احمد رأفت – ۴۱امین جشنواره سینمائی- حکومتی «فجر» ۱۲ بهمن آغاز به کار کرد. امسال با توجه به خیزشی که از اواخر شهریورماه پس از قتل مهسا (ژینا) امینی که سه روز بعد از بازداشت وی به دلیل «بدحجابی» آغاز شده، بسیاری از سینماگران سرشناس ایرانی و خارجی نه تنها در این جشنواره شرکت نمی‌کنند بلکه رسما آن را تحریم کردهاند.
تمام نقش‌آفرینان فیلم «چرا گریه نمی‌کنی» اعلام کردند که نه تنها مخالف اکران این فیلم در جشنواره هستند بلکه در آن حضور نخواهند یافت. در این فیلم که توسط علیرضا معتمدی کارگردانی شده، شماری از چهره‌های معروف سینما ایران چون هانیه توسلی، فرشته حسینی، نهال دشتی،باران کوثری، امیرحسین فتحی، علی مصفا و مانی حقیقی حضور دارند.
این نقش‌آفرینان در بیانیه مشترکی می‌نویسند «اگر در چند سال اخیر از جشنواره فجر پرهیز می‌کردیم امسال از دیدن نام خود در آن ننگ داریم و اگر در ارائه فیلم به جشنواره اختیاری داشتیم مانع حضور آن می‌شدیم.» هانیه توسلی نیز در حساب کاربری خود در اینستاگرام مینویسد «در نقش کوتاهی حدود پنج سکانس در فیلم «چرا گریه نمی‌کنی» بازی کردم و در چند ماه گذشته برخلاف عنوان این فیلم خیلی گریه کردم و توان روحی و روانی شرکت و حضوردر جشنواره را ندارم.»
کارگردان «چرا گریه نمی کنی» نیز مخالف حضور فیلم‌اش در این جشنواره است و می‌گوید «تهیه‌کننده بدون اطلاع و موافقت من این فیلم را در این جشنواره ثبت نام کرد و هربار از او در اینباره پرسیدم به دروغ این مسئله را انکار کرد.» تهیه‌کننده «چرا گریه می‌کنی » سیدرضا محقق است که پدر همسرش عدل هاشمی‌پور از فرماندهان سپاه انقلاب اسلامی و نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی است.
کیومرث پوراحمد کارگردان فیلمی با عنوان «پرونده باز است» نیز در نامه‌ای که نسخه‌ای از آن در اختیار کیهان قرار گرفت، نوشته بود «چند سال است که جشنواره فیلم فجر دیگر جشن سینمای ایران نیست بلکه جشن دو سه ارگان خاص است. در این چند ساله جشنواره برای من هیچ ارزش و اهمیتی نداشته، بخصوص در این سال خونبار و دردناک، اما مالک فیلم تهیه کننده است ».
۱/۲
در متنی که در اختیار کیهان لندن قرارگرفته، کیومرث پوراحمد مینویسد:
«چندسالیست که جشنواره فیلم فجر دیگر جشن سینمای ایران نیست که جشن دو سه ارگان خاص است. دراین چندساله جشنواره برای من، هیچ ارزش و اهمیتی نداشته، به‌خصوص در این سال خونبار و دردناک. اما مالک فیلم، تهیه‌کننده است. pic.twitter.com/WoMxMX1aXl— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) January 25, 2023
این کارگردان در خاتمه مینویسد «با اینهمه داغی که در دل داریم، دیگر چه جشنی و چه جشنواره‌ای.»
بسیاری دیگر از سینماگران هم اگرچه فیلمی در این جشنواره ندارند، ولی حاضر نیستند حتی به عنوان تماشاگر نیز قدم به آن بگذارند. یکی از آنها علی نصیریان از پیشکسوتان سینما و تئاتر ایران است. رضا کیانیان دیگر بازیگر سینمای پس از انقلاب نیز اعلام کرده است که اگرچه این جشنواره با تحریم نمی‌کند ولی در آن حضور نخواهد یافت. برخورد برخی از مقامات جمهوری اسلامی با فرشته حسینی یکی از هنرپیشگان «چرا گریه نمی کنی» نیز واقعا خجالت‌آور است. آنها فرشته حسینی را که اگرچه تابعیت ایران را دارد ولی افغان‌تبار است، با جملاتی که بوی متعفن نژادپرستی می‌دهد مورد حمله قرار دادند.
