچه هنوز به صورت پراکنده به سمت شهر شلیک می‌شود، زنان در خارکِف به خیابان‌ها آمده و ترکش‌ها و زباله‌های نارنجک‌ها و موشک‌ها را جمع می‌کنند. اولگا هنوز هم به سختی باور می‌کند که روسیه به راستی به اوکراین حمله کرده باشد. میگوید: «پیش از جنگ، مردم از روسیه می‌آمدند و در میدان خارکف سبزیجات و گوشت می‌خریدند. مردم از مرز به اینسو و آنسو می‌رفتند ولی بعد ناگهان به اینجا حمله نظامی‌کردند؛ برای چه؟ اینجا دنبال چی می‌گردند؟»
نیکولای ریابینین در ادامه میگوید: «آنها ظاهرا عملیات ویژه و جنگ را با هم مخلوط کرده‌اند. آنها می‌خواستند تمام پایگاه‌های نظامی را طی سه روز منهدم کنند و سپس به روسیه برگردند. نخیر! اینطور نیست! اگر از مرز با تجهیزات نظامی عبور می‌کنید، یعنی قوانین بین‌المللی را زیر پا گذاشته‌اید! این دیگر یک جنگ تمام‌عیار است!»
وی با خشم و عصبانیت ادامه می‌دهد: «چی فکر کردند اینها؟ کدام اوکراینی «ناسیونالیست» اینجا پیدا می‌شود؟ اکثریت ساکنان اینجا روسی‌زبان هستند!»
خارکِف دومین شهر بزرگ اوکراین با ۱/۴ میلیون نفر پیش از جنگ است. تا مرز روسیه فقط ۳۰ کیلومتر فاصله دارد. اکثر ساکنانش مانند نیکولای ریابینین و همسرش، زبان‌شان روسی است و بخش بسیار زیادی از مردم مختلط هستند. نیکولای ریابینین یک نمونه عادی از جمعیت اینجاست. پدرش در دهه ۱۹۵۰ از بلگورود روسیه به اینجا نقل مکان کرد تا در یک کارخانه تراکتورسازی کار کند. وی میگوید: «پدرم روس بود. مادرم اوکراینی. من زبان اوکراینی را بدون مشکل می‌فهمم، اما همیشه روسی صحبت کرده‌ام. بیش از نیمی از جمعیت خارکف ریشه در روسیه دارند، کورسک، ورونژ، بلگورود… اما اکنون روس‌ها دیگر برادران ما نیستند، حداقل تا صد سال دیگر این برادری از بین رفته.»
او در عین حال از سیاست پترو پوروشنکو رئیس جمهور سابق اوکراین برای حذف روس‌ها از فضای عمومی در اوکراین انتقاد می‌کند: «ما اینجا با زبان مشکل نداشتیم تا اینکه آن رئیس جمهور متعصب پیشین پوروشنکو شروع به صحبت از «زبان و ارتش و ایمان» کرد! او اوکراین را ویران کرد. او بین ما دو دستگی انداخت تا اینکه این جنگ آغاز شد.»
در اوکراین امروز، اوکراینی تنها زبان رسمی است. در شهرهای روسی‌زبان مانند خارکف، زبان روسی در همه جا شنیده می‌شود. در همان زمان، تمام علائم، تمام اطلاعات رسمی، از جمله منوی رستوران‌ها، فقط به زبان اوکراینی شدند.
نیکولای ریابینین به ما خبرنگاران پیشنهاد می‌کند که برویم و آپارتمان ویران شده آنهاا را ببینیم. همسرش نمی‌آید زیرا از دیدن آن فقط رنج می‌کشد.
این مرد ۶۵ ساله به آرامی از هفت پله به سمت مسکن قدیمی خود بالا می‌رود. در راه‌پله سوراخ بزرگی در دیوار دیده می‌شود و از آنجا ۵۰ متر سقوط آزاد به سوی زمین است. در را باز می‌کند و ویرانی را نشان می‌دهد. یک لایه ریز خاکستر همه سطوح را پوشانده. تقریباً همه چیز نابود شده بجز اشیای فولادی یا آهنی.
وی میگوید: «چند نسل طول می‌کشد تا ما این را فراموش کنیم… و همه به خاطر امیال یک انسان! پوتین حرامزاده!» و ادامه می‌دهد: «پوتین، نیکولای پاتروشف رئیس شورای امنیت روسیه، سرگئی شویگو وزیر دفاع و سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه مقصران جنگ هستند. همه آنها باید به دادگاه بین‌المللی لاهه کشیده شوند.»
