فیروزه نوردستروم- کتاب «تاریخچه ماشین‌های سلطنتی» نوشته مهندس برزو سپاسی کارشناس اتومبیل ساکن تهران چندی پیش از سوی انتشارات Dalton watson fine books به زبان انگلیسی منتشر شد. شاید در نگاه اول این کتاب را یک کاتالوگ ماشین تصور کنید اما برخلاف تصورتان در این کتاب با مرور وقایع تاریخی در ایران از دوره مظفرالدین شاه که پای نخستین اتومبیل‌ها به ایران باز شد تا ۱۹۷۹ و وقوع انقلاب اسلامی به توجه ویژه نویسنده به اتومبیل‌های سلطنتی پی خواهید برد.
از مهم‌ترین نکات این کتاب می‌توان به بخش پیشگفتار آن اشاره کرد که دو تن از چهره‌های شناخته شده علاقمند به اتومبیل در نوشتن این بخش به برزو سپاسی یاری کرده‌اند.
پیشگفتار نخست، نوشته نیک میسون از گروه موسیقی پینک فلوید هست که خود یک «ماشین‌باز» حرفه‌‌ای است و کلکسیونی از ماشین‌های کلاسیک دارد. سایمون کیدستون مجموعه‌دار و فروشنده بریتانیایی ماشین‌های کلاسیک نیز پیشگفتار دوم این کتاب را نوشته است.
کتاب از دوره قاجار شروع می‌شود و از جمله یادآوری می‌شود که مظفرالدین شاه قاجار در ۱۹۰۰ و در سفر به فرانسه اولین اتومبیل ایران و در حقیقت اولین اتومبیل سلطنتی کشور را وارد می‌کند. در برخی منابع نوشته شده این اتومبیل از کارخانجات «رنو» بوده ولی نویسنده بعد از تحقیق متوجه شد این اتومبیل «گاردنر سرپولت» بوده است.
نویسنده در ادامه به دو شریک اتومبیل‌ساز فرانسوی آمریکایی که برای نخستین بار پنج اتومبیل را وارد دربار قاجارها کردند به ماجرای جان به در بردن محمدعلی شاه قاجار از یک سوء قصد نافرجام که یکی از این اتومبیل‌ها در آن نقش داشت اشاره می‌کند.
برزو سپاسی در بخش انتهایی مربوط به دوره قاجار به کادیلاک، یکی از اتومبیل‌های معروف احمدشاه آخرین شاه قاجار و پس از آن به اتومبیل‌های دوره پهلوی می‌پردازد.
در ادامه این کتاب به غائله شیخ خزعل و ورود رضاشاه به جنوب کشور و نیز به نفربرهای نظامی که رضاشاه در جریان این رویداد استفاده کرد نیز پرداخته شده است. رضاشاه برای رفتن به خوزستان از یک اتومبیل فورد مدل «تی» استفاده کرد که به گفته نویسنده در حال حاضر اثری از این اتومبیل باقی نمانده است.
برزو سپاسی در بخش بعدی، به موضوع تاجگذاری و کالسکه معروف رضاشاه در روز تاجگذاری اشاره و تاکید کرده است که رضاشاه نیز به اتومبیل‌های لوکس علاقه داشت.
نویسنده در این بخش از کتاب اتومبیل‌هایی را که از سوی رضاشاه سفارش داده شده نام برده که اولین آنها یک دستگاه رولزرویس بوده است.
نویسنده در این کتاب تصویری از اتومبیل رولزرویس مصادره شده متعلق به نصرت‌الدوله فیروز را برای نخستین بار منتشر کرده یک ماشین دست دوم و اتومبیل اهدایی از سوی دولت بریتانیا به نصرت‌الدوله فیروز بوده است.
در این بخش تصویری از رضاشاه ایستاده در کنار این اتومبیل منتشر شده است. سپاسی در ادامه تصاویری از همین اتومبیل را که در یکی از مراسم مربوط به رژه جرج پنجم شاه انگلستان استفاده شده بود آورده است.
در بخش بعدی کتاب با مشاهده تصاویری وارد دوران کودکی محمدرضا شاه می‌شویم، زمانی که وی سعی می‌کرد با استفاده از اتومبیل‌های داخل دربار از جمله یک کرایسلر قدیمی رانندگی یاد بگیرد.
زمانی که ولیعهد جوان برای ادامه تحصیلات به سوئیس فرستاده شد برای او یک اتومبیل گران‌قیمت خریداری شد که پس از پایان تحصیلات آن را با خود از سوئیس به ایران آورد و تا سال‌ها این اتومبیل به نام «هیسپانو سوییزا» یکی از مطرح‌ترین، مرغوب‌ترین و محبوب‌ترین اتومبیل‌های شاه فقید بود.
در بخش بعدی کتاب به رویداد کشف حجاب و بازدیدهایی که رضاشاه سوار بر رولزرویس مشهورش از نقاط مختلف کشور داشته می‌رسیم.
