رصدخانه ملی مهاجرت ایران از افزایش مهاجرت شهروندان به دلیل «وضعیت اینترنت در کشور» خبر داده و تأکید کرده که به دلیل موانعی که برای مهاجرت به اروپا و آمریکا وجود دارد، ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس به مقصد جدیدی برای «تخلیه بار مهاجرت ایرانیان» تبدیل شده‌اند.
در پنجمین ماه از جنبش انقلابی ایرانیان علیه جمهوری اسلامی همچنان قطع و اختلال اینترنت به عنوان ابزار سرکوب از سوی حکومت به کار گرفته می‌شود. جدا از مشکلاتی که قطع و کاهش سرعت اینترنت و فیلترینگ شدید در روند زندگی شهروندان ایجاد می‌کند، کسب و کارها و استارتاپ‌ها نیز از قطع اینترنت دچار زیان گسترده شده‌اند. موج جدید مهاجرت از ایران مربوط به متخصصان و صاحبان کسب و کارهای دیجیتال است.
در همین رابطه بهرام صلواتی رئیس «رصدخانه ملی مهاجرت ایران» با اشاره به تمایل دیگر کشورها به جذب نیروی انسانی متخصص در حوزه آی‌تی و تجارت الکترونیک، گفته «یکی از دلایلی که شرکت‌ها مهاجرت می‌کنند، به مسائل زیرساختی که در این چندوقت اخیر هم پررنگ شده است، مربوط می‌شود. از جمله شرایط ناپایدار اینترنتی و ارتباطی که منجر به آسیب دیدن بسیاری از کسب و کارها شده است. مسئله اینترنت در خیلی از کشورها، امر پیش پا افتاده‌ای و ابتدایی‌ترین زیرساخت ارتباطی است و برای همین مهاجرت گروهی یک تیر و چند نشان می‌شود.»
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، درباره مهاجرت گروهی استارتاپ‌ها به کشورهای حوزه خلیج فارس، گفت: «در بحث استارتاپ‌ها، شرکت‌ها و تیم‌ها یک موقعیتی است که مهاجرت سرمایه‌گذار یا ایده‌پرداز را داریم. الان خیلی از کشورها به این نکته رسیده‌اند که سرمایه انسانی در ابعاد مختلفش، یعنی در سطح سرمایه‌گذار، ایده‌پرداز، مدیر، بدنه اجرایی و حتی افراد کارشناس، همه ذی قیمت هستند و خیلی از شرکت‌ها و تیم‌ها اگر می‌خواهند به کشوری، از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس بروند، با این پیشنهادات رو به رو هستند که صرفا برای ثبت یا ایجاد شرکت اقدام نکنند بلکه برای راه‌اندازی و به نوعی اجرای این ایده هم اقدام کنند.
بهرام صلواتی افزوده که بطور کلی نیروی انسانی ایران، مخصوصا نیروی کارشناس یا تحصیلکرده برای کشورهای دیگر جذاب شده است، «بدین منظور اگر افراد بخواهند کسب و کاری راه بیاندازد، بهترین فرصت این است که از تیمی که با آن کار کرده، با آن آشنایی دارد، ایده را می‌شناسد و از همه مهمتر هزینه‌اش هم به نسبت همتایانش در آن کشور ارزان‌تر است، استفاده کند.»
او توضیح داده «به دلیل اینکه میل به مهاجرت در داخل کشور افزایش پیدا کرده و از سوی دیگر ظرفیت کشورهای اروپایی یا مقاصد اصلی محدود است، بر این اساس مقاصد جدیدی همچون کشور ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس شکل گرفته است که قسمتی از بار مهاجرتی ایران دارد در آنجا تخلیه می‌شود.»
از سوی دیگر طی ماه‌های گذشته موج پناهجویی از سوی ایرانیان نیز با افزایش روبرو بوده است. بهرام صلواتی درباره روند پناهجویی از سوی ایرانیان گفته که بررسی آمار پناهجویی از سوی ایرانیان نشان می‌دهد که این آمار در سال ۲۰۲۰ نسبت به ۲۰۱۹ کاهش یافت که ناشی از کرونا بوده است اما در ۲۰۲۱ جریان پناهجویی دارد به سمت بالا برمی‌گردد. این کارشناس افزوده که اثر اعتراضات ماه‌های اخیر در افزایش آمار پناهجویان نیز طی شش ماه الی یک سال آینده مشخص خواهد شد.
نرخ پناهجویی ایرانیان از متوسط نرخ پناهچویی جهانی بالاتر است. به گفته بهرام صلواتی اگر در سال ۲۰۲۱ جریان رشد پناهجویی در جهان ۳۰ درصد بوده، برای ما ۳۵ درصد بوده است که از متوسط جهانی مقداری بیشتر است. قطع به یقین اعتراضات و فضایی که شکل می‌گیرد، حتما اثرش در افزایش شمار پناهجویان ایرانی را در سال آینده خواهد گذاشت.
