دبیر کارگروه آب و محیط زیست کمیته کشاورزی مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته در صورت ادامه روند گسترش خشکسالی در کشور تا سال ۲۰۵۰ مردم از استان‌های جنوبی مجبور به مهاجرت به استان‌های شمالی‌تر می‌شوند و این مهاجرت مشکلات را تشدید می‌کند. مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب ایران نیز به تازگی از تنش آبی در بخش بزرگی از کشور شامل ۲۷۰ شهر در پی کاهش منابع آبی و مخازن سدها خبر داده است.
محمد بازرگان دبیر کارگروه آب و محیط زیست کمیته کشاورزی مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه «مشکلات آب و خاک کشور فاصله چندانی تا تبدیل شدن به بحران ندارد» گفته که «وقتی دولت‌ها خود را مالک منابع بداند، هرطور بخواهد رفتار می کنند، بدون اینکه جایگاهی برای پاسخگویی قائل شوند.»
محمد بازرگان توضیح داده که «در تمام دنیا حکمرانی آب بر اساس مولفه‌های مختلف که مهمترین آن مدیریت مشارکتی ذی نفعان است. ایرانیان در هزاران سال پیش مدیریت مشارکتی منابع را داشته‌اند که از نمونه های آن می توان به میراب‌ها اشاره کرد، همچنین قنات‌ها و سدهای زیر زمینی از اختراعات ایرانیان برای مدیریت مشارکتی آب بوده است. متاسفانه امروزه تمام این تفکرها در کشور ما دور ریخته شده و جای آن را تفکر مخرب حاکمیت دولت بر آب را گرفته است که، موجب بحران در آب‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی شده است. به گفته بازرگان، در کشور ۶۰۹ دشت وجود دارد که از میان آنها ۴۳۰ دشت وضعیت فوق بحرانی دارند که از میان دشت های فوق بحرانی در ۱۳۰ دشت دیگر آبخوانی وجود ندارد.»
اما چشم‌انداز بحران مدیریت در منابع آب، تصویر هولناکی را نشان می‌دهد؛ تصویری که بخشی از آن توسط محمد بازرگان توصیف شده است: «در صورت ادامه شرایط کنونی، تا سال ۲۰۵۰ مردم از استان های جنوبی مجبور به مهاجرت به استان‌های شمالی‌تر می‌شوند و این مهاجرت موجب تشدید مشکلات برای بخش دیگری از سرزمین می‌شود و ما به جایی خواهیم رسید که دیگر جای خواب برای انسان نیست و چه برسد به غذا. اگر به راهکارهای کارشناسان برای گذر از بحران توجه شود، شاید در ۲۰ سال آینده امکان گذر از بحران را داشته باشیم در غیر این صورت فاجعه اتفاق خواهد افتاد و دیگر قابل جبران نیست.»
در شرایطی که مقامات دولتی سال‌هاست «کشاورزی» را عامل اصلی بحران کم‌آبی در کشور قلمداد کرده و البته هیچوقت به عنوان «مسئول» برای تغییر الگوی کشت نیز اقدام عملی انجام نداده‌اند، محمد بازرگان معتقد است که متهم کردن «کشاورزی» صرفا فرافکنی است: «بر اساس داده‌ها ۶۵ درصد آب در حوزه کشاورزی استفاده می‌شود که از این میزان بخش مهمی به زمین باز می‌گردد، متهم کردن بخش کشاورزی برای پنهان کردن اشتباه مدیریتی در دولت و وزارت نیرو است.»
عضو کمیته کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجمع تشخیص در ادامه «سدسازی» را از که دولت اکبر هاشمی رفسنجانی شدت پیدا کرد را عامل اصلی تشدید بحران آب در ایران دانسته و توضیح داده که «سدسازی را معضل بزرگ دیگر مدیریت منابع آبی کشور عنوان کرد و گفت: در حال حاضر از ۶۰۹ دشت کشور در ۶۰۰ دشت سدسازی شده است. در حالی که به دلیل شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک ایران، بخش مهمی از آب‌ها در پشت سدها تبخیر می‌شود، بخش دیگر در انتقال بین شبکه‌ای از بین می رود و باقی آن نیز به دلیل نبود شبکه‌های فنی در تهدید هدر رفتن است.»
