احمد رأفت – جشنواره سینمائی ونیز که قدیمی‌ترین جشنواره سینمائی جهان است امسال ۹۰امین سالگرد تولد خود را با برگزاری ۷۹امین جشنواره گرامی می‌دارد.
در مراسم افتتاحیه این جشنواره کاترین دونو هنرپیشه مشهور فرانسوی، شیر طلائی عمری در خدمت سینما را دریافت کرد. مجری برنامه سپس هیات‌هائی را که داوری سه بخش رقابتی را عهده‌دار خواهند بود معرفی نمود. لیلا حاتمی یکی از داوران بخش اصلی این دوره است. ریاست این هیأت با جولین مور، هنرپیشه آمریکائی است. این مراسم میهمان ویژه‌ای نیز داشت: ولودیمیر زلینسکی رئیس جمهور اوکراین که با صحبت‌های ویدیوئی خود این مراسم را تحت تاثیر قرار داد. سخنرانی ولودیمیر زلینسکی با اعلام نام‌های بیش از سه هزار کودک و نوجوانی که در شش ماه جنگ روسیه پوتین علیه اوکراین کشته شده‌اند به پایان رسید.
حضور سینماگران ایرانی در جشنواره امسال ونیز بسیار پر رنگ است. برای اولین بار در بخش اصلی این جشنواره دو فیلم از دو سینماگر ایرانی اکران خواهد شد: «خرس نیست» جعفر پناهی و «شب، داخلی، دیوار» وحید جلالوند. در ونیز سابقه نداشته است که فیلمی در بخش اصلی اکران شود که کارگردان آن پشت میله‌های زندان باشد. باید یادآوری کرد که جعفر پناهی تنها کارگردان ایرانی است که توانسته است شیر طلائی ونیز را به دست آورد. فیلم «دایره» جعفر پناهی در سال ۲۰۰۰ توانست با شیر طلائی به تهران بازگردد. وحید جلالوند نیز برای بار سوم به جشنواره ونیز می‌آید. این کارگردان در گذشته دو بار در بخش «افق‌ها» حضور داشته است. جلیلوند در سال ۲۰۱۷ میلادی با «بدون تاریخ، بدون امضاء» توانست جایزه بهترین کارگردانی را از آن خود سازد. به نوید محمدزاده نیز که نقش اصلی «بدون تاریخ، بدون امضاء» را عهده‌دار بود در همان سال جایزه «کاپ ولپی» برای بهترین نقش‌آفرین مرد تعلق گرفت.
امسال در بخش «افق‌ها» نیز «جنگ جهانی سوم» هومن سیدی به نمایش درخواهد آمد. در بخشی با نام «افق‌های گسترده» نیز «بی‌رویا» اولین ساخته آرین وزیردفتری اکران خواهد شد. در «روزهای مؤلفین» که توسط اتحادیه سینماگران ایتالیا در حاشیه جشنواره برگزار می‌شود، فیلم «تنها» ساخته جعفر نجفی در برنامه گنجانده شده است. این مستند داستان امیر پسری ۱۴ساله است که پس از مرگ پدر مجبور است نگهداری از مادر و خواهران دوقلوی ۱۲ساله‌اش را به عهده بگیرد. تلاش امیر برای کنار گذاشتن رفتار سنتی در قبال خواهرانش داستان این مستند است.
«جنگ جهانی سوم» هومن سیدی داستانی غیرمنتظره درباره یک کارگر پشت صحنه فیلم است که ناگهان برای بازی در نقش هیتلر انتخاب می‌شود. فیلم «بی‌رویا» داستان دختری به نام «رویا» را روایت می‌کند که نتوانسته روزنامه‌نگار بشود. وی دو هفته پیش از مهاجرت به دانمارک، به اصرار شوهرش، با دختری آشنا می‌شود که ظاهرا دچار فراموشی است و این دیدار تبدیل به داستانی درباره هویت می‌شود.
هر دو فیلمی که در بخش اصلی حضور دارند تا آغاز جشنواره مجوزی از سازمان سینمائی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حضور دریافت نکرده بودند.