سالانه ۶۵ هزار نفر برای همیشه از ایران مهاجرت می‌کنند؛ هشدار درباره کمبود نیروی پزشک در آینده نزدیک
بر اساس داده‌های سالنامه مهاجرت ۱۴۰۱، سه دسته عوامل مرتبط با مسائل اقتصادی، مدیریتی و شغلی- رفاهی بر مهاجرت بخش سلامت تاثیرگذار است. آنطور که نتایج این پیمایش نشان می‌دهد، از نظر عوامل کلان اقتصادی و اجتماعی موثر بر مهاجرت بیش از ۵۰ درصد از افراد شرکت‌کننده معتقد بودند بی‌ثباتی اقتصادی و اجتماعی در ایران، فساد نهادینه در کشور و شیوه حکمرانی در کشور مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر مهاجرت در حوزه سلامت هستند. به طور کلی در میان شاغلان بخش سلامت، عواملی مانند عدم تناسب میان درآمد و هزینه‌های زندگی، تبعیض و نابرابری درآمدی در افزایش انگیزه افراد برای مهاجرت بیشتر است. همچنین رانت و روابط ناسالم مدیران و ناکارآمدی مدیران بهداشت و درمان کشور نیز به عنوان عوامل مدیریتی تاثیرگذار بر مهاجرت کادر درمان است.
مهاجرت ایرانیان از کشور ابعاد دیگری هم دارد. از مهاجرت دیگر نیروهای کار از پزشکان و پرستاران تا کارگران حرفه‌ای و استادکاران. بخشی از ایرانیان نیز با خرید ملک در کشورهای همسایه، هم سرمایه ریالی خود را از کشور خارج می‌کنند تا از کاهش ارزش آن به دلیل سقوط ارزش ریال جلوگیری شود و هم امکان دریافت اقامت و زندگی در این کشورها را پیدا کند. سالهاست ترکیه به عنوان یکی از اصلی‌ترین مقاصد خرید ملک برای ایرانیان است.
بهرام صلواتی درباره سرمایه‌گذاری ایرانیان در بازار مسکن ترکیه نیز گفته که «در سالنامه ۱۴۰۱ اگر خرید مسکن یا ثبت شرکت در ترکیه را ببینید، متوجه افزایش چشمگیر سهم خرید مسکن از سال ۲۰۱۶ به اینسو خواهید شد. بنابراین ما مشاهده می‌کنیم که بخشی از فرار سرمایه مالی، تحصیلی و سایر موارد، در آنجا انجام می‌شود. من نمی‌دانم مسئولان برای این بحث آمادگی دارند یا خیر؛ چرا که تنها خروج جامعه فراسرزمینی مسئله نیست بلکه بحث نگهداشت، ارتباط با این جامعه و بهره‌برداری از سرمایه‌های‌شان نکته‌ای است که تا الان، دست‌کم بر اساس مقاصد، برنامه‌ریزی خاصی نداشته‌ایم.»
دو هفته پیش رئیس اتاق بازرگانی تهران از خروج سالانه ۱۰ میلیارد دلار سرمایه از ایران خبر داده و گفته این روند رو به افزایش است. گزارش‌ها نشان می‌دهد مشکلات اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی در صدر دلایل تمایل مهاجرت از سوی ایرانیان قرار دارد و تنها یک درصد از ایرانیان مهاجر، تمایل به بازگشت به کشورشان دارند.
سالانه ۱۰ میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج می‌شود؛ موج مهاجرت سرمایه انسانی افزایش یافت
رئیس اتاق بازرگانی تهران با اشاره به تورم‌های دو رقمی در ۴ دهه اخیر گفته که «تورم در سال‌های اخیر ۳۰ تا ۴۰ درصدی شده است همچنین ارزش پول ملی نسبت به تورم روزانه اُفت پیدا می‌کند و از سوی دیگر ما با مقوله کاهش سرمایه اجتماعی مواجه هستیم. امیدی که برای ما باقی مانده است تحول دیجیتال است که می‌تواند عقب‌ماندگی‌های ما را جبران کند.»
مسعود خوانساری با تأکید بر اینکه وجود جوانان فعال در حوزه استارتاپ‌ها و هدایت دانش آنها به بخش‌های صنعتی و بازرگانی می‌تواند شرایط اقتصاد را بهبود ببخشد، گفته که در وضعیت فعلی شاهد خروج نخبگان از کشور در همه زمینه‌ها هستیم.
مسعود خوانساری با مقایسه آنچه پس از انقلاب ۵۷ بر سر اقتصاد ایران آمده و آنچه اقتصاد ترکیه در این ۴۳ سال طی کرده گفته که «اقتصاد ایران و ترکیه در سال ۱۳۵۷ نزدیک به هم بود اما اکنون ترکیه ۵۰۰ میلیارد دلار از اقتصاد ایران پیشی گرفته است.»
گزارش‌ها از خروج سرمایه از کشور ارقامی باورنکردنی را مطرح می‌کنند؛ آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد تنها در ۹ ماهه سال گذشته، بیش از ۱۰ میلیارد و ۱۳۴ میلیون دلار سرمایه از ایران خارج شده است.
روزنامه «وطن امروز» نزدیک به جناح اصولگرایان جمهوری اسلامی نیز در اواخر مهرماه گزارشی از وضعیت اقتصادی ایران پس از اعتراضات منتشر کرده و مدعی شده بود که با گذشت یک ماه از اعتراضات سراسری در ایران بیش از ۱۰ هزار میلیارد ریال پول شهروندان از بازار سرمایه خارج شده است.
گزارش‌های قبلی بانک مرکزی میزان خروج سرمایه از ایران در فاصله سال ۱۳۹۰ تا ابتدای سال ۱۳۹۹ را بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار اعلام کرده بود، یعنی در این مدت سالانه حدود ۱۱ میلیارد دلار از ایران خارج شده است.
