کاهش جمعیت گونه‌های رو به انقراض جانوری در ایران از موضوعات بسیار نگران‌کننده‌ای است که با وجود هشدارهای مکرر حامیان حیات وحش و محیط زیست، با دست‌درازی مداوم علیه منابع طبیعی و چرخه‌ی زیست، به مرز بحران رسیده است.
زیستگاه‌های جانوری ایران با تغییر کاربری‌ها و دست‌درازی‌های گسترده چنان در شرایط بحرانی قرار گرفته که گونه‌هایی چون یوزپلنگ، گوزن زرد، میش‌مرغ و خرس سیاه بلوچی در معرض انقراض قطعی هستند و جمعیت آنها هر روز کوچکتر شود.
سالیان دراز از بین بردن زیستگاه‌های جانوری به بهانه‌ی توسعه اراضی کشاورزی بود اما مدت‌هاست که گستره فعالیت‌هایی چون معدنکاری، چوب‌بری، صید ترال و گسترش شهرها و احداث سازه‌های ویلایی به تخریب زیستگاه و در نتیجه انقراض گونه‌های جانوری سرعت بخشیده است.
مرگ دو توله‌یوز «ایران» و «فیروز»، کاهش جمعیت مرال‌ها به کمتر از یک پنجم، هجوم شکارچیان به تالاب میانکاله و احداث مجتمع پتروشیمی در این منطقه و حتی قاچاق کوسه تنها بخشی از رویدادهای جاری در ارتباط با انقراض گونه‌های جانوری به دلیل آسیب علیه زیستگاه‌های آنهاست که از ابتدای امسال تا کنون که فقط سه ماه از آن گذشته به اخبار راه پیدا کرده است!
حسن اکبری سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به از بین رفتن زیستگاه مناسب گونه‌های جانوری در کشور از جمله زیستگاه توران معتقد است: «تخریب زیستگاه در دنیا و در کشور ما مهم‌ترین عامل نابودی گونه‌ها و از بین رفتن منابع ژنتیکی است و به همین دلیل تلاش‌ها برای پیشگیری از انقراض یوز به نتیجه نرسید.»
وی به صراحت اعلام کرده است که «امروز در مناطق آزاد چیزی به اسم زیستگاه نداریم و زیستگاه مناسب گونه آهو دیگر در کشور وجود ندارد چراکه جاده‌سازی زیاد باعث شده زیستگاه دشتی مناسب برای این گونه‌ها نداشته باشیم.»
روند ویرانگری که موجب شد در زیستگاهی مثل جنگل قُرُق در شهرستان گرگان که ۵۰ سال پیش قرار بود محلی برای تکثیر و نگهداری گونه کمیاب مرال باشد نه تنها رشد و تکثیری وجود نداشت، بلکه جمعیت این گوزن‌ها اکنون به یک پنجم کاهش پیدا کرده است.
به گفته این مسئول، یکی از مهم‌ترین مشکلات سازمان حفاظت محیط زیست تغییر اقلیم و خشکسالی‌های مستمر است که در کنار آن تخریب گسترده نیز اتفاق می‌افتد. در بسیاری از مناطق بکر دسترسی‌هایی نظیر جاده ایجاد شده و بسیاری از گونه‌هایی که به حضور انسان حساس هستند به همین دلیل آسیب دیده‌اند.
عرصه زیست حیات وحش در ایران چنان تنگ و بطور روزافزون در حال کوچک‌شدن است که به گفته‌ی معاون سازمان محیط زیست، «در حال حاضر ایران دارای حدود ۳۰۹ منطقه چهارگانه به مساحت ۱۸ میلیون هکتار است اما بیش از ۵۸۰۰ کیلومتر راه اصلی، ۵۵۰ کیلومتر بزرگراه، بیش از ۳۰۰۰ خطوط انتقال سوخت و بیش از ۱۸۰۰ کیلومتر برق فشار قوی در این مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست داریم.»
اکبری با بیان اینکه حدود ۲۸۰ هزار هکتار عرصه توسط بخش خصوصی مدیریت می‌شود به پدیده خشکی و گرمای هوا و نبود آموزش کافی اشاره کرد که موجب شد ۱۰ هزار هکتار آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌ها به‌ویژه جنگل‌های ارزشمند هیرکانی در شمال کشور رخ دهد.
وی توسعه معدنی را یکی دیگر از عوامل مهم تخریب طبیعت ایران دانست که باعث ایجاد دسترسی‌های بی‌رویه نظیر جاده‌ها، خطوط انتقال سوخت و بزرگراه‌ها و در نتیجه از بین رفتن زیستگاه‌های مناسب جانوری می‌شود.
سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید که این سازمان نمی‌تواند هیچگونه نظارتی بر معدنکاری‌ها در مناطق آزاد داشته باشد به این دلیل که بطور همزمان در بسیاری از نقاط کشور توسعه معدنی در حال رخ دادن است. دلیل دیگر اینکه، سازمان محیط زیست از گردونه استعلامات معدنی در مناطق آزاد یعنی در ۸۹ درصد از خاک کشور، خارج شده است!
اگرچه گفته می‌شود سراسر جهان با شرایط تغیرات اقلیمی و خشکسالی با خطر انقراض حیات‌وحش مواجه است اما مقامات جمهوری اسلامی خود اعتراف می‌کنند که به دلیل ناکارآمدی‌ها، اوضاع حیات وحش نیز در ایران نسبت به سایر نقاط دنیا نگران‌کننده‌تر است.
مجتبی خیام نکویی معاون وزیر جهاد کشاورزی در این رابطه می‌گوید: «الحاق به کنوانسیون و پروتکل‌ها در زمینه تنوع زیستی وقتی برای کشور مفید است تا بتوانیم برای حفظ منابع زیستی در آنها نقش‌آفرینی کنیم این در حالی است که کارنامه خوبی در این زمینه نداریم و آنطور که باید و شاید حضورمان قدرتمندانه نبوده است.»
وی با بیان اینکه «به دلیل گرم شدن زمین بین ۲۰ تا ۲۵درصد در کل جهان شاهد کاهش حاصلخیزی هستیم» از کاهش حدود ۶۲ میلیون هکتار از سطح زیر کشت جهان خبر داده و می‌گوید که ده‌ها هزار گونه در جهان رو به انقراض می‌روند.
