علی اکبر محرابیان وزیر نیرو مدعی توافق با طالبان برای اهدای حقابه ایران از رودخانه هیرمند شد که در سال‌های گذشته برخلاف معاهده سال ۱۳۵۱ بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت وقت افغانستان، پرداخت نشده است. این ادعا در حالی مطرح می‌شود که به ویژه مناطق مرزی ایران به دلیل بروز شدید ریزگردها و توفان گرد و غبارها تعطیل شده‌اند و امکان تنفس وجود ندارد و افق دید بسیار محدود شده است.
طبق آنچه منابع داخلی ایران نوشته‌اند، علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو جمهوری اسلامی با عبدالطیف منصور وزیر انرژی و آب دولت موقت طالبان در افغانستان دیدار و درباره حقابه ایران از هیرمند گفتگو کرده است.
در این سفر که در پی دستور هفته گذشته ابراهیم رئیسی رئیس دولت سیزدهم به پیگیری حقابه ایران از رود هیرمند صورت گرفت روز گذشته علاوه بر محرابیان، کاظمی قمی نماینده ویژه رئیس‌جمهور، جوانبخت مدیرعامل منابع آب و نماینده سیستان نیز در کابل حضور پیدا کردند.
امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی پیشتر در گفتگوی تلفنی با سرپرست وزارت خارجه افغانستان گفته بود: «اگر مسئله حقابه ایران از هیرمند با سرعت و جدیت حل نشود، در سایر حوزه‌های همکاری آثار منفی خواهد داشت.»
حقابه ایران از رودخانه هیرمند در دو سال گذشته از سوی دولت‌های مستقر در افغانستان پرداخت نشده و حکومت طالبان نیز بارها وعده به پرداخت آن داد. بنا بر قراردادی که میان ایران و افغانستان در سال ۱۳۵۱ بسته شده آب باید همواره در جریان و در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب (برابر با ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال) سهم سیستان و دریاچه هامون باشد.
روز شنبه ۱۵ امردادماه با وقوع سیلاب گسترده و ناشی از باران‌های موسمی در افغانستان، آب رودخانه هیرمند وارد خاک ایران شد. ورود آب به ایران را حسن کاظمی قمی نماینده دولت جمهوری اسلامی در امور افغانستان ناشی از «تعامل دیپلماتیک» با حکومت افغانستان دانست ولی حبیب‌الله ده‌مرده نماینده زابل در مجلس شورای اسلامی گفت که سیل طالبان را مجبور کرد که سرریز سدها را رها سازند و آب به هیرمند بیاید.
ورود آب سیلاب از رودخانه هیرمند به ایران، چاه‌نیمه اول شهر زابل.
میزان آب ناچیز هست.
📸: @sentinel_hub
🗓: آگوست ۱۰ pic.twitter.com/HCxvGRYpm2— دانشمند ناراضی (@ResindScientist) August 11, 2022
این اولین‌بار پس از استقرار طالبان در افغانستان بود که اندکی از آب رودخانه هیرمند وارد مرزهای ایران شد.
حالا امروز محرابیان وزیر نیرو پس از بازگشت از افغانستان در یک ویدئو شبه‌آموزشی، با نمایش نقشه‌های آبی و خاکی رودخانه هیرمند، موضوع حقابه هیرمند و دریافت نکردن آن را از سوی افغانستان شرح داد و گفت که به وزیر انرژی، وزیر خارجه و معاون اجرایی دولت موقت در افغانستان بر سر این موضوع گفتگو داشته است.
او عدم پرداخت حقابه ایران از هیرمند را اجرای یک پروژه «استکباری» در نزدیکی مرز مشترک با ایران در افغانستان اعلام داشت که بر سر راه رودخانه هیرمند در بند کمالخان قرار گرفته و آب رودخانه را به شوره‌زار گودزره که «لم‌یزرع و بدون سکنه است، هدایت می‌کند.»
محرابیان ادعا کرد، طرف افغان موافقت کرده تا اجازه دهد، آب رودخانه مسیر طبیعی خود را به سمت ایران در پیش بگیرد و این دولت مسیر آن را مختل و منحرف نکند.