«شب، داخلی، دیوار» وحید جلیلوند داستان مردی نابینا به نام علی را روایت می‌کند که تلاش‌اش برای خودکشی با سر رسیدن سرایدار بی‌نتیجه می‌ماند، در حالی که زنی فراری در آپارتمان او پنهان شده است. به گفته آلبرتو باربرا مدیر هنری جشنواره سینمائی ونیز این فیلم استعاره‌ای از اوضاع اجتماعی ایران است. نقش اصلی این فیلم به عهده نوید محمدزاده است. بازیگری که در جشنواره کن به دلیل بوسیدن همسرش روی فرش قرمز با تهدید ممنوعیت از کار روبرو شد. بدون شک حضور او روی فرش قرمز جشنواره ونیز نیز برای مسئولان سینمائی جمهوری اسلامی خوشایند نخواهد بود.
بیش از حضور نوید محمدزاده، حضور «خرس نیست» از جعفر پناهی که برای گذراندن دوران محکومیت ۶ ساله‌اش در زندان است، به هیچ وجه برای جمهوری اسلامی خوشایند نیست. برخی مدعی شدند که فیلم جعفر پناهی پس از دستگیری مجدد او برای بخش اصلی جشنواره ونیز انتخاب شده است. آلبرتو باربرا در تماس تلفنی که کیهان لندن با وی داشت، این ادعا را «پوچ و مغرضانه» می‌خواند و می‌افزاید «ما این فیلم را در ماه آوریل دریافت کردیم و همان زمان هم آنرا برای حضور در بخش اصلی جشنواره انتخاب کردیم. حضور فیلم جعفر پناهی که به نظر من یکی از بهترین کارهای این کارگردان است، ربطی به موقعیت کنونی او ندارد، اگرچه ما معتقدیم که این کارگردان با سابقه و با استعداد باید بلافاصله آزاد شود چون جای او و محمد رسول‌اف در زندان نیست.»
با توجه به رابطه طولانی جعفر پناهی با جشنواره ونیز، موقعیت کنونی او و همچنین حضور لیلا حاتمی در هیأت داوران بعید به نظر می‌رسد که «خرس نیست» با دست خالی جشنواره ونیز را ترک کند.
در کاتالوگ جشنواره در مورد داستان این فیلم اشاره شده است که داستان دو عشق را با مضمون ساز و کار قدرت دنبال می‌کند. «خرس نیست» در ایران و ترکیه فیلمبرداری شده و چون جعفر پناهی حق سفر به خارج از کشور را ندارد، صحنه‌های ترکیه را از راه دور کارگردانی کرده است. در بخشی از این فیلم مینا کاوانی، هنرپیشه‌ای که در خارج از ایران زندگی می‌کند، حضور دارد. البته مانند فیلم‌های اخیر جعفر پناهی، خود او نیز در «خرس نیست» نقش ایفا می‌کند.
در آخرین روزهای قبل از آغاز جشنواره سینمائی ونیز اعلام شد که مستند «تا آزادی» که روایت زندگی شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل، است خارج از بخش‌های رسمی اکران خواهد شد. این مستند توسط داون گیفورد آنگل کارگردانی شده و تهیه کننده آن بنیاد Peace Jam است. این بنیاد تا کنون هفت فیلم در رابطه با برندگان جایزه صلح نوبل تولید کرده است. داون گیفورد آنگل در اشاره به این فیلم می‌گوید «در حالی که در برخی از کشورها حقوق زنان از آنها سلب می‌شود، شیرین عبادی به مبارزه خود برای عدالت بدون وقفه ادامه می‌دهد.»
در جشنواره امسال دو مراسم نیز در حمایت از سینماگران ایرانی برنامه‌ریزی شده است. جشنواره میزگردی را با شرکت مدیران برخی دیگر از جشنواره‌ها و همچنین یک تهیه کننده از ترکیه و یک کارگردان ایرانی برگزار خواهد کرد. نام کارگردان ایرانی که قرار است از تهران به ونیز سفر کند تا زمانی که از کشور خارج نشده باشد به دلایل امنیتی اعلام نخواهد شد. ۹ سپتامبر همزمان با اکران «خرس نیست»، روی فرش قرمز سینماگران کشورهای مختلف در محکومیت سرکوب همکاران ایرانی خود و ابراز همدلی و حمایت از جعفر پناهی، محمد رسول‌اف و مصطفی آل‌احمد گرد خواهند آمد.
جشنواره ونیز ده سپتامبر با اعلام نام برندگان این دوره به کار خود پایان خواهد داد.
