«زمستان سخت» که مدت‌ها جمهوری اسلامی آن را به عنوان تهدیدی برای اروپا و امتیازی برای افزایش تقاضای انرژی از ایران در شرایط تحریم ارزیابی می‌کرد، حالا گریبان کشور را گرفته است. سرمای هوا امسال نیز کمبود گاز را به همراه داشته و مازوت‌سوزی نیروگاه‌های تولید برق، آلودگی هوا در کلانشهرها را تشدید کرده است.
در پی آلودگی هوای اصفهان، محمد نورصالحی رئیس شورای شهر این کلانشهر امروز یکشنبه ۲۷ آذر ۱۴۰۱ با انتقاد از مازوت‌سوزی گفت که استفاده سوخت مازوت در نیروگاه آلودگی هوای اصفهان را تشدید کرد و نمی‌دانیم چه کسی باید مسائل قانونی را پیگیری کند.
به گفته رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان، «صنایع آلاینده زیر شعاع ۵۰ کیلومتری از گذشته در اطراف اصفهان استقرار پیدا کرده‌اند. به همین علت میزان آلودگی بسیار بالا می‌رود و توجهی نیز وجود ندارد. نمی‌دانیم چه کسی باید مسائل قانونی را پیگیری کند؟ نیروگاه با چه اجازه‌ای از مازوت به عنوان سوخت اصلی استفاده می‌کند، این موضوع آلودگی را تشدید کرده و هزینه آن را مردم اصفهان پرداخت می‌کنند.»
علی‌اکبر نکونام مدیر بهره‌برداری شرکت گاز خوزستان هم ۲۳ آذرماه از آغاز مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های استان خبر داد و گفت: «در شرایط فعلی چاره‌ای به جز استفاده از مازوت به عنوان سوخت برای نیروگاه‌ها وجود ندارد. به دلیل سرد شدن هوا و به منظور تامین گاز مورد نیاز شهرهای سردسیر کشور، محدودیت‌هایی برای مصرف گاز در نیروگاه‌ها اعمال شده است.»
در کلانشهر تبریز نیز وضعیت مشابهی در رابطه با آلودگی هوا وجود دارد؛ در حالیکه اتومبیل‌ها و موتور سیکلت‌های فرسوده از اصلی‌ترین دلائل آلودگی شهر تبریز در همه فصول ارزیابی می‌شوند اما در فصل زمستان ابری از دود و سیاهی بر فراز شهر وجود دارد که علت آن مازوت‌سوزی است.
داود قاسم زاده معاون اداره کل محیط زیست آذربایجان شرقی آخر آبان‌ماه اعلام کرده بود که از سومین هفته آبان اجازه مازوت‌سوزی به نیروگاه‌ها داده شده است: «به نیروگاه‌ها به‌ویژه نیروگاه تبریز مجوز داده‌ایم که از مازوت استفاده کنند چراکه با توجه به مصرف سوخت در منازل، باید این مقدار سوخت را تأمین کنیم تا در منازل مشکلی پیش نیاید؛ بنابراین از ابتدای هفته‌ی گذشته از مازوت در نیروگاه‌ها استفاده می‌شود.»
شهر اراک نیز طی ۱۰ روز گذشته با آلودگی شدید و پیوسته هوا روبرو بوده است. علت آلودگی هوای شهر اراک در فصل زمستان، افزایش استفاده از مازوت به جای گاز طی فصل پاییز و زمستان در نیروگاه حرارتی شازند است.
فرزاد مخلص الائمه استاندار استان مرکزی درباره آلودگی هوای اراک گفته که مسئله نیروگاه حل نمی شود مگر اینکه از مدار خارج شود اما این امر مقدور نیست!
مهدی زندیه‌وکیلی معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی نیز گفته که اقدامات گسترده‌ای در راستای حذف مازوت‌سوزی نیروگاه شازند انجام شده به طوری که ۲ سال مازوت سوزی به طور کل قطع شده بود، اما با افزایش مصرف گاز، مصرف مازوت نیز مجدد آغاز شد و امسال در فصل سرما، مازوت سوزی از سال های گذشته زودتر آغاز شد و در صورت ادامه این روند، میزان مازوت سوزی افزایش می یابد.
توضیحات مهدی زندیه وکیلی نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی امسال بیش از گذشته با بحراتت تأمین گاز روبروست و به همین دلیل استفاده از مازوت نسبت به سال‌های گذشته افزایش هم داشته است.
سال گذشته و در آذرماه ۱۴۰۰، مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق حرارتی ایران گفته بود که روزانه حدود ۳۲ میلیون لیتر مازوت در نیروگاه‌های کشور مصرف می‌شود.
پس از حمله روسیه به اوکراین و ایجاد مشکلاتی در زمینه تأمین انرژی اروپا از سمت روسیه، مقامات جمهوری اسلامی روی توهم «بحران انرژی» در اروپا حساب می‌کردند و با تأکید بر فرا رسیدن «زمستان سخت» برای کشورهای این اتحادیه، دنبال فرصتی برای امتیازگیری از اروپا بودند تا نفت و گاز تحریمی خود را به کشورهای اروپایی صادر کنند.
