یک ماه و نیم پس از اختلال شدید در اینترنت ایران و خسارت هنگفت به کسب و کارهای آنلاین دولت از بسته‌ی حمایتی کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال رونمایی کرده که دارای محورهای کلی است و در آن هیچ اثری از راه‌های جبران خسارت کسب و کارهای آنلاین وجود ندارد!
با آغاز خیزش ملی مردم برای آزادی و علیه جمهوری اسلامی از اواخر شهریورماه، بار دیگر قطع اینترنت و ایجاد اختلال و فیلترینگ به عنوان یکی از راه‌های سرکوب اعتراضات در دستور کار حکومت قرار گرفت. اینترنت موبایل طی یک ماه و نیم گذشته در بسیاری از ساعات شبانه‌روز در شهرهایی که اعتراضات و تجمع در آنها در جریان دارد قطع بوده است. اینترنت خانگی نیز با قطع گسترده روبرو بوده و در ساعاتی که در دسترس است، سرعت بسیار اندک است. جمهوری اسلامی همچنین اپلیکیشن‌ها پراستفاده برای کسب و کارهای آنلاین مانند اینستاگرام و تلگرام و بسیاری از برنامه‌های گوگل را فیلتر کرده و فیلترشکن‌ها و وی‌پی‌ان‌ها را یکی پس از دیگری مختل کرده و به این ترتیب خسارت بزرگی به تجارت الکترونیک ایران وارد شده است.
هرچند دولت نتوانسته رقم دقیقی از خسارت‌ها را محاسبه یا اعلام کند اما آمارهایی که تا کنون در اینباره مطرح شده نیز نشان از خسارتی بزرگ برای بخش تجارت الکترونیک و شرکت‌هایی دارد که در رکود تورمی سال‌های گذشته به سختی توانسته بودند مانع از ورشکستگی و نابودی کسب و کارشان شوند.
یکی از مهمترین خسارت‌های وارد شده به ویژه به کسب و کارهای کوچک مرکز توسعه تجارت الکترونیک در گزارشی که تیرماه سال ۱۴۰۰ منتشر کرد، اعلام کرده بود که ۷۸ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی به منظور ارائه کالا یا خدمات خود علاوه بر وبسایت از شبکه‌های اجتماعی نیز استفاده می‌کنند. همچنین ۲۸ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی علاوه بر وبسایت از اپلیکیشن موبایل به منظور ارائه کالا یا خدمات خود بهره می‌برند.
در این گزارش تأکید شده بود که طبق نظرسنجی به عمل آمده توسط پرسشنامه، در میان شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف اینستاگرام با ۸۳ درصد، بیشترین سهم استفاده را در میان واحدهای تجارت الکترونیکی دارا بوده است. پس از اینستاگرام، واتس‌آپ ۵۳ درصد، تلگرام ۴۳ درصد، وبلاگ و فیسبوک ۸ درصد، پیام‌رسان سروش ۵ درصد، پیام‌رسان‌های ایتا، بله، گپ ۳درصد، آی‌گپ ۲ درصد و سیگنال یک درصد در استفاده واحدهای تجارت الکترونیکی از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف نقش آفرینی کرده‌اند.
جمهوری اسلامی اما با آغاز خیزش ملی اخیر اینستاگرام و واتس‌آپ را فیلتر کرد و در نتیجه بسیاری از کسب و کارها با قطع شدن درآمد و قطع رابطه با مشتریان روبرو شدند. همچنین در پلتفرم‌های اینستاگرام و واتس‌آپ، تبلیغات کسب و کارها نیز که از طریق صفحات پر فالور انجام می‌شد متوقف شد.
اتاق بازرگانی و فعالان حوزه اینترنت معتقدند ۹ تا ۱۱ میلیون کسب و کار از طریق اینستاگرام و بطور مستقیم یا غیرمستقیم به درآمد داشتند و از گردش مالی ناشی از این پلتفرم در ایران برابر سالانه ۱۸ تا ۳۲ هزار میلیارد تومان بوده است.
همچنین آمارهای وزارت صمت نشان می‌دهد که تجارت الکترونیک ایران حداقل هزار و ۳۰۰ هزار میلیارد تومان در سال فروش دارد و کسب‌وکارهایی که در اینستاگرام بودند، کمتر از ۳ درصد این عدد بودند. همچنین سرپرست مرکز توسعه تجارت الکترونیکی (تتا) هم می‌گوید که تخمین زده می‌شود بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار نفر در اینستاگرام صفحه تجارت الکترونیک داشته باشند که بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار شغل را شامل می‌شود.
کسب و کارهای زیادی نیز که به دلیل اختلال در اینترنت دچار زیان گسترده شدند. از جمله محمود لیائی مدیرعامل شرکت ملی پست ایران دو هفته پس از ایجاد عمدی اختلال در اینترنت اعلام کرد در این مدت درآمد شرکت پست یک سوم کاهش یافته است و این موضوع نشان می‌دهد یک سوم مرسوله‌های پستی و معاملات از طریق اینترنت بین‌الملل و پلتفرم‌های خارجی انجام می‌گرفته است.