نیکولای رابینین و همسرش برای به دست آوردن یک مسکن جدید تلاش می‌کنند. آنها بطور موقت در دهکده‌ای در صد کیلومتری خارکف اسکان داده شده‌اند، اما نمی‌خواهند در آنجا بمانند بلکه قصد دارند به زیرزمین خانه قدیمی خود برگردند. اگرچه اوکراین در سال‌های اخیر مدرن شده، اما بوروکراسی هنوز مانند دوران اتحاد شوروی است، به این معنی که هیچ حق و حقوقی بر اساس قانون رعایت نمی‌شود و هر کسی باید از حقوق خود محافظت کنند.
در شرایط فعلی، اوکراین باید همزمان سه وظیفه دشوار را پیش ببرد: دفاع از شهرهای خود، پس گرفتن مناطق اشغالی و آغاز بازسازی. دومی و سومی در خارکف بسیار دشوار است چرا که هنوز هم روزانه توسط نیروهای روسی از شمال کشور گلوله‌باران می‌شود.
در راه بازگشت از سالتیوکا به مرکز شهر، حدود بیست زن خیابان را از ضایعات فلزی ناشی از حملات موشکی پاک می‌کنند. آنها رانندگان تراموا و شاغل در شهرداری هستند. یکی از آنان میگوید: «پاکسازی شهر از خرابی‌ها از نظر اخلاقی به ما کمک می‌کند. اگر همه جا فقط خرابی و ویرانی دیده شود، احساس خوبی ندارید» و در حالی که با دست به خیابان پر از چاله‌های ناشی از حملات توپخانه اشاره می‌کند، میگوید «باید در اطراف خود احساس خوبی داشته باشید.»
یکی دیگر از بانوان راننده تراموا میگوید: «ساکنانی که به خارکف برمی‌گردند باید به یک جای خوب برگردند. من ۵۰ سال است که در خارکف راننده تراموا هستم. هر خیابان و کوچه‌ای را می‌شناسم و البته نمی‌توانم شهرم را ترک کنم.»
در تمام مدتی که ما با این شهروندان باقیمانده در خارکِف صحبت می‌کنیم، صدای غرش توپخانه روسیه در شمال شنیده می‌شود اما زنان آن را نادیده می‌گیرند. یکی از آنان میگوید: «البته که همه ما می‌ترسیم. اما چه باید کرد؟ چه کسی با میل به کشور خارجی پناهنده می‌شود؟ وقتی شهر خود را داریم، می‌خواهیم در آن زندگی کنیم، در لهستان یا سوئد چه باید بکنیم؟!»
خارکِف یکی از مهمترین مراکز صنعتی اوکراین برای ساخت ماشین‌آلات مانند توربین، بیل مکانیکی و بلبرینگ است. با وجود اینکه اکثریت مردم در این شهر به زبان روسی صحبت می‌کنند، اما روسیه در سال ۲۰۱۴ برخلاف دونتسک و لوهانسک موفق به ایجاد گروه‌های جدایی‌طلب در خارکِف نشد.
پترو پوروشنکو و قانون زبان اوکراینی
پترو پوروشنکو (رئیس جمهور اوکراین ۲۰۱۴-۲۰۱۹) یکی از ثروتمندترین مردان اوکراین با شعار «ارتش، زبان، ایمان» به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. حتی زمانی که پوروشنکو انتخاب شد، اوکراینی تنها زبان رسمی کشور بود. قانون قدیمی زبان‌ها که به زبان‌های دیگر مناطق بها می‌داد، پس از «انقلاب میدان» در سال ۲۰۱۴ لغو شد.
در سال ۲۰۱۹ پارلمان اوکراین قانون زبان جدیدی را تصویب کرد که استفاده از زبان اوکراینی (بطور کامل یا طبق سیستم سهمیه‌ای) در مدارس و دانشگاه‌ها، در رسانه‌ها، در کارهای علمی، در کمپین‌های سیاسی و در احزاب سیاسی و سازمان‌های غیردولتی را اجباری می‌کرد. برخی استثناها به زبان انگلیسی، تاتاری کریمه و زبان‌های اتحادیه اروپا داده شده بود اما نه به زبان روسی با وجود اینکه اکثریت مردم در دونباس، خارکِف و شبه‌جزیره کریمه به زبان روسی صحبت می‌کنند
طبق نظرسنجی در سال ۲۰۱۲ پیش از اینکه روسیه شبه جزیره کریمه را در سال ۲۰۱۴ اشغال کند، ۵۰ درصد از افراد شرکت‌کننده در آن نظرسنجی می‌گویند که زبان مادری آنها اوکراینی، ۲۹ درصد روسی و ۲۰ درصد هم مخلوط روسی و اوکراینی است. از آن زمان، بسیاری عمداً تصمیم گرفتند به زبان اوکراینی روی بیاورند؛ تغییری که حمله روسیه به اوکراین آن را تسریع کرد.
*منبع: وبسایت «خبرهای روز» سوئد
*ترجمه و تنظیم: فرامرز نوروزی
