چند روز است که بارانهای شدید موسمی در استان‌های مخلتف ایران سبب جاری شدن سیل و طغیان رودخانه‌ها شده است. بر اساس آخرین آمارهای اعلام شده در صبح شنبه هشتم امرداد شمار جانباختگان سیل در شهرهای مختلف به ۵۶ نفر رسیده و شماری نیز گم شدهاند.
شمار رسمی جانباختگان سیل در سراسر کشور به ۵۶ نفر رسیده است. از این تعداد ۱۸ مورد مربوط به امامزاده داوود و ۱۴ مورد مربوط به زریندشت فیروزکوه اعلام شده است. ۲۸ نفر نیز در سراسر کشور جزو گمشدگان سیل هستند که جستجو برای یافتن آنها ادامه دارد.
سه روز از وقوع سیل در چند استان ایران می‌گذرد و باران شدید همچنان ادامه دارد. خبرگزاری ایلنا گزارش داده که بارش شدید و وقوع سیل موجب گل‌آلودگی و بالارفتن کدورت آب سد ماملو شد. همچنین انتقال آب از این سد به تصفیه‌خانه هفتم آب تهران موقتا قطع شد.
شرکت آب و فاضلاب استان تهران در اطلاعیه‌ای اعلام کرده که «از مدار خارج شدن تصفیه‌خانه هفتم آب تهران هم‌اکنون موجب افت فشار آب خواهد شد که سعی می‌کنیم با برداشت از چاه‌ها و استفاده از ذخیره مخازن، آب شرب شهرهای پاکدشت، قرچک، خیرآباد، ورامین و فرن‌آباد تأمین شود.»
محمدحسن نامی رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گزارش داد که مدیریت بحران طبق پیش‌بینی هواشناسی تا روز دوشنبه ۱۰ مرداد در آماده‌باش کامل قرار دارد،
محمدحسن نامی گفته که «لازم است مردم نیز به توصیه‌ها و هشدارها توجه کنند. در همین سیل مزداران فیروزکوه حجم زیادی از آب ناگهان از کوه سرازیز شده و به این روستا که در دامنه کوه قرار داشت خسارات سنگینی وارد کرد.»
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور تأکید کرده که سیل فقط در حاشیه رودها نیست و ممکن است در دامنه کوه‌ها نیز جاری شود «از این رو از مردم می‌خواهم که از صعود به ارتفاعات و همچنین حضور در حاشیه رودها و مسیل‌ها جدا پرهیز کنند.»
احمد شیرانی رئیس مرکز کنترل ترافیک پلیس راهور فراجا هم از افزایش تصادفات در جاده‌ها و خیابان‌ها خبر داده و گفته که «در حال حاضر محورهای مسدود شامل، آزادراه تهران- شمال و کرج- چالوس -تهران (کن- امامزاده داود)، کرمان (شهداد- نهبندان، رفسنجان- انار، بابک- انار، انار- یزد، انار مهریز)، اصفهان (پادنا- بیده) و (ایرانشهر- خیرآباد، ایرانشهر- مهرستان، دلگان- ایرانشهر و دلگان- زهکلوت) است. نزدیک به ۱۵ محور فرعی بیشتر در استان‌های جنوب شرقی مسدود است.»
بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی بارش‌های موسمی تا روز دوشنبه دهم آبان ماه ادامه دارد و رگبارهای شدید استان‌های سیستان و بلوچستان، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، کرمان، یزد، فارس، بوشهر، سمنان، البرز، قزوین، قم، تهران، زنجان، گیلان، مازندران، گلستان، هرمزگان، خوزستان، مرکزی و خراسان شمالی پیش‌بینی شده که در پی آن نیز احتمال جاری شدن سیل و سیلاب وجود دارد.
مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی هم هشدار داده، شهروندان ساکن مناطق مسیر تندآب خانه‌های خود را تخلیه کنند و حتی نزدیک رودخانه‌های خشک هم نشوند.
یکی از مناطقی که سیل خسارت زیادی در آنجا به بار آورده و شمار زیادی کشته، مجروح و گم شدهاند در محدوده امامزاده داوود در شمال شهر تهران است. جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران امروز گفته است: «روز سوم است که بدون وقفه در امامزاده داوود برای کمک‌رسانی در حال کار هستیم. جستجو برای پیدا کردن مفقودی‌های سیل امامزاده داوود ادامه دارد.»
