سفر ابراهیم رئیسی به چین با محور قرارداد ۲۵ ساله بار دیگر نگرانی‌ها نسبت به «ایرانفروشی» را افزایش داده و ابهامات امتیازاتی را که به اسم توافقنامه همکاری میان دو کشور امضا شده برجسته کرده است. اسماعیل خطیب وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی اما معتقد است که «نگاه به شرق و حضور فعال و راهبردی ایران با کشورهای همسایه، چین و روسیه، دشمن را به هراس انداخته است.»
ابراهیم رئیسی روز سه‌شنبه ۲۵ بهمن‌ماه همراه با هیئتی به جمهوری خلق چین رفت و به گفته سخنگوی دولت محور این سفر قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین است. علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت گفته بود: «سفر رئیس جمهور، دهمین سفر خارجی رئیس جمهور در کمتر از یک سال و نیم عمر دولت است و این سفر پس از بیست سال از سفر رئیس جمهور چین به ایران، به دعوت رسمی رئیس جمهور چین برگزار شده است. محوریت اصلی سفر اجرایی کردن توافق ۲۵ ساله راهبردی ایران و چین با تمرکز با مسائل اقتصادی است.»
سخنگوی دولت تأکید کرده بود که «ترکیب اصلی هیئت همراه رئیس جمهور تیم اقتصادی هستند. چین بزرگترین شریک تجاری ایران است لذا یک اقدام راهبردی در این سفر در حوزه توسعه و تسریع تعاملات اقتصادی خواهد بود. نشان می‌دهد ایران مسیر رشد و توسعه تعاملات تجاری خود را با رشد و توسعه بیشتری ادامه می‌دهد.»
گزارش‌ها اما نشان می‌دهد علی باقری کنی مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای جمهوری اسلامی نیز در میان هیئت همراه ابراهیم رئیسی که به چین سفر کرده حضور دارد.
سفر رئیسی به چین در آغاز ششمین ماه از جنبش اعتراضی و آرایش جدید غرب در برابر جمهوری اسلامی و در شرایطی که اقتصاد ایران یکی از شکننده‌ترین دوره‌های خود را سپری می‌کند قابل توجه بوده است.
قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین از دولت حسن روحانی و با نقش‌آفرینی محمدجواد ظریف و علی آملی لاریجانی پیگیری شد و در نهایت هفتم فروردین ۱۴۰۰ در سفر دو روزه وانگ یی وزیر خارجه چین به تهران و تحت عنوان «سند برنامه همکاری جامع جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین» به امضای وزرای امور خارجه دو کشور رسید.
مقامات دو کشور تا کنون جزییاتی از این قرارداد را منتشر نکرده‌اند اما بر اساس یک پیش‌نویس منتشر شده از سوی جمهوری اسلامی این توافقنامه دامنه گسترده‌ای از همکاری‌های اقتصادی به ویژه در حوزه نفت و گاز، عمرانی، ساختمانی، صنعتی، معدنی و حتی نظامی و امنیتی را در بر می‌گیرد.
وبسایت «اویل پرایز» تیرماه سال ۱۳۹۹ برخی جزییات این سند را به نقل از مقامات آگاه در ایران منتشر کرد. بر اساس این اطلاعات، امتیازهای زیادی از سوی جمهوری اسلامی به چینی‌ها داده شده است. از جمله اینکه شرکت‌های چینی گزینه و اولویت اول برای پیمانکاری همه پروژه‌های نفتی، گازی و پتروشیمی جدید، نیمه‌کاره و یا متوقف شده در ایران در طول ربع قرن این قرارداد خواهند بود.
بر اساس این قرارداد، جمهوری خلق چین طی سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز، نفت ایران را با اعمال دو مرحله تخفیف و در ازای ارز انتخابی خود خریداری خواهد کرد. حضور نظامی چین و اعزام نیروی کار به ایران نیز یکی دیگر از موارد مطرح شده درباره این قرارداد است.
از سوی دیگر چین برای انجام پروژه‌ها در ایران، کشور را به خود بدهکار کرده و برخی نگرانند در صورت عدم توانایی بازپرداخت این وام‌ها، جمهوری اسلامی اجازه تحت اختیار گرفتن برخی مناطق از جمله جزایر جنوبی را به چین داده باشد.
واکنش‌ها به «قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین»؛ دستیار محمدجواد ظریف: انتشار متن الزام قانونی ندارد!
یکی از بخش‌های مهم این قرارداد که با سفر اخیر ابراهیم رئیسی به چین مطرح شده موضوع تخفیفات گسترده تجاری به ویژه در حوزه نفتی به چین است.
به گفته به گزارش نشریه «فارین پالیسی» بر اساس این سند همکاری چین ۲۸۰ میلیارد دلار در صنعت نفت و گاز و ۱۲۰ میلیارد دلار در صنعت حمل و نقل ایران سرمایه‌گذاری خواهد کرد و همچنین چین قرار است سهم اتومبیل‌های چینی در ایران را با عنوان سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو افزایش و ایران را به یکی از بازارهای مصرف‌کننده اتومبیل‌های چینی کند.