نویسنده در ادامه پس از بررسی «نمایشگاه ساخت ایران» به بازدیدهای رضاشاه از این نمایشگاه در طول سال‌های مختلف و مرور اتومبیل‌هایی که رضاشاه را همراهی کرده بودند پرداخته است که معروف‌ترین آنها حضور رضاشاه در مراسم افتتاح تونل کندوان سوار بر کادیلاک معروف‌اش بوده است.
پروژه راه آهن ایران و عکس‌های رضا شاه سوار بر یک دستگاه «لینکلن» در جریان بازدید از برخی از ایستگاه‌های راه آهن که تازه تأسیس شده بودند از دیگر موارد ارائه شده در این کتاب است.
در ادامه این کتاب، نویسنده به سال‌های دهه ۱۹۳۰ میلادی و روابط ایران و آلمان و اتومبیل اهدایی از طرف هیتلر به ولیعهد ایران پرداخته است؛ یک دستگاه مرسدس بنز ۵۰۰ با بدنه‌‌ی آیرودینامیک که در زمان خود یک اتومبیل بسیار نوآورانه بود.
نویسنده در ادامه به روز سوگند محمدرضاشاه به عنوان پادشاه نیز اشاره می‌کند که در آن روز یک اتومبیل «پاکارد» مورد استفاده قرار گرفت.
اطلاعات اتومبیل‌های مورد استفاده خانواده سلطنتی در جزیره موریس طی دوران تبعید رضاشاه نیز در این کتاب آورده شده است.
در بخش بعدی کتاب به مراسم تشییع جنازه رضاشاه پرداخته شده. نویسنده به کامیون‌های مخصوص حمل تابوت در آن مراسم اشاره کرده است که توسط کارکنان راه آهن ساخته شده بود.
سپس به وقایع پس از سال ۱۳۳۲ می‌رسیم. در این سال شاه ضمن بازدیدهایی از کشورهای مختلف نظیر آمریکا انگلیس و آلمان سه دستگاه اتومبیل بسیار معروف خریداری و وارد کشور کرد.
نویسنده پس از انتشار عکس‌هایی از همسر دوم محمدرضا شاه به مراسم نامزدی و ازدواج شاه فقید با شهبانو فرح پهلوی می‌پردازد و اتومبیل‌هایی که در مراسم مختلف توسط شاه و شهبانو استفاده شده از جمله مرسدس بنزی که به شهبانو فرح در دوران نامزدی به او از سوی شاه اهدا شدهه بود که آن زمان در صفحه اول روزنامه کیهان نیز چاپ شد.
مراسم تولد شاهزاده رضا پهلوی نیز بخشی از کتاب را به خود اختصاص داده و اتومبیل رولز رویس معروفی که در این مراسم استفاده شد، این اتومبیل از طاق نصرت‌های گل عبور کرد تا به کاخ رسید.
مهندس برزو سپاسی برخی رویدادهای دهه ۱۳۴۰ را نیز در این کتاب معرفی کرده؛ از بازدیدهای مقامات مختلف خارجی، پادشاهان کشورهای دیگر تا مسافرت‌های شاه و شهبانو به کشورهای دیگر. در همه این رویدادها اتومبیل‌های مختلفی استفاده می‌شد. به کالسکه‌های سلطنتی نیز در این کتاب پرداخته شده و البته مراسم تاجگذاری محمدرضاشاه پهلوی که در سال ۱۹۶۷ میلادی تاج سلطنت را بر سر شهبانو فرح نیز نهاد. برای این مراسم کالسکه‌‌ای ساخته شد که هم‌اکنون در «موزه خودرو» نگهداری می‌شود.
به گفته نویسنده در این کتاب، تا آخرین باری هم که وی از این موزه بازدید کرده، مسئولان موزه این کالسکه را به نمایش نگذاشته‌اند در صورتی که کالسکه‌های قدیمی‌تر به تماشای عموم گذاشته شده‌اند.
بخش پایانی این کتاب به دهه ۵۰ خورشیدی و اتومبیل‌های سلطنتی این دوره اختصاص دارد. از اتومبیل‌های «اسپرت» مثل لامبورگینی تا اتومبیل‌هایی برای رفت و آمد روزانه مثل مرسدس بنز و اتومبیل‌های اهدایی. می‌توان گفت نویسنده در این کتاب تقریبا تمامی اتومبیل‌های کلاسیک و سلطنتی تا پیش از انقلاب را با ارائه اسناد مختلف بررسی و معرفی و همچنین سرنوشت آنها را تا جایی که ممکن بوده، پیگیری کرده است. بسیاری از آنها که قدیمی بودند، پیش از وقوع انقلاب ۵۷ فروخته شدند. بسیاری نیز پس از انقلاب مصادره شده و در مزایده‌های دهه ۶۰ و ۷۰ به افرادی که قادر به خرید آنها بودند فروخته شدند. بسیاری از این اتومبیل‌ها توسط نویسنده پیدا و شناسایی شده‌اند.
