مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان که از سرسبزترین استان‌های ایران به شمار می‌رفته، از روند رو به رشد بیابانی شدن و وقوع ریزگرد در این استان خبر داده است. ۸۶۲ هزار هکتار مرتع استان گلستان با خشکسالی روبروست و بیش از یک سوم آن برابر با ۳۰۶ هزار هکتار به سمت بیابانی شدن رفته است.
ایران در معرض خشکسالی شدید قرار دارد و چهارمین کشوری است که اگر اوضاع به همین شکل پیش برود تا چهل سال آینده، بخش عظیمی از آن به بیابان تبدیل می‌شود. در کنار تغییرات اقلیمی، ناکارآمدی و نداشتن چشم‌انداز و بینش برای سیاست‌گذاری محیط زیستی از سوی جمهوری اسلامی روند نابودی و دگرگونی زیست‌بوم ایران را سرعت بخشیده است.
حمید سلامتی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان با هشدار نسبت به نزدیک بودن بیابانی شدن و شروع پدیده ریزگرد در گلستان، خواستار تدبیر اساسی شد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با تأکید بر اینکه «اعتبارات اختصاص یافته برای مقابله با پدیده بیابانی‌شدن در استان کافی نیست» گفته که «امسال ۱۷ میلیارد تومان اعتبار به طرح‌های مرتعداری اختصاص یافته که با توجه به وسعت مراتع و هزینه بر بودن طرح‌های بیابان زدایی و مرتعداری این میزان اعتبار جوابگوی نیاز استان نیست و می‌طلبد با توجه به اهمیت موضوع، اعتبارات این حوزه افزایش یابد.»
رمضان بهترک معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان با ارائه آماری تکاندهنده گفته که استان گلستان با ۸۶۲ هزار هکتار مرتع در خطر بیایانی شدن است و ۳۰۶ هزار هکتار از مراتع استان به سمت بیانی شدن در حرکت است.
رمضان بهترک همچنین از افزایش ریزگردها در این استان خبر داده و گفته که «بخشی از ریزگردهای استان از کشور ترکمنستان وارد استان شده و بخشی دیگر از آن منشأ داخلی دارد که از سه کانون بحرانی نشأت می‌گیرد، گفت: در کانون داخلی کارهای اصلاح و احیاء در دستور کار ما قرار دارد که کاشت گونه‌هایی اعم از گیاه آتریپلکس از جمله این اقدامات است.»
خشکسالی به تهدیدی جدی در ایران تبدیل شده است که نه تنها بر محیط زیست بلکه بر امنیت غذایی کشور نیز اثرگذار خواهد بود. جمهوری اسلامی هیچگونه اقدام موثری برای ساماندهی به وضعیت خشکسالی انجام نداده و تصمیمات قانونگذاران نیز هیچ تناسبی با تغییر پرسرعت اقلیمی در کشور نداشته است.
در روزهای گذشته مازیار غلامی مدیرکل اداره هواشناسی استان تهران با ارائه گزارشی از دما و بارش تهران طی آذرماه گفت که «طی سه ماه آینده دمای هوا یک درجه بیش از حد نرمال و متوسط بارش‌ها نیز در بهترین شرایط در حد نرمال پیش‌بینی می‌شود. با توجه به فرایند خشکسالی از سال گذشته، بارش‌های چند روز گذشته نیز برای جبران کم‌بارشی‌ها کمکی نکرده و خشکسالی همچنان ادامه و لزوم مصرف بهینه و صرفه‌جویی در آب وجود دارد.»
مازیار غلامی افزوده که« تحلیل جدیدترین نقشه‌های پیش‌بینی فصلی بیانگر آن است که طی سه ماه آینده متوسط دمای هوا در سطح استان حدود ۰/۵ تا یک درجه بالاتر از نرمال برآورد شده است و متوسط بارش استان در بهترین شرایط، در حد نرمال پیش‌بینی می‌شود.»
او افزوده که «از نظر توزیع ماهانه نیز این انتظار وجود دارد که به‌تدریج طی دی و بهمن ماه بارش به شرایط نرمال گرایش داشته باشد. در عین حال با توجه به کاهش بارش انباشته شده از ماه‌های قبل، بارش‌های رخ داده چندان نمی‌تواند کم‌بارشی‌ها را جبران کند و لزوم صرفه جویی مصرف آب در بخش‌های مختلف عمومی مردم و اختصاصی نظیر بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعتی و … کماکان وجود دارد. همچنین مدیریت دقیق منابع و مصارف آب توسط بخش‌های مختلف اجرایی توصیه می‌شود.»
