بخشی از مرغداران، پرورش‌دهندگان ماهی و دامداران کشور کسب و کار و سرمایه خود را به عراق منتقل کرده‌اند. این موج مهاجرت که علاوه بر پیامدهای اقتصادی، تهدید جدی برای امنیت غذایی ایران نیز به شمار می‌رود، حاصل ساختار سیاسی و اقتصادی و نابسامانی شرایط تولید و ناکارآمدی فراگیر جمهوری اسلامی است.
مهدی کرمی‌پور مقدم دبیرکل سابق اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق از مهاجرت مرغداران و پرورش‌دهندگان ماهی و همچنین دامداران به عراق خبر داده است.
او گفته که بخش زیادی از تولیدکنندگان فرآورده‌های پروتئینی ایران سرمایه‌های خود را به عراق برده و به‌ویژه در بخش استخرهای پرورش ماهی این کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
دبیرکل سابق اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق توضیح می‌دهد که عراق تقریبا دیگر به مرغ و تخم‌مرغ ایران نیاز ندارد و گاهی به صورت مقطعی و کوتاه‌مدت مجوز واردات از ایران صادر می‌کند.
مهدی کرمی‌پور مقدم ادامه می‌دهد که دولت عراق مانند بسیاری از کشورها برای تنظیم بازار خود گاهی مجوز واردات محدود مرغ و تخم‌مرغ را می‌دهد و اخیرا با توجه به جنگ اوکراین و روسیه، دولت عراق نگران بروز کمبود مواد غذایی در بازار کشور خود شد و در نتیجه اجازه داد واردات مرغ و تخم‌مرغ آزاد شود اما حالا دوباره این مجوز را لغو کرده است.
وی همچنین می‌گوید که پیش از این نگرانی آن بود که ترکیه بازار عراق را از دست ایران بگیرد اما حالا عراقی‌ها برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای برای اقتصاد خود انجام داده‌اند و ایران از این پس باید عراق را به عنوان یک رقیب بزرگ خود در صادرات تصور کند.
همانطور که مهدی کرمی‌پور مقدم نیز اشاره کرده، ناکارآمدی جمهوری اسلامی در سیاست‌های تولیدی و صادراتی به نفع رقبای منطقه‌ای کشور شده است. بطوری که طی سال گذشته هفت هزار مرغداری در عراق تأسیس شده است که بزرگترین آنها در دیوانیه است و حدود سه تا چهار هزار هکتار وسعت دارد.
آمارها نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۹ عراق ۱/۵ میلیارد عدد تخم‌مرغ تولید می‌کرد و در سال ۲۰۲۱ یعنی فقط ظرف دو سال تولید تخم‌مرغ عراق حدود ۴/۵ تا ۵ برابر شده و در حال حاضر این کشور حدود هفت میلیارد عدد تخم‌مرغ در سال تولید می‌کند. همچنین عراق حالا به صادرکننده مرغ و تخم‌مرغ تبدیل شده و کشورهای عربی مقصد نخست صادراتی این محصولات هستند. از سوی دیگر به نظر می‌رسد با کاهش سطح تولید پروتئینهای حیوانی در ایران به دلیل افزایش شدید هزینه تولید، ایران در آینده نزدیک به واردکننده مرغ و گوشت از عراق تبدیل شود.
محمد یوسفی رئیس انجمن پرورش‌دهندگان مرغ گوشتی ایران در گفتگو با روزنامه شرق گفته که قیمت نهاده‌های دامی پنج تا شش برابر شده است اما مرغداران ناچار هستند مرغ و تخم‌مرغ را به دلیل «قیمت‌گذاری دستوری» دولت با ضرر و زیان بفروشند.
محمد یوسفی در ادامه توضیحاتش گفته که «در حال حاضر قیمت مرغ زنده در بازار بطور متوسط حدود ۳۰ هزار تومان است و هزینه تمام‌شده مرغ با ارز نیمایی بین ۴۵ تا ۵۰ هزار تومان است. این به آن معناست که مرغداران روی هر کیلوگرم مرغ حداقل ۱۵ هزار تومان ضرر می‌دهند و به همین دلیل بسیاری از آنها جوجه‌ریزی را متوقف کرده‌اند و از آن سمت بازارهای صادراتی ایران هر روز محدودتر می‌شود و عراق هم واردات مرغ و تخم‌مرغ از ایران را ممنوع کرده است.»