در برخی دیگر از مناطق تهران پس از باران شدید در شب گذشته نیز گزارش‌هایی از آبگرفتگی منازل گزارش شده است.
جلال ملکی خبرها درباره آبگرفتگی منازل در تهران را تأیید کرده و گفته که «با توجه با بارش‌های دیشب و روزهای گذشته، قطعا گزارش‌های آبگرفتگی را داریم. اما تا کنون گزارشی از تخریب شدید یا آبگرفتگی در اتوبان‌ها که مسیر مردم بسته شود، نداشتیم.»
سخنگوی سازمان آبگرفتگی با بیان اینکه «آبگرفتگی در این خانه‌ها به دلیل رعایت نکردن اصول و قوانین ساخت و ساز است» گفته که ««آبگرفتگی بیشتر ساختمان‌هایی را تهدید می‌کند که زیرزمین دارند که خانه‌ها پایین‌تر از سطح خیابان است و ساختمان‌هایی که زیرزمین‌شان پارکینگ بوده اما آنجا را مسکونی کردهاند.»
سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گزارشی تاکید کرده در ۷۰ سال اخیر ۸۴۴۹ سیل در ایران رخ داده که بسیار زیاد است. استان‌های فارس، گلستان، خراسان رضوی، هرمزگان و سیستان و بلوچستان در ۲۰ سال اخیر میزبان ۴۳ درصد از کل سیلهای کشور بوده‌اند. یعنی در ۲۰ سال اخیر نسبت به ۶۰ سال گذشته سیل‌ها شدت بیشتری گرفته‌اند. بر اساس این گزارش هر سال ایران دست‌کم میزبان ۱۲۰ سیل است و این معنی را میدهد که بطور میانگین هر سه روز یک سیل در ایران به وقوع پیوسته است.
۴۳سال است #سوء_مدیریت و اختلال در منابع و چرخه طبیعت، حوادثی مانند #زلزله و #سیل خرابیهای بیشتری ببار میآورند.
این ویدئو لحظه فروریختن یکی از خانه‌های تاریخی شهر #تفت را در #بارانهای_موسمی و #سیل_تابستان۱۴۰۱ نشان میدهد.#نظام_ناکارآمد #یزد #محیط_زیست#جنگل #ساخت_و_ساز_بی_رویه pic.twitter.com/uYONgrFQTj— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) July 30, 2022
تخریب‌هایی که سیل سه روز گذشته در اکثر شهرها برجای گذاشته دور از تصور است. تصاویر دردناکی از تخریب بناهای قدیمی و میراث فرهنگی شهر یزد منتشر شده است. همچنین گزارش‌ها از تخریب شماری از منازل مسکونی در این شهر و دیگر شهرها از جمله اردستان حکایت دارد.
در همین رابطه محمدصالح جوکار رئیس مجمع نمایندگان استان یزد در مجلس شورای اسلامی گفته که «بافت تاریخی یزد به دلیل آن که غالبا از نوع سازه های خشتی بوده، به دنبال سیل دچار تخریب شده و تا امروز ۲ نفر جان خود را از دست داده‌اند. خسارات زیادی به سطح شهر وارد شده و معابر و منازل دچار آبگرفتگی شدهاند.»
او با بیان اینکه «تخریب سدهای خاکی در جاری شدن سیلابها به سمت منازل مسکونی تأثیر داشت» افزوده که «قرار شده از استان‌های همجوار پمپ‌های تخلیه آب آورده شود تا از منازل مسکونی و معابر آب را تخلیه کرد.»
اینهمه در حالیست که برخی کارشناسان و تحلیلگران معتقدند دولت آنگونه که باید نتوانسته در جلوگیری از خسارت‌های سیلی که هشدار آن از چند روز پیشتر منتشر شده بود موفق عمل کند. این در حالیست که ایران طی سال‌های گذشته و به دلیل تغییر شرایط اقلیمی با سیلهای زیادی روبرو بوده است.
سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گزارشی تاکید کرده که در ۷۰ سال اخیر ۸۴۴۹ سیل در ایران رخ داده است.
بر اساس این گزارش استان‌های فارس، گلستان، خراسان رضوی، هرمزگان و سیستان و بلوچستان در ۲۰ سال اخیر میزبان ۴۳ درصد از کل سیلهای کشور بوده‌اند. یعنی در ۲۰ سال اخیر نسبت به ۶۰ سال گذشته سیل‌ها شدت بیشتری گرفته‌اند.
بر اساس این گزارش سالانه در ایران ۱۲۰ سیل اتفاق می‌افتد و این معنی را میدهد که به‌طور میانگین هر سه روز یک سیل در ایران به وقوع پیوسته است. در چنین شرایطی باز هم دولت و سازمان‌های مسئول با وقوع سیل در سردرگمی و بی‌عملی به سر می‌برد. این در حالیست که اساسا بیتوجهی به وضعیت محیط زیست ایران نیز متوجه جمهوری اسلامی است.
روزنامه دنیای اقتصاد در همین رابطه در سرمقاله امروز شنبه هشتم امرداد نوشته که «سیاستمداران در سال‌های گذشته به نشانه‌های بیماری محیط زیست ایران بیتوجهی کردهاند؛ درنتیجه امروز بخش‌های زیادی از کشور برای یک زندگی عادی، غیر قابل سکونت شده است.»
در ادامه آمده که «سیل پدیده‌‌ای طبیعی و جهانی است و هیچ کشوری موفق به متوقف کردن آن نشده اما کشورها با حکمرانی صحیح در زمینه محیط زیست موفق شدهاند عوارض آن را به حداقل برسانند.» و «خرابیهای گسترده سیلابها یکی از نتایج بیتوجهی به حریم محیط زیست و همدستی دولت‌ها و مردم در تاراج منابع طبیعی است.»
در این سرمقاله آمده که «مهار سیل ممکن نیست اما حداقل کردن تخریب‌‌های آن وظیفه دولت‌هاست. اکنون باید این سوال را مطرح کرد که درس‌‌های سیلهای اخیر برای مردم و سیاستگذاران چیست و چگونه میشود تجربه تلخ این حادثه را تبدیل به یک سیاستگذاری عمومی منطقی و مطلوب کرد؟»
از سوی دیگر بیتوجهی به بافت‌های فرسوده و نادیده گرفتن نیاز مبرم بسیاری از مناطق به نوسازی، سبب افزایش خسارت‌های سیل شده است.
با توجه به آمار سال ۱۳۹۸ ، حدود ۵۹ درصد واحدهای مسکونی روستاهای استان تهران در قالب بافت فرسوده نیاز به نوسازی داشتند.
همچنین بر اساس آمار معاون عمران روستایی بنیاد مسکن استان تهران، این رقم به ۴۶ درصد رسیده و در واقع ۵۴ درصد واحدها از مقاومت لازم در برابر سوانح و حوادث برخوردار هستند.
این در حالیست که بودجه عمرانی در ایران همواره قربانی کسری بودجه دولت میشود و سال‌های سال است که بودجه آبادی و عمران کشور بجای هزینه شدن در این بخش، صرف پرداخت هزینه‌های جاری دولت میشود!
در این میان به نظر می‌رسد طی سیل روزهای اخیر قرار است فقط سازمان هواشناسی ایران پاسخگو باشد. مهرداد بذرپاش رئیس کل دیوان محاسبات ایران روز گذشته، هفتم امرداد، وعده داد که به «کوتاهی سازمان هواشناسی» در زمینه هشدار درباره سیلاب اخیر رسیدگی خواهد شد و این سازمان را به «ترک فعل» متهم کرد.
مهرداد بذرپاش در یک توئیت نوشت که «علیرغم گذشت ۵ سال از تصویب قانون هوای پاک، مطابق ماده ۲۶ قانون، سازمان هواشناسی مکلف بود ظرف دوسال شبکه ملی هشدار و پیش‌آگاهی رخدادهای سیل، توفان و گرد و غبار را تکمیل نماید، این مهم انجام نشده است. ترک فعل صورت‌گرفته، به زودی در دستور کار دیوان محاسبات قرار خواهد گرفت.»
