کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل و گزارشگر ویژه این سازمان در امور ایران در واکنش‌هایی جداگانه از صدور حکم حبس ابد برای حمید نوری به جرم مشارکت در جنایت جنگی و قتل عمد حمایت کردند.
حمید نوری با اسم مستعار حمید عباسی دادیار سابق زندان گوهردشت، در دادگاه استکهلم پایتخت سوئد به اتهام مشارکت در اعدام زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ به حبس ابد محکوم شد. این حکم روز پنجشنبه ۱۴ ژوئیه ۲۰۲۲ برابر با ۲۳ تیرماه ۱۴۰۱ اعلام شد و در صورت اعتراض وکلای حمید نوری، در دادگاه تجدید نظر مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
میشل باشله کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل در توییتی که در حساب کاربری رسمی کمیساریای عالی حقوق بشر منتشر شده حکم صادر شده علیه حمید نوری را قابل تقدیر خوانده است.
میشل باشله همچنین گفته که کشورها باید با تکیه بر اصل صلاحیت قضایی جهانی خلاء موجود برای پاسخگویی در جرائم جدی را برطرف کرده و از احقاق حقوق و عدالت اطمینان حاصل کنند.
UN Human Rights Chief @mbachelet hails historic conviction of former Iranian official by Swedish court for his role in 1988 summary executions of political opponents. States should use universal jurisdiction to bridge accountability gap for serious crimes & ensure truth+justice.
— UN Human Rights (@UNHumanRights) July 15, 2022
جاوید رحمان گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران نیز ضمن استقبال از حکم دادگاه سوئد علیه حمید نوری گفته که روند دادگاه و حکم صادر شده در دادگاه سوئد یک رویداد تاریخی و یک نقطه عطف رو به جلو در راستای «دستیابی به حقیقت و عدالت در فصلی تاریک از تاریخ ایران است.»
گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران که پیش از این نیز خواستار تحقیق درباره نقش ابراهیم رئیسی در کشتار زندانیان سیاسی شده بود، افزود: «این یک پیام صریح است که با وجود شواهد اساسی، انکار و معافیت از مجازات دیگر امکانپذیر نیست.»
جاوید رحمان افزوده که «من از دیگر دولت‌های دارای صلاحیت می‌خواهم که تحقیقات مشابه و تعقیب نقض جدی حقوق بشر در ایران را به عهده بگیرند. شکاف جدی در پاسخگویی به نقض قابل مشاهده گذشته و حال قانون حقوق بشر وجود دارد و دادگاه‌های ملی در دیگر ایالت‌ها نقش اساسی در پر کردن آن شکاف دارند.»
حمید نوری ۱۸ آبان ۱۳۹۸ برابر با نهم نوامبر ۲۰۱۹ هنگام ورود به فرودگاه آرلاندا در استکهلم سوئد به اتهام مشارکت در اعدام زندانیان سیاسی در زندان گوهردشت در تابستان سال ۱۳۶۷ بازداشت شد.
تحقیقات بازپرسان و تکمیل پرونده یک سال و نیم به طول انجامید و نخستین جلسه دادگاه محاکمه او امرداد سال گذشته برابر با اوت ۲۰۲۱ آغاز شد. آخرین جلسه دادگاه حمید نوری اردیبهشت امسال برابر با مِه ۲۰۲۲ برگزار شد. در طی ۹ ماه روند برگزاری جلسات دادگاه دست‌کم ۶۰ شاکی و شاهد و ۱۲ کارشناس در حوزه فقه اسلامی حقوق بین‌الملل درباره این پرونده صحبت کردند.
در امرداد و شهریور ۱۳۶۷ هزاران زندانی سیاسی با دستور سیدروح‌الله خمینی بنیانگذار و رهبر جمهوری اسلامی در ایران، اعدام و در گورهای دستجمعی دفن شدند. بر اساس برآورد سازمان‌های عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر، حدود پنج هزار زندانی سیاسی ظرف دو ماه در سال ۶۷ اعدام شده‌اند. اما تعداد دقیق اعدام‌شدگان هنوز روشن نیست.
