تصمیم وزارت نیرو بر حفر چاههای جدید برای جبران کمبود آب در ۲۷۲ شهر و نزدیک به ۵هزار روستا، اعتراض کارشناسان را به دنبال داشته که معتقدند، این وزارتخانه بجای اتخاذ تدابیری برای کاهش مصرف، به نابودی بیشتر منابع آبی دامن زده و میزند.
کاهش منابع آبی و بروز خشکسالی به ویژه در دو سال اخیر باعث شده تا شمار شهرها و روستاهای درگیر با تنش آبی افزایش پیدا کند و نه تنها شهروندان برای تهیه آب آشامیدنی با مشکل روبرو شوند، بلکه مراکز حساس و بیمارستانی نیز با نبود آب روبرو شدهاند تا جایی که در اقدامی عجیب در استان گلستان و گیلان در کنار بیمارستانهای «پنجم آذر» و «صیاد شیرازی» چاه آب حفر کردهاند!
تابستان داغ و تبآلود؛ ۷هزار روستا و ۲۷۲ شهر «بدون آب» با سدهایی که ۴۸درصد «خالی» هستند!
بر اساس اعلام اتابک جعفری مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب، شمار شهرهای پُرتنش آبی به ۲۷۲ شهر رسیده و در صورت تداوم خشکسالی به ۶۰۰ شهر نیز افزایش مییابد. هماکنون اندوختهی سدهای کشور ۲۰درصد کمتر از پارسال است و سفرههای آب زیرزمینی بیشتر از پیش پایین رفتهاند.
راهکار شرکت آب و فاضلاب در بحران نبود آب در تابستان بسیار گرم، حفر چاههای بیشتر و احداث مخازن و اجرای طرحهای انتقال آب در شهرهای دارای تنش آبی بوده! امری که با انتقاد کارشناسان محیط زیست روبرو شده است.
حفر چاه جدید و یا تجهیز چاههای متروک قدیمی از جمله اقداماتی است که وزارت نیرو در سالهای گذشته هم به عنوان یک راهکار فوریتی در رفع مشکل آب آشامیدنی مشترکان شهری و روستایی در پیش گرفت. برنامهای که گویی نه فقط با برنامههای کلان کشور در حوزه آب در تضاد است بلکه با سیاست مدیریت مصرف نیز همسویی ندارد.
اواخر اردیبهشتماه تشکلهای محیط زیستی و منابع طبیعی نسبت به سیاست حفر چاههای جدید معترض شدند و نوشتند: «حفر چاههای جدید برای تأمین آب در برهههای پیک مصرف، یک راهبرد مرسوم اما کاملا غلط است. تأمین آب شرب قطعاً اولویت جدی است اما نحوه پرداختن به این اولویت نباید موجب فشار مضاعف به آبخوانهایی شود که مدتهاست از میزان مجاز برداشت از آنها عبور کردهایم. ضمن اینکه شوربختانه همین حالا علاوه بر آفت ریشهکن کننده چاههای غیرمجاز، با درد کشنده برداشت غیرمجاز از چاههای مجاز روبروییم که حجم آن از غیرمجازها هم افزون است؛ و چه بسا نظارت جدی و اصلاح همین یک مورد میتواند دغدغه مدیریت تابستانها رفع کند».
شبکه تشکلهای محیط زیستی و منابع طبیعی کشور «بازچرخانی و مدیریت واقعی و بدون مماشات تقاضا یا مصرف» را که «تنها در سطح همان شعار و برنامه متوقف مانده» به عنوان راهکار بحران آب عنوان کرده و نوشته بود: «برای مدیریت بحران در کوتاهمدت هم، راهکارهای ابتکاری و منعطف بطور مثال از محل خرید یا اجاره موقت چاههای موجود در دشت، قابل همفکری و همافزایی بوده و موانعی همچون بار اقتصادی خرید بجای حفر چاه، عدم تناسب مکان چاههای موجود با نقاط مورد نیاز شبکه آب شرب، زمانبر بودن مسئله خرید نسبت به حفر و…، همگی، با فرض قبول لزوم اولویت دادن به «نجات آب»، قابل حل به نظر میرسند.»
محسن موسوی خوانساری کارشناس آب نیز به روزنامه «پیام ما» با اعلام مخالفت با تداوم حفر چاهها تأکید داشته که دولت نباید از سیاست صرفهجویی در مصرف آب دست بکشد.
این کارشناس هدررفت آب در شبکه آبرسانی به دلیل فرسودگی و کهنگی را یکی از مسائل اصلی آبرسانی خوانده و اشاره کرده «در شهری مانند تهران که آب شرب مورد نیازش از ۵ سد تامین میشود، سرانهای که به هر نفر در طول شبانه روز تخصیص داده میشود ۳۴۰ لیتر است در حالیکه این عدد تا زمانی که به پشت کنتر هر واحد مسکونی برسد به ۲۴۰ تغییر میکند. این میزان ۳۰درصد هدر رفت آب که رقمی بینهایت بزرگ است در سراسر کشور دیده میشود بنابراین آنچه اولویت پیدا میکند اصلاح و نوسازی این شبکه است».
این کارشناس آب عرضه بیشتر آب را روندی بیپایان خواند و با انتقاد از وزارت نیرو گفت: «این وزارتخانه برای مدیریت منابع آب، هیچ اقدام خلاقانه و مدیریت نوآورانهای نمیکند. در حال حاضر ما بیش از ۵۰ درصد از آب شرب مصرفی را از آب زیرزمینی تامین میکنیم بیتوجه به اینکه ما بخش زیادی از ذخایر آب زیرزمینی استاتیک خود، یعنی آنچه متعلق به آیندگان ماست را هم استفاده کردهایم.»
او ایدههای حفر چاه را باعث افزایش بحران آب خواند و تأکید کرد: «دنبال کردن سیاست تامین که در وزارتخانه در پیش گرفته شده است مسیری بیانتهاست. این گشادهدستی در برداشت از آبهای زیرزمینی هم جوابگو نخواهد بود و پاییز ۱۴۰۱ یکی از سختترین برهههای ما در مسئله آب است».
خوانساری هدررفت آب توسط شهرداریها را نیز مورد انتقاد قرار داده و گفته است: «وزارتخانه میتواند تکلیف کند که شهرداریها برای آبیاری فضا شهر خود موظفند در شب فعالیت کنند. اما حتی چنین اقدام سادهای هم انجام نمیدهد و بجایش چاه حفر میکند! جدا کردن آب تصفیه شده قابل شرب با سایر مصارف خانگی و شهری تصحیح الگوی صحیح در مصرف در همه بخشها نه فقط مردم عادی، اصلاح و نوسازی شبکه فرسوده انتقال آب و مدرن کردن وسایلی که آب استفاده میکنند از راهکارهایی است که باید سریع انجام شود».
به نظر میرسد عدم اجرای طرحهای جیرهبندی آب و همچنین برنامهریزی برای کاهش مصرف در سطوح مصرف خانگی، ریشه در اعتراضات چند سال اخیر مردم و کشاورزان و اجتناب حاکمیت از تشدید حساسیتها در جامعه داشته باشد. به ویژه اینکه آبفروشی به مبلغ بسیار ارزان به نهادهای حکومتی و زیرمجموعهی آنها که با حجم بالایی از هدرر رفتن آب نیز همراه بوده باعث شده تا دولت تلاش کند، ظاهر مشکل را حذف کند و فعلا بطور رسمی وارد سیاست قطع و جیرهبندی آب نشود.