محمد خزائی رئیس سازمان سینمائی وابسته به وزارت ارشاد اسلامی تمام عوامل این فیلم و دیگر سینماگرانی را که جشنواره حکومتی «فجر» را تحریم کردهاند و یا در ۴ ماه گذشته در کنار مردم قرار گرفتند و از قیام «زن، زندگی، آزادی» حمایت کردند تهدید به «برخورد قضائی» کرده و به ویژه هنرپیشگان زن را که در این هفته‌ها بدون حجاب در خیابان و مراسم مختلف حاضر شدند تهدید به زندان می‌کند. البته برخی از این بازیگران زن در هفته‌های گذشته به علت بی‌حجابی بازداشت و زندانی هم شدند، که از جمله می‌توان به ترانه علیدوستی، کتایون ریاحی و هنگامه قاضیان اشاره کرد.
به گفته مهدی کوهیان مستندساز و تهیه‌کننده، که مسئولیت کمیته پیگیری هنرمندان بازداشتی را در «خانه سینما» بر عهده دارد، از نیمه سپتامبر تا کنون بیش از ۱۵۰ سینماگر معروف و کمتر شناخته شده از سوی دستگاه قضائی احضار شده‌اند. ۴۰ نفر آنها نیز پس از احضار بازداشت شدند و تا ۲۸ ژانویه ۱۳ نفر هنوز در زندان بوده‌اند. البته این آمار سینماگران سرشناس چون محمد رسول‌اف، جعفر پناهی و مصطفی آل‌احمد را که قبلا بازداشت شده بودند در بر نمی‌گیرد. محمد رسول‌اف این روزها به خاطر وضعیت نگران کننده سلامتی‌اش در مرخصی بسر می‌برد و مصطفی آل‌احمد نیز به قید وٍثیقه آزاد شده و در انتظار برگزاری دادگاه است. اما کارگردان سرشناس ایرانی، جعفر پناهی، با وجود درخواست بهداری زندان هنوز نتوانسته برای درمان زندان اوین را ترک کند و ۱۲ بهمن اعتصاب غذای خشک را آغاز کرده است. جعفر پناهی در اعلام آغاز اعتصاب غذای خشک می‌گوید: «آنقدر در این وضعیت باقی خواهم ماند، تا شاید جسم بی‌جانم از زندان رهایی یابد.»
خانه سینما با انتشار بیانیه‌ای درباره وضعیت سلامت جسمی جعفر پناهی و مژگان ایلانلو، دیگر فیلمساز زندانی، ابراز نگرانی کرده است. در متن این بیانیه که ۱۳ بهمن منتشر شده، ادامه حضور جعفر پناهی و مژگان ایلانلو در زندان، «خلاف مسیر قانونی» عنوان شده و ضمن «ابراز نگرانی شدید» از وضعیت سلامتی این دو سینماگر و جلوگیری از «هزینه‌های بیشتر» از مسئولان قضائی و امنیتی خواسته شده که آنها را «سریع» و «بی‌قید و شرط» آزاد کنند. مژگان ایلانلو مستندساز و فعال اجتماعی که اواخر مهرماه به دلیل انتشار تصاویر بدون حجاب در شبکه‌های اجتماعی بازداشت شده بود، از سوی دادگاه انقلاب به ۱۰ سال زندان و ۷۴ ضربه شلاق محکوم شده است. این مستندساز هم‌اکنون با پای شکسته در زندان بسر می‌برد. خانه سینما احکام صادرشده علیه این فیلمساز را «تحقیر‌آمیز» خوانده است.