به گفته احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی از ابتدای سال آبی جاری و حتی در ماه گذشته، دمای هوا حدود ۱/۴ درجه سانتیگراد بیشتر از حد نرمال و یا میانگین بلندمدت بوده است و بسیاری از نقاط کشور شاهد بارش کمی بودند و استان تهران، البرز، سمنان و مناطق جنوبی البرز همچون قزوین همچنین مناطق غربی کشور از جمله کرمانشاه، همدان و ایلام بارندگی‌هایی زیرحد نرمال را شاهد بودند.
اکنون حدود ۶۵ درصد از مخازن سدهای کشور خالیست و برداشت بی‌رویه از چاههای زیرزمینی موجب شده است تا دو سوم دشت‌های ایران با فرونشست روبرو شوند. کسری منابع آب‌های زیرزمینی کشور که در سال ۱۳۷۸ حدود ۲ میلیارد متر مکعب بود، اکنون به ۷۰ برابر شد و به بیش از ۱۴۰ میلیارد متر مکعب رسیده است. این اتفاق به این معنی است که ۳ برابر حجم تمامی سدهای کشور بارندگی لازم داریم تا سفره‌های خالی‌شده زیرزمینی خود را به شرایط نه چندان مطلوب ۲۳ سال قبل بازگردانیم.
۸۰ درصد ظرفیت مهم‌ترین سدهای ایران خالیست؛ گسترش بحران آب تا گیلان و مازندران
از میان سدهای مهم تأمین آب آشامیدنی کشور، ۱۱ سد، زیر ۲۰ درصد پر هستند و بیش از ۸۰ درصد ظرفیت مخازن این سدها خالی است.
بر اساس این آمار، در خراسان رضوی ذخیره آبی سد «دوستی» به حدود ۱۶ درصد می‌رسد و سد «کرخه» در استان خوزستان هم حدود ۱۱ درصد ذخیره آبی دارد. سد «چاه‌نیمه‌ها» در استان سیستان و بلوچستان هم ۱۰ درصد ذخیره آبی و سد «اکباتان» در استان همدان فقط دو درصد ذخیره آبی دارد.
بحران کم‌آبی حتی در استان‌های پربارش مازندران و گیلان هم گسترش یافته بطوری که ذخیره آبی سد «سفیدرود» در استان گیلان ۱۳ درصد و و ذخیره آبی سد «شهید رجایی» در استان مازندران ۱۹ درصد است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر ۵۵ درصد کل آب مصرفی کشور از منابع زیرزمینی برداشت می‌شود، این در شرایطی است که در ۱۶ استان کشور بیش از ۶۰ درصد و هشت استان بیش از ۸۰ درصد مصارف آب خود را وابسته به آب زیرزمینی هستند.
خراسان‌رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، فارس، یزد، هرمزگان، البرز و همدان حدود ۸۰ درصد از سبد تأمین آب را از طریق سفره‌های زیرزمینی تهیه می‌کنند.
برداشت بی‌رویه آب از منابع استراتژیک زیرزمینی موجب شده است تا ۲۷۷ دشت کشور در حالت بحران آبی و ۱۴۳ دشت در وضعیت فراتر از بحران یا به عبارتی «ممنوعه بحرانی» جای بگیرند.
خشکسالی طی سالهای گذشته تولید محصولات کشاورزی را نیز با کاهش شدیدی روبرو کرده و به این ترتیب به تهدیدی جدی علیه امنیت غذایی ایران تبدیل شده است.
در همین رابطه محمد محمدزاده رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی خرداد امسال گفته که «بارندگی‌ها در اوایل بهار امسال ناچیز بود و بر این اساس در سال زراعی گذشته، بخش زیادی از محصولات کشاورزی از انتفاع خارج شد و برداشت نشد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی افزوده که «در سال زراعی گذشته میانگین بارندگی در استان ۱۸۹ میلیمتر بود که ۳۰ درصد نسبت به سال قبل آن کاهش داشت. در سال زراعی گذشته ۷۶ درصد از وسعت استان درگیر خشکسالی بود که این کاهش بارندگی‌ها سبب کاهش تولید در بخش کشاورزی شد.»
خشک شدن مراتع نیز دامپروری را با چالش روبرو کرده و به ویژه در بخش روستایی و عشایری تولید دام روندی رو به کاهش داشته است. بسیاری از روستاها در استان‌هایی چون سیستان و بلوچستان و کرمان که با خشکسالی بیشتری روبرو هستند خالی از سکنه شده و دامپروران و کشاورزان که نیروی کار تخصصی به شمار می‌روند با مهاجرت به شهرها جذب مشاغل کاذب شدند.
