در آستانه سال تحصیلی جدید، ستاد «مبارزه با مواد مخدر» با امضای تفاهم‌نامه‌ای با وزرات آموزش و پرورش، در مقابل دست‌کم ۴۰هزار مدرسه در سراسر ایران، گشت‌هایی برای «کنترل نامحسوس» به راه می‌اندازد.
اسکندر مؤمنی دبیرکل «ستاد مبارزه با مواد مخدر» در مراسم امضای تفاهم‌نامه آغاز طرح «یاریگران زندگی» برای مبارزه با «مواد مخدر دانش‌آموزان» را در «مدیریت ما پیشگیری از مواد در داخل مدارس» دانست که با وزارت آموزش و پرورش همکاری‌های لازم صورت گرفته است.
اقدام دیگر به گفته‌ی وی، «مبارزه با مواد مخدر بیرون از مدارس است که با فراجا همکاری‌های لازم صورت گرفته است و کنترل‌های نامحسوسی را با شروع سال تحصیلی خواهیم داشت.»
قرار است طرح «یاریگران زندگی» در «۴۰هزار مدرسه» اجرا شود و با هماهنگی با وزارت آموزش و پرورش این تعداد تا پایان سال تحصیلی به «۸۰هزار مدرسه» می‌رسد.
طبق گفته‌ی مؤمنی، «نرخ و میانگین سن مصرف اعتیاد در کشور ۲۴ سال و چند ماه است» که «خوشبختانه نسبت به کشورهای دیگر که ۱۹ سال است؛ ما در ایران سن مصرف بالاتری داریم و امیدواریم این عدد باز هم افزایش یابد.»
دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر توضیحی درباره شمار دانش‌آموزان مبتلا به اعتیاد و گروه‌های سنی‌شان نداده است ولی آموزش و پرورش را دارای ظرفیت عظیمی برای پیشگیری و آگاه‌سازی دانست.
یوسف نوری وزیر آموزش و پرورش گفته است، «با ۱۶ میلیون دانش‌آموز پیشگیری از مواد مخدر را شروع می‌کنیم و برنامه عملی ما برنامه‌هایی در همکاری با ستاد پیشگیری و مبارزه با مواد مخدر است.»
به گفته‌ی او، قرار است تا از ۹۵هزار دانشجوی دانشگاه فرهنگیان در مقاطع کارشناسی و فوق‌لیسانس برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی استفاده شود. وی اطلاعات دیگری در این زمینه که روش‌ها و کارکردهای پیشگیرانه چگونه خواهند بود، اما تأکید داشته است: «ایجاد تصویری منفی از مواد مخدر برای همه دانش‌آموزان وجود دارد و این موضوع در دستور کار قرار دارد.»
وزیر آموزش و پرورش درباره زمینه‌های ابتلا به اعتیاد در جامعه، گفته است، «همچنان پیشینه موادمخدر در ذهن برخی افراد منفور نیست و ما باید به خوبی تصویرسازی منفی و درستی را از موادمخدر نشان دهیم.»
طبق آنچه نوری اعلام کرده است: «تنها ۷درصد دانش‌آموزان ورزش می‌کنند، گرایش پایین به ورزش در کنار نزدیکی و همسایگی ایران با کشور تولیدکننده مواد مخدر، از عواملی که دانش آموزان را تهدید می‌کند.»
هرساله با آغاز سال تحصیلی وزارت آموزش و پرورش با تبلیغ و امضای تفاهم‌نامه و طرح‌های مشابه و مشترک با ستاد مبارزه با موادمخدر تلاش می‌کند تا خود را در عرصه مقابله با اعتیاد دانش‌آموزی فعال نشان دهد. این در حالیست که حتی آمار روشنی از تعداد دانش‌آموزان مبتلا به اعتیاد وجود ندارد تا افکار عمومی با ابعاد درست و دقیق مشکل اعتیاد کودکان و نوجوانان آشنا و نسبت به آن حساس شود.
فقدان شفافیت آماری و کیفی اعتیاد در میان دانش‌آموزان در شرایطی است که موضوع کاهش جدی سن اعتیاد در ایران حتی از سوی مقامات مسئول نیز تکذیب می‌شود با اینکه سال‌هاست کارشناسان اجتماعی خواستار توجه نهادهای مربوطه به ابعاد هولناک اعتیاد کودکان و نوجوانان هستند. به تازگی، سلمان ذاکر عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی اعلام کرد که «متاسفانه سن اعتیاد به سن ۱۰ تا ۱۲ سالگی و مقطع راهنمایی رسیده است.»