در این ماه‌ها بسیاری از سینماگران نیز ممنوع‌‌الخروج شده‌اند که آخرین آنها مسعود کیمیائی یکی از معروف‌ترین کارگردانان ایران است. مسعود کیمیائی ۸۱ ساله قرار بود برای اکران آخرین فیلم‌اش «خائن‌کشی» در جشنواره روتردام راهی هلند شود، ولی در فرودگاه خبردار شد که حق خروج از کشور را ندارد. ۲۳ مهر نیز در فرودگاه تهران پاسپورت مانی حقیقی را که قرار بود در جشنواره سینمائی لندن برای اکران «تفریق» حضور پیدا کند توقیف کردند. در دو سال گذشته بسیاری از سینماگران ایرانی به همین سرنوشت دچار شدند و نتوانستند در جشنواره‌های بین‌المللی حضور پیدا کنند.
حالا با تحریم گسترده جشنواره حکومتی «فجر» آنهائی نیز که با حضور فیلم خود در این جشنواره مخالفت نکرده‌اند، از حضور در اکران آن و نشست خبری طفره رفتند. نشست خبری فیلم «جنگل پرتقال» در محل سینمای رسانه جشنواره فیلم «فجر» با حضور تهیه‌کننده و بدون حضور بازیگران و عوامل فیلم برگزار شد و تنها رسول صدر عاملی تهیه کننده و آرمان خوانساریان کارگردان پشت میز قرار گرفتند.
چند سینماگر سرشناس بین‌المللی نیز اعلام کردهاند که از نمایش آثارشان در جشنواره فیلم «فجر» بی‌اطلاع بوده‌اند. ژان پی‌یر و لوک داردن کارگردانان سرشناس بلژیکی با صدور بیانیه‌ای خواستار نمایش داده نشدنِ فیلم‌شان در جشنواره فیلم «فجر» شدند.
برادران داردن با انتشار بیانیه‌ای در روزنامه بلژیکی «لو سوار» اعلام کردند تازه‌ترین فیلم آنها با نام «توری و لکیتا» بدون اجازه آنها در فهرست فیلم‌های خارجی جشنواره تحریم شده‌ی «فجر» قرار گرفته است. برادران داردن با توجه به قیام «زن، زندگی، آزدی» در این بیانیه نوشته‌اند: «ما در اعلام همبستگی در کنار آنهایی ایستاده‌ایم که در برابر این رژیم می‌جنگند و به شجاعت‌شان درود می‌فرستیم».
کامیلا اندینی نویسنده و فیلمساز اندونزیایی هم روز پنجشنبه اعلام کرد فیلم «قبل، اکنون و بعد» تازه‌ترین ساخته‌اش، بدون اطلاع و اجازه او در فهرست فیلم‌های خارجی جشنواره فیلم فجر قرار گرفته و خواهان خروج این فیلم از برنامه نمایش جشنواره «فجر» شد. کریستین مونجیو کارگردان رومانیایی هم خواهان حذف فیلم‌اش در جشنواره «فجر» شده است. مونجیو اعلام کرده که فیلم او بدون اجازه و اطلاع او در برنامه نمایش این جشنواره قرار گرفته است. آلیس دیوپ نویسنده و کارگردان سرشناس فرانسوی هم در اعتراض به اکران فیلم‌اش در جشنواره «فجر» می‌گوید: «تصور حضور فیلم من در جشنواره‌ای که توسط رژیمی برگزار می‌شود که سال‌هاست سیاست خشونت و سرکوب علیه مردم خود را اعمال می‌کند، غیرممکن است.» این سینماگر فرانسوی در ادامه با اشاره به بازداشت سینماگران معترض می‌افزاید جمهوری اسلامی «سینماگران را به خاطر شجاعت‌شان در بیان درخواست آزادی زندانی می‌کند.»
عادل العربی و بلال فلاح سازندگان فیلم «شورشی» محصول مشترک بلژیک و لوکزامبورگ نیز با انتشار بیانیه‌ای گفتند از نمایش فیلم‌شان در جشنواره «فجر» بی‌اطلاع بوده‌اند و در حال خارج کردن آن به صورت رسمی هستند. آنها ضمن اعلام همراهی با معترضان ایرانی نوشته‌اند که «فشار حکومت بر مردم و هنرمندان به حداکثر رسیده.»