حمید نوری نخستین مقام جمهوری اسلامی است که به اتهام جنایت و کشتار زندانیان سیاسی در ایران در یک دادگاه منطبق بر موازین بین‌المللی محاکمه و محکوم شده است.
شاهزاده رضا پهلوی دقایقی پس از اعلام صدور حکم حبس ابد علیه حمید نوری به جرم جنایت جنگی و قتل عمد در توئیتی با سپاسگزاری از همه کسانی که در بازداشت و محاکمه این تبهکار نقش داشته‌اند نوشت: «حکم دادگاه سوئد درباره #حمید_نوری، یک پیروزی بزرگ و واقعی برای همه آزادیخواهان و فعالان حقوق بشر ایرانی است. عدالت برای ملت ایران سرانجام پیروز خواهد شد و امروز دادگاه سوئد گام مهمِ نخست را برداشت. از قضات و هیات منصفه دادگاه، و همه فعالانی که در این پیروزی نقش داشتند، سپاسگزارم.»
حکم دادگاه سوئد درباره #حمید_نوری، یک پیروزی بزرگ و واقعی برای همه آزادیخواهان و فعالان حقوق بشر ایرانی است. عدالت برای ملت ایران سرانجام پیروز خواهد شد و امروز دادگاه سوئد گام مهمِ نخست را برداشت. از قضات و هیات منصفه دادگاه، و همه فعالانی که در این پیروزی نقش داشتند، سپاسگزارم. https://t.co/o3YRgQqy80
— Reza Pahlavi (@PahlaviReza) July 14, 2022
بیش از ۲۰۸ فعال مدنی و سیاسی در بیانیه‌ای اعلام کردند که رای دادگاه استکهلم در محکومیت حمید نوری «یک پیروزی تاریخی و آغازی تازه برای جنبش دادخواهی» است. در این بیانیه آمده است: «امید که پایان این دادگاه آغازی نویدبخش برای عمق بخشیدن و گسترش درس‌هایی باشد که این تجربۀ تاریخی برای جنبش دادخواهی و مبارزات حقوق بشری به ارمغان آورده است.»
دیانا الطحاوی معاون دفتر خاورمیانه و شمال آفریقای سازمان عفو بین‌الملل روز پنجشنبه ۲۳ تیر در واکنش به تصمیم دادگاه منطقه استکهلم در اعلام محکومیت این مقام سابق جمهوری اسلامی، گفت که «این پیامی صریح، اگرچه دیرهنگام» به مقامات ایران است که «مرتکبین جنایات علیه بشریت نمی‌توانند از عدالت بگریزند.»
او ضمن تأکید بر تداوم روند «پاسخگو» کردن مقام‌های جمهوری اسلامی در رابطه با جنایت‌های ارتکاب یافته، از جامعه جهانی از جمله اعضای شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد خواست تا با ایجاد سازوکاری بین‌المللی «با بحران جاری مصونیت از مجازات در ایران» مقابله کنند.
انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز PS۷۵۲ اوکراین که در دی ۱۳۹۸ با شلیک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سقوط کرد و همه سرنشینانش جان باختند از صدور این حکم حمایت کرده و نوشته که «پس از بیش از سی سال انتظار، یکی از عاملین اعدام‌های خودسرانه‌ی سال ۱۳۶۷ به پیشگاه عدالت کشانده شد و حکمی را دریافت کرد که سزاوارش بود. حکم حمید نوری به خانواده‌های دادخواه امید می‌دهد که یافتن حقیقت و اجرای عدالت شدنی است.»