ممنوعیت واردات مرغ و تخم‌مرغ از ایران نیز یکی دیگر از سیاست‌های حمایتی دولت عراق از تولیدکنندگان داخلی است که حالا بخشی از آنها سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان ایرانیِ مهاجر به عراق هستند.
فعالان صنفی صنعت دامپروری می‌گویند اگر تا دیروز دامداری دو میلیارد تومان نقدینگی نیاز داشت تا خوراک مورد نیاز دام خود را بخرد حالا یکباره به ۱۲ میلیارد تومان نقدینگی نیاز پیدا کرده و تأمین این مبلغ هنگفت آنهم ظرف مدت کوتاه برای دامداران غیرممکن است. در نتیجه افزایش هزینه‌ها، گاوهای دامداری‌های ایران گرسنه مانده‌اند و بنا به گفته منصور پوریان رئیس شورای تأمین‌کنندگان دام کشور بسیاری از دام‌های دامداری‌ها ضعیف و نیمه‌جان شده‌اند و وزن زیادی از دست داده‌اند.
ناصر استاد احمدی مدیرعامل تعاونی گاوداران مهاد درباره مشکلات مختلف دامداران با تأکید بر اینکه «در طول تاریخ دامداری ایران چه قبل و چه بعد از انقلاب دیده نشده بود که یک‌شبه دولت کالایی را شش برابر کند» گفته است «مشکل از آنجا شروع که ماه گذشته دولت نرخ سه قلم کالایی را که قبلا به دامداران و مرغداران تحویل می‌داد، یک‌شبه شش برابر کرد. درواقع ذرت و جو را که با نرخ هزار و ۸۰۰ تومان به دامداران می‌فروخت، یک‌شبه به ۱۱ هزار و ۳۰۰ تومان رساند و قیمت سویای حدود سه هزار تومانی را هم تا ۱۶ هزار و ۳۰۰ تومان بالا برد. بهانه‌اش هم قاچاق بود. در صورتی که مگر جو قوطی کبریت است که آن را در جیب بگذارند و از کشور بروند؟ حمل و نقل گسترده دارد که جلوگیری از آنهم برای دولت کاری ندارد، مگر اینکه نخواهد.»
دامداران می‌گویند پول کافی برای خرید غذای گاوها ندارند و ناچار شده‌اند بخشی از دام خود را روانه کشتارگاه کنند. در نتیجه صف فروش دام شکل گرفته و عرضه زیاد شده و در مقابل افزایش قیمت گوشت سبب کاهش تقاضا شده و در مجموع دامدار با زیان سنگین دام خود را می‌فروشد.
امیررضا ثابت‌پی رئیس فدراسیون صنایع غذایی ایران اوایل خردادماه گفته بود به دلیل افزایش قیمت‌ها، فروش محصولات صنایع غذایی در کشور «نصف» شده و با افزایش «۴۰ درصدی» قیمت مرغ، تخم‌مرغ و نان و همچنین شکل‌گیری کارزارهای نخریدن محصولات، «فروش صنایع غذایی ۵۰ درصد کاهش یافته است.»
این شرایط نشان می‌دهد دامداران، مرغداران و پرورش‌دهندگان ماهی نه تنها با هزینه‌های سرسام‌آور تولید می‌کنند بلکه بعد از تولید نیز نمی‌توانند محصولات خود را با قیمت مناسب به فروش برسانند و در نتیجه زیان‌های سنگین متحمل می‌شوند.
بر اساس گزارش بانک مرکزی در ۹ ماهه ابتدای سال گذشته بیشتر از ۹ میلیارد دلار سرمایه از ایران خارج شده است؛ هرچند گزارش‌های رسانه‌های ایران بر هزینه شدن این سرمایه در بخش مسکن کشورهایی چون ترکیه متمرکز است اما بخش قابل توجهی از سرمایه خارج شده مستقیم از بخش‌های مولد و تولیدی ایران کنده شده و به کشورهای همسایه منتقل می‌شود تا شاید تولیدکنندگان و کارآفرینان و صاحبان سرمایه بتوانند از دارایی، ایده‌ها و زحمات چند ساله خود مراقبت کنند. روی دیگر سکه‌ی این انتقال سرمایه، تهدید جدی امنیت غذایی در ایران است. فاجعه‌ای که از مدت‌ها قبل نسبت به آن هشدار داده می‌شود اما روشن است که ساختار ناکارآمد جمهوری اسلامی قادر به جلوگیری و همچنین رفع آن نیست.