امیر پویان رفیعی شاد رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران هم امروز سه‌شنبه ۱۰ آبان اعلام کرد که «بیش از ۹۰ درصد تورهای ورودی کنسل شدند» و «کندی اینترنت و تصویرسازی که این روزها از ایران در جهان می‌شود» را دلیل آن عنوان کرد.
رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران با بیان اینکه «شاهد رکود در گردشگری داخلی، خروجی و تورهای ورودی هستیم» گفته که «شرایط به گونه‌ای است که حتی نمی‌توانیم به ورود تورهای گردشگران خارجی در اردیبهشت سال آینده نیز امید داشته باشیم.»
آمارهای اعلام شده از خسارت کسب و کارها در این مدت هم ارقام متفاوتی را اعلام می‌کند. محسن عامری دبیر شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی اتاق بازرگانی هفته آخر مهرماه و یک ماه پس از آغاز اختلال در اینترنت گفته بود که حجم بازار اینستاگرام ۴۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود و دو میلیون و ۴۰۰ هزار کسب‌وکار در این شبکه حضور دارند که همگی با کاهش یا قطع کامل درآمد روبرو شده‌اند.
همچنین وبسایت جهانی «نت بلاکس» اعلام کرد که قطع اینترنت در ایران ساعتی ۱/۵ میلیون دلار معادل ۴۵ میلیارد تومان زیان اقتصادی به ایران وارد می‌کند که این یعنی روزانه هزار میلیارد تومان به کسب و کارهای اینترنتی و اقتصاد کشور خسارت وارد می‌شود.
گزارش سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران از تاثیر محدودیت‌ها و قطع اینترنت بر کسب و کارها نیز نشان می‌دهد تا ۱۷ مهرماه، بیش از ۴۱ درصد شرکت‌ها ۲۵ تا ۵۰ درصد درآمد خود را در این مدت از دست داده‌اند و حدود ۴۷ درصد هم بیشتر از ۵۰ درصد کاهش فروش داشته‌اند.
در چنین شرایطی که هنوز آمار مشخصی در خصوص میزان خسارت و تعداد فعالان کسب و کار مجازی روشن نیست، دولت سخن از حمایت کسب و کارهای آسیب‌دیده می‌زند.
عیسی زارع پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و احسان خاندوزی وزیر امور اقتصاد و دارایی، روز سه‌شنبه ۱۰ آبان طرح حمایت از کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال کشور را رونمایی کردند.
به گزارش دولت، این طرح به منظور حمایت از کسب و کارهای اینترنتی که در سکو‌های داخلی اقدام به فعالیت می‌کنند بعد از برگزاری جلسات فشرده‌ی بررسی و هماهنگی میان نهاد‌های اجرایی، چون وزارت ارتباطات، وزارت اقتصاد، وزارت صنعت، وزارت ارشاد، سازمان برنامه و بودجه، صداوسیما و بانک مرکزی و در نهایت تصویب در کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال، امروز (سه شنبه) رونمایی شد.
برخورداری از معافیت‌ها و تسهیلات مالیاتی، عدم نیاز به مجوز فعالیت، بسته‌های تبلیغاتی متنوع در پلتفرم‌های مشمول و سازمان صدا و سیما برای بازیابی شبکه مشتریان کسب و کارها، تسهیلات بانکی، امکان استفاده از اکانت افراد در سکو‌های داخلی در اعتبارسنجی بانک‌ها و پذیرش آن به عنوان وثیقه بانکی و چندین امکان دیگر، از جمله تسهیلاتی است که برای کسب و کارهای فعال در سکو‌های مشمول در نظر گرفته شده است.
با وجود خسارت گسترده کسب و کارهای اینترنتی طی یک ماه و نیم گذشته اما در این بسته حمایتی از پرداخت خسارت به این کسب و کارها صحبتی نشده است.
با اینهمه مدیرکل دفتر خدمات کسب و کار وزارت صنعت، معدن و تجارت با اشاره به تصمیمات حمایتی این وزارتخانه برای کسب‌وکارهای متضرر شده از قطع اینترنت گفته که «قرار است هزار میلیارد تومان بسته تبلیغات ویژه صداوسیما و هزار میلیارد بسته تبلیغات ویژه شبکه‌های اجتماعی برای حمایت از کسب‌وکارهای متضرر از قطعی اینترنت اختصاص دهیم.»
صداوسیمای جمهوری اسلامی در حالی قرار است یک «ردیف بودجه ۱۰۰۰ میلیارد تومانی» به اسم حمایت از کسب و کارهای اینترنتی دریافت کند تا تبلیغات این کسب و کارها را پخش کند که اکثر کسب و کارهای نابود شده در این مدت جزو شرایط سفت و سختی که صداوسیما برای پخش تبلیغات در نظر گرفته نیستند و رانت و رابطه‌ای هم ندارند که با پارتی‌بازی در فهرست کسب و کارهای «خودی» قرار بگیرند!
بسیاری از کسب و کارهایی که در یک ماه و نیم گذشته دچار آسیب جدی شدند کسب و کارهای خانگی، به ویژه با مدیریت زنان سرپرست خانوار، و همچنین کسب و کارهای کوچکی هستند که از طریق پلتفرم‌ها به معرفی و فروش محصولات و خدمات مشغول بودند.