در مقابل اما مقامات جمهوری اسلامی به شدت از صدور این حکم خشمگین هستند. احمد معصومی‌فر سفیر جمهوری اسلامی در استکهلم مدعی شده است که «نظام حقوقی سوئد اساسی‌ترین اصول حقوق بین‌الملل را زیر پا گذاشته است.»
سفیر جمهوری اسلامی در سوئد افزوده که «سیستم حقوقی سوئد صلاحیت رسیدگی به این پرونده را ندارد؛ زیرا اعمال صلاحیت بین‌المللی، به وجود جرم بین‌المللی بستگی دارد.»
وزارت امور خارجه ایران نیز در واکنش به این حکم اعلام کرده است که رئیس اداره سوم غرب اروپای این وزارتخانه، ضمن احضار کاردار سفارت سوئد، مراتب اعتراض رسمی خود را نسبت به «بیانیه رسانه‌ای و رای صادره از سوی دادگاه ناحیه استکهلم سوئد علیه آقای حمید نوری شهروند ایرانی زندانی در آن کشور» ابلاغ کرده است.
کاظم غریب آبادی معاون امور بین‌الملل و حقوق بشر قوه قضائیه و دبیر ستاد حقوق بشر نیز در واکنش به پیام جاوید رحمان گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران با انتشار توئیتی نوشته که « بسیار تأسف برانگیز است که جاوید رحمان بجای اعتراض به مقامات سوئدی و پاسخگو کردن آنها در برابر نقض‌های گسترده حقوق بشر بنیادین قربانی (نوری)، به صورت علنی از بازداشت خودسرانه و دادگاه نمایشی این شهروند ایرانی حمایت می‌کند.»
حکم حبس ابد حمید نوری، محکومیت جمهوری اسلامی به جنایت جنگی و قتل عمد!
کیهان لندن در گزارشی تحلیلی نوشته است که هم بازداشت و محاکمه و هم حکم حبس ابد برای حمید نوری یک پیروزی تاریخی برای جنبش دادخواهی ایرانیان در ۴۳ سال سرکوب بی‌امان توسط جمهوری اسلامی به شمار می‌رود. بسیاری از خانواده‌های زندانیان سیاسی به امید چنین روز و چنین حکمی انتظار می‌کشیدند و برخی نیز چشم از جهان فرو بستند و نماندند تا شاهد روزی باشند که سرانجام یکی از جنایتکاران جمهوری اسلامی در دادگاهی عادلانه که در آن ساعت‌ها به تبلیغ و توجیه جنایات خود پرداخت، محکوم شد.
بر اساس این گزارش، اهمیت محاکمه و حکم تاریخی علیه حمید نوری در این است که از یکسو رئیس حمید نوری، ابراهیم رئیسی معروف به «قاضی مرگ» هم‌اکنون بر مسند ریاست دولت تکیه زده است و از سوی دیگر به دلیل دفاعیات تمام‌قد و جانانه‌ی حمید نوری از جمهوری اسلامی و رهبری و زمامداران آن، درواقع محکومیت کل نظام به شمار می‌رود.
به گزارش کیهان لندن این حکم که در نوع خود بی‌نظیر است، صفحه جدیدی را در تاریخ دادخواهی قربانیان بیش از چهار دهه جمهوری اسلامی می‌گشاید و شاید بتوان از آن به عنوان اولین پیروزی قانونی جنبش دادخواهی ایرانیان نام برد. واقعیتی که همه ایرانی‌های مخالف جمهوری اسلامی به آن اذعان دارند.
بازداشت حمید نوری اعضای «هیئت مرگ» و بسیاری دیگر از مقامات جمهوری اسلامی را واداشت سکوت خود را در مورد جنایات تابستان ۶۷ و دهه ۶۰ بشکنند و اگرچه در دفاع از انقلاب و جمهوری اسلامی اما به هر حال به اعدام‌های گروهی اعتراف کنند. چیزی که خود حمید نوری نیز به نوعی در دادگاه در دفاع از نظام به آن اعتراف کرد!
