آلودگی هوا در کلانشهرها بطور پیوسته ادامه دارد و زندگی شهروندان را با اختلالات جدی روبرو کرده است. رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا با ارائه آماری تکاندهنده درباره اثر آلودگی هوا بر سلامت شهروندان از مرگ سالانه ۴۵ هزار نفر در ایران در پی آلودگی هوا خبر داده است. دولت اما با بی‌اعتنایی به این بحران مهم زیست‌محیطی، راهکارهای زیربنایی را رها کرده و با تعطیلی پی در پی مدارس به دنبال حل مشکل آلودگی هوا است.
روز شنبه اول بهمن‌ماه ۱۴۰۱ شرکت کنترل کیفیت هوای تهران گزارش داد که شاخص کیفیت هوا بر روی عدد ۱۴۷ قرار دارد و به عبارت دیگر کیفیت هوا برای گروه‌های حساس ناسالم است. میانگین آلودگی هوای تهران در آخرین روز دی‌ماه نیز بر روی عدد ۱۵۳ و وضعیت قرمز و هوا ناسالم برای همه بود.
کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران غروب روز شنبه اول بهمن پس از تشکیل جلسه‌ای اضطراری «به منظور اتخاذ تصمیمات لازم» در زمینه آلودگی هوا اعلام کرد که تمامی کودکستان های استان تهران برای یکشنبه دوم بهمن ماه تعطیل شدند و فعالیت کلیه مدارس و دانشگاه‌های دولتی و غیر دولتی در سطح استان تهران به جز شهرستانهای فیروزکوه و دماوند نیز غیر حضوری شد.
این کمیته همچنین اعلام کرد که تصمیم‌گیری برای برگزاری امتحانات پایان ترم دانشجویان و یا تعویق امتحانات در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی برعهده روسای دانشگاه‌ها خواهد بود. همچنین آزمون های کشوری المپیاد علمی دانش آموزی طبق برنامه برگزار خواهد شد.
وضعیت بحرانی آلودگی هوا زندگی مردم را مختل کرده و کوه‌های اطراف تهران حتی از مناطق شمال شهر هم دیگر قابل رویت نیستند.
محمدصادق حسن‌وند رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا روز شنبه اول بهمن با ارائه آماری تکاندهنده درباره اثر آلودگی هوا بر سلامت شهروندان گفت: «سالانه ۴۵ هزار مرگ ناشی از آلودگی هوا وجود دارد که در این میان هفت درصد مرده‌زایی است.»
به گفته محمدصادق حسن‌وند در پنج سال اخیر و در یک رکوردشکنی تاریخی از روند افزایش آلاینده‌ها، غلظت ذرات معلق کمتر از ۲/۵ میکرون «افزایش شش برابری» پیدا کرده و «همچنین دو سال است که شاهد «برگشت دی اکسید گوگرد» هستیم.»
او با انتقاد از بی‌عملی متولیان در برابر سلامتی مردم، با کنایه گفت: «اثر باد خیلی بیشتر از اقدامات مسئولان در کاهش آلودگی هوا بوده است.»
دولت در فصل پاییز و زمستان از تأمین گاز مورد نیاز کشور ناتوان است و با قطع گاز صنایع، نیروگاه‌های تولید برق ناچار به مازوت‌سوزی می‌شوند. سوخت مازوت، یا نفت کوره، آلودگی زیادی تولید کرده و از جمله دلائل اصلی آلودگی کلانشهرها در فصول سرد است. آمارها نشان می‌دهد در حال حاضر ۹۰ درصد برق ایران از محل نیروگاه‌های حرارتی که با گاز طبیعی، گازوئیل و مازوت کار می‌کنند، تولید می‌شود.
مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق هفته گذشته اعلام کرده بود که «از ۱۲۰ نیروگاه کشور حدود ۱۵ نیروگاه کشور از مازوت استفاده می‌کنند. سخنگوی صنعت برق با اشاره به کمبود برق گفته بود که «در مقطع کنونی که کشور با مشکل گاز مواجه است استفاده از سوخت مازوت می تواند به تامین پایدار برق کمک کند.»
داریوش گل‌علیزاده سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست ایران به تازگی اعلام کرده که «از ۱۶ نیروگاه بخاری در کشور ۱۴ نیروگاه از جمله نیروگاه طوس در مشهد، مفتح در همدان، سهند بناب در تبریز، ایرانشهر در سیستان و بلوچستان، شهید منتظری در اصفهان، شهید منتظر قائم در البرز، شهید رجایی در قزوین و بندرعباس مازوت‌سوزی دارند».