در حالی که مسئولان ارشد حکومتی و محلی از «عزم جدی» و پیگیری‌های شدید برای حقابه رودخانه هیرمند خبر می‌دهند، در روزهای گذشته طالبان مقادیری از سهم آب ایران از هیرمند را از بند کمالخان، برای استفاده مردم «نیمروز» افغانستان رها کرد و مدعی شد که این ارتباطی با حقابه سیستان نداشته است.
.
وابستگی آبی ایران به کشور افغانستان و عدم رها سازی آب به سیستان همیشه یک چالش اساسی برای منطقه بوده و هر از چندگاهی که آب اندک وارد می‌شود مردم برای دیدن آن در محل ورودی آب سد جریکه حاضر می‌شوند.
۱۵ مرداد ۱۴۰۱
سد جریکه#فیلم@mostafa.hamzeii❤️ pic.twitter.com/rdQ86Ax0hj— Hamedimages (@Hamedgholamai11) August 7, 2022
کانال‌های تلگرامی محلی سیستان نوشته‌اند، رها ساختن آب بند کمالخان، تصمیم طالبان نبوده و مسئولان نیمروز قدرت مهار کردن سیلاب را نداشته‌اند و از اطراف بند آب سرازیر شده و به سمت ایران آمده است!
تصاویر منتشر شده در فضای مجازی نشان می‌داد که یک بیل مکانیکی چطور مسیر آب را به سمت دهانه سد «جریکه» در زابل هدایت می‌کند. شاهدان عینی گفته‌اند، به دلیل انباشت ریگ دهانه ورودی چاه نیمه از انتهای رودخانه جریکه مسدود شده و آبی به اندازه یک تا دو متر را به سختی وارد چاه نیمه کرده است.
چاه نیمه چهار چاله طبیعی بزرگ در سیستان است که آب مازاد رودخانه هیرمند توسط کانالی به آنها هدایت می‌شود.
ورود این مقدار آب به چاه نیمه در حالیست که مقامات مسئول و نهادهای مربوطه نشان داده‌اند که توانایی مدیریت همین مقدار آب را نیز ندارند و مدیریت امور منابع آب سیستان و بلوچستان بسیار ضعیف عمل کرده و در چند روزی که آب کمالخان به سمت سیستان و نیمروز در حرکت بوده، اقدامی برای لایروبی دهانه چاه نیمه و رودخانه تا سد جریکه نکرده‌اند.
تصور ما از یک روز همراه با باد، طوفان شن و گرد غبار چطور است؟#بادهای_۱۲۰_روزه_سیستان #طوفان_شن #مرداد_۱۴۰۱
Film:@mostafa.hamzeii pic.twitter.com/Cf3SDClIi6— Hamedimages (@Hamedgholamai11) August 11, 2022
کارشناسان آب بر این باورند، اقدام طالبان در رها ساختن آب، موقتی و بدون هیچ پشتوانه‌ای انجام شده و هر لحظه امکان دارد تا بهره‌برداری بیشتری از سوی افغانستان صورت گیرد. ضمن اینکه مسئولان حکومتی، بدون هیچ آمادگی و تنها برای گرفتن چند عکس یادگاری به هیرمند رفته‌اند و آمادگی لازم را در این خصوص فراهم نکرده‌اند.
هم‌اکنون با ادعای موافقت طالبان، توفان شدید ریزگردها و کاهش دید افقی نیز در شهرستان مرزی هیرمند جریان دارد. ستاد مدیریت بحران استان در شرایط فعلی سیستان فقط تعطیلی ادارات را اعلام نموده و هیچگاه نه اعضای ستاد بحران استان و نه استاندار ظاهرا ویژه سیستان و بلوچستان، تلاشی برای کاهش بحران سیستان نکرده‌اند.
مردم سیستان می‌گویند، در حال دفن شدن زیر گرد و غبارها هستند و به سختی نفس می‌کشند ولی نمایندگان و امامان جمعه استان نیز حتی یکبار در این زمینه اعتراض نکرده‌اند.
طبق گزارش‌ها، از روز سه‌شنبه ۱۸ امرداد تا جمعه سرعت وزش بادهای ۱۲۰ روزه سیستان شدت می‌گیرد و سطح هشدار این رویداد هواشناسی نارنجی اعلام شده است.
