همزمان با روز پزشک در ایران، گزارشها از رشد صعودی تمایل به مهاجرت پزشکان خبر می‌دهند که زنگ هشدار کمبود پزشک و احتمال سفر به کشورهای همسایه برای دریافت خدمات درمانی را به صدا در آورده است.
اول شهریورماه همزمان با زادرود ابوعلی سینا در تقویم ایران روز پزشک نامگذاری شده و مسئولان وزارت بهداشت و سازمان‌های زیرمجموعه‌اش در حال صدور پیام‌های تبریک و شادباش به مناسب این روز هستند.
اما وضعیت کادر درمان و پزشکی به ویژه پس از شیوع ویروس کرونا از دوسال و نیم پیش تا کنون وخامت بیشتری پیدا کرده و این مهاجرت پزشکان به دیگر کشورها را با یک رشد صعودی بزرگ روبرو کرده است.
منصور جعفری نمین رئیس شورای عالی نظام پزشکی ایران از افزایش مهاجرت نیروهای پزشکی و متخصص ابراز نگرانی کرد که عمدتا جذب کشورهای همسایه می‌شوند. او هشدار داد: «من از آن روزی می ترسم که شهروندان ما برای دریافت خدمات پزشکی کیفی، به کشورهای همسایه مراجعه کرده و از دست پزشک ایرانی مهاجر، این خدمات را دریافت کنند.»
به گفته‌ی رئیس شورای عالی نظام پزشکی، «تعداد مهاجرت متخصصان از پزشکان عمومی بیشتر است و حتی در بین آنها فلوشیپ و فوق تخصص هم مشاهده می‌شود.»
این در حالیست که هم‌اکنون نیز ایران با سرانه یک و نیم پزشک به ازای هر یکهزار نفر جایگاه مناسبی حتی نسبت به کشورهای همسایه خود ندارد. عمان ۱/۹، ارمنستان ۲/۸ و آذربایجان ۳/۴ در رتبه بالاتری قرار دارند.
عدالت درمان از نظر میزان توزیع پزشک در ۲۷ استان کمتر از میانگین کشوری است. استان تهران با سرانه ۳/۱۲ به ازای هر یکهزار نفر حدود دو برابر میانگین کشوری را دارد که یادآوری میکند، حدود ۴۰درصد پزشکان کل کشور در تهران ساکن هستند.
رئیس سازمان نظام پزشکى جمهورى اسلامى: افزایش مهاجرت پزشکان از ایران نگران‌کننده است
در سازمان نظام پزشکی حدود ۸۵هزار پزشک عمومی شماره نظام پزشکی دارند اما از این میان فقط حدود ۴۰هزار نفر پروانه کار و طبابت دارند و حدود نیمی از آنها اساسا در شغل خود فعال نیستند.
این در حالیست که کمبود ۱۸هزار پزشک در شبکه نظام ارجاع و پزشک خانواده و خانه‌های بهداشت وجود دارد و حدود ۲۰هزار پزشک عمومی هم کار پزشکی انجام نمی‌دهند.
با در نظر گرفتن کمبود جدی پزشکان در استان‌های به ویژه محروم و روی آوردن پزشکان به مشاغل دیگر خارج از تحصیلات دانشگاهی‌شان، مهاجرت پزشکان نیز گریبان این حوزه تخصصی را گرفته و بحران خلاء نیروهای کارشناس و فروپاشی نظام سلامت را هشدارآمیز کرده است.
محمد رئیس‌زاده رئیس سازمان نظام پزشکی هم از افزایش مهاجرت پزشکان ابراز نگرانی کرده و گفته که «مهاجرت پزشکان موضوع جدیدی نیست و از قدیم بود، اما حالا شتاب آن بیشتر شده است.»
به گفته‌ی او، فقط در سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۴ هزار و ۲۷ نفر درخواست «گود استندینگ یا عدم سوء پیشینه پزشکی» داشته‌اند تا بتوانند با ارائه آن، از کشور خارج شوند. بر این مبنا، یک‌سوم این پزشکان که احتمالا از کشور خارج می‌شوند، پزشک عمومی هستند.
سازمان نظام پزشکی دولت دوازدهم آمار سالانه ۳هزار تقاضا برای عدم سوء پیشینه را اعلام کرده بود.
طبق نظرسنجی اخیر «رصدخانه مهاجرت ایران»، بیش از ۵۳ درصد کادر درمان قصد مهاجرت دارند که در این بین، فقط ۳درصدشان مایلند تا به کشور بازگردند. در این نظرسنجی، بیش از ۷۰ درصد پزشکان و پرستاران، «عوامل بیرونی» را در میل به مهاجرت «بسیار زیاد» اعلام داشته‌اند. همچنین ۷۳ درصد پزشکان و پرستاران تاثیر تورم بر تمایل خود را به مهاجرت «بسیار زیاد» و ۶۳ درصد آنان تاثیر تحریم‌ها بر تمایل‌شان به مهاجرت را «خیلی زیاد» ارزیابی کرده‌اند.
آنگونه که جلیل کوهپایه‌زاده دبیر شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی وزارت بهداشت پیشتر اعلام کرده بود، هزینه آموزش یکسال پزشکی در مقطع دکترا ۲۲۶ میلیون تومان در سال ۱۴۰۰ برآورد شده که رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی را در برمی‌گیرد. این مبلغ با توجه به ۷ ساله بودن دوره‌های پزشک تخصصی، به معنای ۲ تا ۲/۵ میلیارد تومان هزینه برای تربیت یک پزشک است.
با وجود این، آمار دقیق و قابل اطمینانی از مهاجرت پزشکان وجود ندارد ولی سازمان نظام پزشکی در دی سال ۹۹ گفته بود، در یک دوره ۱۰ ماهه، سه هزار پزشک کشور را ترک کرده‌اند و این به معنای خروج ۶۰۰ میلیارد تومان سرمایه ریالی از کشور در این مدت بوده است.
بر اساس آنچه رسانه‌های داخلی نوشته‌اند، درآمد سرانه سالانه هر فرد ایرانی در حدود ۲۲۸۳ دلار در سال یعنی مبلغی کمتر از ۴میلیون در ماه است و هم‌اکنون ایران در نزولی‌ترین رتبه اقتصاد جهانی یعنی رتبه ۱۵۱ قرار گرفته است.
بر این اساس، افزایش یکباره نرخ خدمات‌رسانی پزشکان نیز از سوی سازمان نظام پزشکی نیز نتوانست جلوی مهاجرت پزشکان را بگیرد و آنها که مانده‌اند نیز حاضر نیستند از پرداخت با کارت بانکی تبعیت کنند تا مشمول مالیات نشوند.
طبق گزارشها، مبلغ دریافتی پزشکان عمومی به نسبت دیگر کشورهای دنیا اندک است. یاسر صالحی نجف‌آبادی دبیر شورای هماهنگی نظام پزشکی‌های استان اصفهان گفته است: «۸۵درصد از پزشکان عمومی درآمدی حدود ۱۰ الی ۲۰ میلیون تومان دارند.» او با بیان اینکه چنین مبالغی از سه زاویه قابل بررسی است، ادامه می‌دهد: «اول اینکه باید این مسئله را در نظر بگیریم که یک پزشک ۷ سال از عمرش را شاگردی میکند و یاد می‌گیرد، ۲ سال را هم در طرح می‌گذراند که درواقع آندوره هم به نوعی بیگاری محسوب می‌شود.»