هرچند ایران دارای یکی از بزرگترین ذخایر گاز جهان است اما چهار دهه بی‌تدبیری در توسعه صنایع گازی سبب شده جمهوری اسلامی حتی در تأمین نیاز داخلی کشور هم ناکام باشد. در پی کمبود گاز آماده مصرف در کشور، چند سال است که با سرد شدن هوا و برای جلوگیری از قطع گاز بخش خانگی، گاز صنایع سهمیه‌بندی شده یا قطع می‌شود.
در همین رابطه وبسایت «صدای بورس» روز جمعه، ۱۸ آذر، در این باره نوشته بود: «هنوز چند ماهی از چالش قطع برق شرکت‌های سیمانی در بازار سرمایه نگذشته که با شروع موج سرما، دستور قطع گاز ده شرکت پتروشیمی صادر شده است.»
در ادامه آمده بود که «با تشدید مصرف گاز خانگی و همچنین افزایش مصارف نیروگاه‌ها در فصل زمستان بزرگترین صنعت حاضر در بورس که جزو ارزآورترین صنایع کشور نیز محسوب می‌شود با اعمال محدودیت گازرسانی مواجه خواهد بود.»
نیمه آذرماه نیز رضا شهرستانی عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد اعلام کرد که «صنعت فولاد روزانه ۴۰ میلیون مترمکعب گاز مصرف می‌کند که متأسفانه امروز این عدد به ۱۵ میلیون مترمکعب محدود شده یعنی گاز مورد نیاز صنعت فولاد به حدود یک سوم رسیده است.»
رضا شهرستانی با اشاره به تأثیر کمبود گاز بر تولید فولاد گفته بود که این مشکل باعث شده که در برخی از بخش‌های این صنعت از سوخت‌های جایگزین مانند مازوت، نفت سیاه و گازوئیل استفاده شود: «تولیدکنندگان برای اینکه از بحران گذر کنند چاره‌ای جز استفاده از مازوت ندارند چرا که یا باید تولید را به صورت مطلق متوقف کنند و یا مشکلات محیط زیستی ایجاد شده را به تن بخرند.»
پیشتر در همین رابطه ۲۸ آبان مدیر «دیسپاچینگ» (سیستم اطلاعات و کنترل) شرکت ملی گاز ایران اعلام کرد در روزهای سرد سال، در صورت عدم کاهش مصرف گاز خانگی و تجاری احتمال قطع گاز صنایع و اعمال محدودیت بیشتر برای نیروگاه‌های کشور وجود دارد.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان نیز مهرماه امسال از قطع گاز در صنایع این کشور خبر داده بود: «پیش‌بینی می‌کنیم صنایع استان مانند سال قبل دچار چالش خواهند شد و قطعی گاز داشته باشند.»
جدا از زیان گسترده‌ای که بخش تولید و صنعت وارد می‌شود، نیروگاه‌های تولید برق نیز به جای گاز از سوخت مازوت استفاده می‌کنند که بحران بزرگ زیست‌محیطی برای کشور در پی دارد و آلودگی هوای کلانشهرها تنها یکی از این آثار ناگوار است.
مازوت نوعی نفت کوره به شمار می‌آید که کیفیت پایین و ویسکوزیته بالایی دارد و در نیروگاه‌های حرارتی و موارد مشابه از آن استفاده می‌شود که گرمای سوختن بسیار بالایی دارد. از عوامل مهم در درجه‌بندی این سوخت باید به محتوای گوگرد آن اشاره کرد که متأثر از منبع اصلی آن است.
اثر سوزاندن سوخت‌های فسیلی حاوی گوگرد همچون مازوت، ترکیباتی موسوم به SOx منتشر می‌شوند که بخش بیشتر آن‌را SO۲ تشکیل می‌دهد. SO۲ گازی سمی است که برای سلامتی مضر است. این گاز، وزن بیشتری نسبت به هوا دارد و زمانی که غلظت آن در هوا به بیش از ۵۰۰ ppb برسد، بوی بدی خواهد داشت که در این سطح، کشنده است.
این گاز در غلظت‌های پایین‌تر، درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی را به همراه دارد. به طور کلی، غلظت معمول این گاز در اتمسفر کمتر از ۱۰pbb ذکر می‌شود که در این غلظت اثر مخربی بر سلامتی نخواهد داشت.
به گفته کارشناسان، به دنیا آمدن نوزادان کم‌وزن و بیش‌فعال، اختلال عصبی، حمله قلبی، بیماری تنفسی، دیابت و سرطان ریه فقط بخشی از ده‌ها پیامد آلودگی هواست که امروز تبدیل به جامی از «شوکران» برای ساکنان کلانشهرها شده است.