داریوش گل‌علیزاده افزوده که «تنها نیروگاه بعثت در منطقه ۱۶ تهران قابلیت مازوت‌سوزی دارد که از سال ۹۳ با حکم قضایی این بخش آن پلمب شده است».
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست ایرا معتقد است که تنها علت آلودگی هوا مازوت‌سوزی نیست. او گفته که «تا دو سال گذشته در تبریز مازوت‌سوزی نداشتیم اما آلودگی هوا بود. در این مواقع می‌توان گفت مصرف مازوت عامل ایجاد آلودگی هوا نیست اما می‌تواند در شهرهایی که در مجاورت نیروگاه‌ها هستند، تشدیدکننده آلودگی هوا باشد. بدین جهت در سال‌های گذشته با وجود مصرف صرفا گاز، به علت وارونگی دما، آلودگی هوا داشتیم.»
علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اما معتقد است «تعطیلی» چاره‌ساز مشکل آلودگی هوا نیست. علی سلاجقه توضیح داده که «هر چه دمای هوا کاهش پیدا کند، تجمع و انباشت آلودگی‌ها در ارتفاع کمتر و پایین‌تر یعنی نزدیک به سطح زمین اتفاق می‌افتد و هر چه هوا سنگین‌تر شود، آلایندگی‌ها امکان انتقال به سطوح بالاتر را ندارند.»
رئیس سازمان حفاظت محیط زیس تأکید کرده که «با توجه به اینکه در روزهای اخیر دمای هوا در نقاط مختلف کشور پائین بوده، آلایندگی‌ها از سطح زمین فاصله نگرفتند و متأسفانه در اکثر شهرهای کشور که با مشکل آلودگی هوا مواجه بودند، به ویژه کلان شهرها، با وجود بارش باران و برف شاهد کاهش شاخص‌های آلودگی هوا نبودیم.»
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته که «تعطیلی راه درمان نیست؛ بنا بر آسیب‌شناسی‌های صورت گرفته، راه درمان اسقاط خودروهای فرسوده است. بعد از اسقاط خودرو، استفاده از سوخت پاک می‌تواند در بهبودی آلودگی هوا اثرگذار باشد که اقدامات خوبی در این زمینه انجام شده است. راهکار دیگر برای درمان این بحران رسیدگی به وضع صنایع آلاینده است. کنترل فعالیت صنایع آلاینده، اقدامی مهم در جهت بهبود این بحران است که به طور جدی این مسئله را پیگیری می‌کنیم.»
با وجود تأکید رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بر اقدامات زیربنایی و حل ریشه‌ای مشکل آلودگی هوا اما سالهاست جمهوری اسلامی برنامه‌ای برای ساماندهی وضعیت زیست‌محیطی کشور از جمله آلودگی هوا ندارد. بی‌اعتنایی دولت به بحرانی که زندگی میلیون‌ها نفر را با مشکل روبرو کرده، انتقاد رسانه‌های «خودی» را نیز در پی داشته است.
روزنامه اطلاعات در شماره روز شنبه اول بهمن نوشت که «قصه آلودگی فزاینده هوا دارد به بحران تبدیل می‌شود. به بحران تبدیل شده بلکه دارد به فاجعه می‌انجامد. مسئولان هم تقریباً هیچ کاری نمی‌کنند جز ابراز تأسف و تعطیلی مدارس. شاید در هر سرزمین دیگری با این همه جمعیت، هوا اینطور می‌شد، خودروهای بنزینی و گازوییلی ممنوع می‌شد و فقط خودروهای برقی تردد می‌کرد اما اینجا همچنان دو شرکت بزرگ دولتی زیان‌ده بی‌کیفیت و بی‌کفایت، سخت مشغول رقابتند تا به جای خودرو، آلت قتاله درست کنند و به بهای گزاف به مردم بفروشند و کسی هم حرفی نمی‌زند. انگار در خانه کسی نیست.»
در ادامه این مطلب آمده که «مسئولان در این حوزه اما مرتب اظهار نگرانی می‌کنند و یکی می‌گوید فقط ۳۸ درصد بنزین‌های موجود استاندارد هست و دیگری می‌گوید چاره‌ای جز مازوت سوزاندن برای تامین برق جمعیت کشور نیست و یکی می‌گوید از خانه بیرون نیایید و یکی مدارس را تعطیل می‌کند و رئیس سازمان محیط‌زیست هم می‌گوید وضع فعلی در شأن مردم نیست! همه قرائن نشان می‌دهد دولت بواقع هیچ برنامه مشخص و تعریف شده و زمانبندی شده‌ای برای بازگرداندن هوای پاک به مردم ندارد و مردم را رها کرده زیر گنبد کبود از سم و غبار و دل به کرم باد و لطف باران بسته است.»