عمق بحران کم‌آبی، خشکی دشت‌ها و مراتع و هزینه سنگین به بخش کشاورزی و مهاجرت جمعیتی از بخش‌های خشک کشور به دیگر استان‌ها، هنوز هم مورد توجه مسئولان قرار ندارد. در حالیکه بسیاری کارشناسان وضعیت منابع آبی در ایران را بحرانی خوانده و نسبت به پیامدهای آن هشدار می‌دهند، دولت بجای تخصیص بودجه برای مدیریت کارآمد و اقدمات اثربخش برای مقابله با این بحران حیاتی، به بهانه کم‌آبی قیمت آب مشترکان را در لایحه بودجه ۱۴۰۲ افزایش داده تا درآمد بیشتری کسب کند!
در حالی که هنوز از لایحه بودجه ۱۴۰۲ که طی روزهای گذشته به مجلس تقدیم شده اطلاعات و جزییاتی در دست نیست اما اتابک جعفری، مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب، افزایش آب‌بهای شهروندان در سال آینده و بر اساس لایحه بودجه را تأیید کرده است؛ اقدامی که درآمدهای دولت را افزایش می‌دهد اما قرار نیست دردی از تنش آبی در کشور درمان کند!
اتابک جعفری در توجیه افزایش قیمت آب برای شهروندان گفته که گران شدن آب برای مشترکان «بدمصرف» است و مدعی شده که این اقدام دولت «برای بالابردن درآمد» نبوده بلکه «برای اصلاح الگوی مصرف و پایین‌آوردن مصرف در حد سرانه اتفاق‌های خوبی در راه است».
رضا سرافرازی از مدیران وزارت جهاد کشاورزی نیز دو هفته پیش تأیید کرده بود که بهای آب برای کشاورزان از هم‌اکنون افزایش یافته و گفته بود که قیمت محصولاتی مانند برنج از ۳۰ هزار تومان در هر کیلو به ۱۰۰ هزار تومان افزایش یافته و لذا افزایش قیمت آب برای مزارع نیز طبیعی است.
کارشناسان اما همچنان در حال تکرار هشدارها هستند و مقامات حکومتی هم گوش شنوایی برای این هشدارها ندارند!
مهدی زارع کارشناس محیط زیست هفته گذشته در گفتگو با وبسایت «فرارو» گفته که ««اینکه پاییز ۱۴۰۱، خشک‌ترین پاییز ۵۰ سال اخیر بوده به این معناست که بحران آب تشدید شده و مقدار زیادی از ذخایر آب سدها خالی است. به احتمال زیاد در ماه‌های آینده با برداشت بیشتر از منابع آب زیرزمینی نیز مواجه خواهیم شد. همچنین این بحران به مشکلات روستا‌هایی که مردم در آن کمتر به آب دسترسی دارند نیز دامن خواهد زد. علاوه بر این کشاورزی محدودتر شده و مهاجرت و حاشیه‌نشینی هم افزایش خواهد یافت.»
این کارشناس محیط زیست افزوده که «جمعیت قابل ملاحظه‌ای نزدیک به هفده و نیم میلیون نفر در حاشیه استان تهران و البرز داریم؛ حدود بیست و یک میلیون نفر نیز جمعیت استان‌های زاگرسی را تشکیل می‌دهد که بیشتر آنها داخل رشته کوه‌ها زندگی می‌کنند؛ بنابراین قسمت قابل ملاحظه‌ای از جمعیت نزدیک به بیش از هفتاد میلیون ایرانی دور از سواحل هستند. این مسئله در حالی است که پنجاه سال پیش مهندسین مشاور «ستیران» گزارشی تهیه کردند، این گزارش می‌گوید که توسعه در سرزمین‌های خشک داخل فلات ایران غیر منطقی است و بیش از پنجاه درصد جمعیت باید به سمت سواحل بروند.»
مهدی زارع درباره راهکارهایی که پیش روی حکومت برای حل بحران آب در کشور دارد گفته که «دولت اولین کاری که می‌تواند برای کنترل بحران آب انجام دهد آن است که ریسک جدید ایجاد نکند و موجب گسترش بحران نشود. برای مثال دولت می‌خواهد شهر و شهرک‌های جدید بسازد، اولین مسئله‌ای که در اینباره باید جدی گرفته شود آب است. به این مسئله باید با اولویت بسیار زیاد پرداخته شود. متاسفانه در پروژه‌هایی که به اسم خانه‌سازی انجام می‌شود کمتر می‌شنویم که اولویت مصرف آب برایشان مطرح باشد.»