مقامات جمهوری اسلامی می‌گویند چین قرار است ۴۰۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کند. اقتصاد ایران در شرایطی است که بدون شک برای توسعه نیاز به جذب سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم خارجی دارد اما موضوع مبهم در این قرارداد امتیازهایی است که در مقابل چین در ازای این سرمایه‌گذاری از ایران دریافت می‌کنند. نشریه پترولیوم اکونومیست شهریور ۱۳۹۸ در گزارشی اعلام کرد قرار است چین در پروژه‌های نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کند و در مقابل اولویت اجرای تمام پروژه‌های نفت و گازی ایران با کشور چین است. این موضوع در گزارش مفصل وبسایت اویل پرایس هم تأکید شده بود.
همچنین چین نفت و گاز ایران را با ۳۰ درصد تخفیف می‌خرد و برای بازپرداخت پول نفت ایران دو سال مهلت دارد و البته می‌تواند بازپرداخت بدهی نفتی خود را با یوان چین انجام دهد. امتیاز دیگری که به چین داده شده این است که دو سوم مبلغ خرید نفت و گاز، نقد خواهد بود و یک سوم به شکل کالا و خدمات یا به عبارتی تهاتر نفت با کالا. تجربه سالهای گذشته تهاتر نفت با کالا از سوی جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که احتمالا چین کالاهای بنجل و بی‌کیفیت خود را در ازای نفت به ایران قالب خواهد کرد!
در روزهای گذشته که ابراهیم رئیسی و هیئت اقتصادی او در پکن بودند، خبرگزاری «تسنیم» نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گزارش داد که در این سفر ۲۰ سند همکاری و یادداشت تفاهم میان جمهوری اسلامی و چین امضا شده است. البته جزییات این اسناد نیز مانند سند جامع ۲۵ ساله عنوان نشده و حتی مشخص نیست که ارزش یا رقم قراردادهای امضا شده چقدر است.
خبرگزاری «تسنیم» فقط اعلام کرده که تفاهمات همکاری در زمینه مدیریت بحران، گردشگری، ارتباطات و فناوری اطلاعات، محیط زیست، تجارت بین‌المللی، مالکیت معنوی، کشاورزی، صادرات، بهداشت و درمان، رسانه، ورزش و میراث فرهنگی بوده است.
تأیید حضور چینی‌ها در معادن ایران بر اساس قرارداد «ایرانفروشی»
هرچند مقامات و رسانه‌های جمهوری اسلامی چین کمونیست را بزرگترین شریک تجاری ایران عنوان می‌کنند اما در مقابل چین کشور ایران را به عنوان بزرگترین و یا حتی یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری خود در نظر ندارد. این عدم توازن در نیاز به همکاری مشترک تجاری هم سبب شده که جمهوری اسلامی با «ایرانفروشی» امتیازهای ویژه‌ای به چین بدهد تا در شرایط انزوای بین‌المللی و تحریم، بتواند نمایش گسترش روابط در قالب «نگاه به شرق» را اجرا کند.
چین با عربستان و سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس همکاری‌های اقتصادی گسترده‌ای را پیش می‌برد و حتی در پی انعقاد توافق تجارت آزاد با اعضای این شوراست. سهم واردات نفت چین از این کشور‌ها رقمی در حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد است و با افزایش تقاضای چین در سالهای پیش رو، کشورهای حوزه خلیج فارس چراغ سبز افزایش صادرات نفت و گاز به چین را نشان داده‌اند. این کشور‌ها همچنان توان افزایش صادرات به چین را هم دارند.
جمهوری اسلامی پروژه‌های کلان در حوزه نفت و گاز و عمران و مخابرات و حتی میراث فرهنگی و معدن را به چین تقدیم کرده ولی در مقابل، چین قرارداد ساخت پالایشگاه جدید ۱۰ میلیارد دلاری در شمال شرقی این کشور را با عربستان و تحت عنوان «هواجین – آرامکو» امضا کرده است.
یکی دیگر از محورهای همکاری تجاری چین و عربستان امضای تفاهم‌نامه‌ای از سوی عربستان با شرکت ENOVATE MOTORS چین برای ساخت سالانه ۱۰۰ هزار خودروی برقی در عربستان بوده است.
همچنین شرکت ملی نفت چین (CNPC) به زودی یکی از بزرگترین قراردادهای خرید گاز طبیعی مایع را از شرکت انرژی قطر قطعی خواهد کرد. این قرارداد ۳۰ ساله، مربوط به پروژه عظیم توسعه میدان گنبد شمالی قطر و دومین معامله این کشور با چین در طول چند ماه گذشته خواهد بود.
در شرایطی که همچنان نقاط مبهم و نگران‌کننده درباره قراردادهای پی در پی و بلندمدت که میان ایران و چین امضا می‌شود ادامه دارد و چین در پی تثبیت تجارت خود با کشورهای دیگر در منطقه است، برخی تحلیلگران دو کشور معتقدند که نزدیکی جمهوری اسلامی و چین، آرایش جدیدی در نظم جهانی نوین خواهد بود.
از جمله روزنامه «چاینادیلی» درباره سفر سه روزه ابراهیم رئیسی به پکن نوشته است: «مقامات و کارشناسان بر این باورند که سفر ابراهیم رئیسی به چین، حمایت دوجانبه و جدی دو کشور و همچنین تعهد و اقدامات پایدار پکن برای ارتقای صلح و رفاه در خاورمیانه و همچنین جهان را برجسته خواهد کرد.»
با وجود همه اینها اما اسماعیل خطیب وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی مدعی است که «نگاه به شرق و حضور فعال و راهبردی ایران با کشورهای همسایه، چین و روسیه، دشمن را به هراس انداخته است!»