او وضعیت را نگران‌کننده توصیف کرد و «وفور» موادمخدر در جامعه و دسترسی آسان به آن را از دلایل کاهش سن اعتیاد دانست.
دکتر سعید صفاتیان پژوهشگر حوزه موادمخدر نیز با انتقاد از فقدان برنامه‌ی منسجم با گذشت ۳۵ سال از راه‌اندازی ستاد مبارزه با مواد مخدر گفته است: «بیش از چهار میلیون مصرف‌کننده مستقیم و غیرمستقیم موادمخدر در کشور داریم،، یعنی ۱۵ میلیون‌نفر و یک ششم کشور درگیر گرفتاری موادمخدر هستند، چرا برنامه‌ای منسجم و تاثیرگذار برای موضوعی به این مهمی نداریم؟»
صفاتیان اضافه کرد: «اجرایی‌ترین و قوی‌ترین دستگاه در این حوزه ستاد مبارزه با مواد مخدر است. کمیسیون بهداشت و کمیسیون امور اجتماعی مجلس و وزارت بهداشت و صداوسیما و آموزش و پرورش نیز از جمله دستگاه‌های پیشگیری از اعتیاد هستند اما سازمان‌ها آنگونه که باید به وظیفه اصلی خود عمل نمی‌کنند.»
این پژوهشگر حوزه مواد مخدر می‌گوید، «اگرچه دستگاه‌ها در کمیسیون اجتماعی مجلس در این رابطه سوال و جواب می‌شوند اما بنده در این سالها تاثیری بر اصلاح قوانین و نظارت دقیق و برنامه‌های پیشگیرانه ندیدم که اگر تاثیرگذار بودند، شاهد این مسائل و مشکلات نبودیم. متاسفانه قوانین ما در حوزه مبارزه با مواد مخدر کامل نیست و بیشتر یک قانون مقابله‌ای است و باید اصلاح شود.»
در این بین، روانگردان‌ها و مواد توهم‌زا با ترکیبات شیمیایی نیز در طول یک‌دهه گذشته در ایران به شدت افزایش یافته از جمله قرص‌های دارویی که به‌ویژه در دوره‌های امتحانات، کنکور و مقاطع دشوار تحصیلی، به شدت رواج پیدا کرده و حتی به «قرص‌های امتحان» مشهور شده‌اند.
این پژوهشگر حوزه مواد مخدر در اینباره گفته است: «تفاوت مواد مخدر جدید با مواد مخدر سنتی مانند تریاک و هروئین در این است که مواد مخدر جدید یک وابستگی روانی خیلی خیلی شدیدی ایجاد می‌کند و وقتی فرد گرفتار آن می‌شود درمان خاصی برایش نیست.»
قاسمعلی خدابنده مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی ۴ سال پیش با اشاره به اینکه آمار دقیقی از اعتیاد دانش‌آموزان وجود ندارد، گفته بود: «از یک میلیون و ۳۵۰هزار دانش آموز در مقاطع مختلف تحصیلی این استان، هزار دانش‌آموز مصرف‌کننده موادمخدر و در حال ترک مواد هستند.»
در این بین، اعتیاد والدین، بدسرپرستی و بی‌سرپرستی، فقر و بحران اقتصادی و اجتماعی جامعه، در خلاء ارتباط سالم کودک و نوجوان با والدین و مدیران مدارس، باعث شده تا کودکان بیشتری به اعتیاد روی بیاورند و حتی گاه خود آنان نیز به دلیل فقر وارد شبکه توزیع مواد مخدر شوند. با وجود چشم‌انداز اسفبار و خطرناک گسترش اعتیاد دانش‌آموزان در کشور، مسئولان وزارت آموزش و پرورش و دستگاه‌های دیگر، برای گشت زدن و به کار گرفتن مأمور مخفی و «نامحسوس» در اطراف مدارس برنامه می‌ریزند که نحوه عملکرد آن عمدتا در چارچوب مزمن سرکوب و ارعاب قرار می‌گیرد تا تلاش برای آسیب‌شناسی و کاهش و حل مشکل اعتیاد! عملکردی که تا کنون همواره نتیجه‌ی عکس داشته و خود به تشدید ناهنجاری‌ها از جمله پناه بردن به دامان اعتیاد انجامیده است!
