معاون سازمان برنامه و بودجه با هشدار نسبت به وضعیت نگران‌کننده تورم در پیک ۳ ساله گفته که پیک تورم سه ساله در دهه هشتاد ۱۱۹ درصد و امروز بیش از ۲۰۰ درصد است.
حمید پورمحمدی معاون امور اقتصادی و هماهنگی سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده که «اگر سیکل‌های تورم را در سه دهه اخیر مقایسه کنیم در شاخه‌های سه ساله، پیک تورم سه ساله در دهه هفتاد ۱۱۳ درصد، دهه هشتاد ۱۱۹ درصد و امروز بیش از ۲۰۰ درصد است. در نتیجه بی‌ثباتی و تورم بسیار مهم است.»
معاون سازمان برنامه و بودجه با اشاره به کسری بودجه و بدهی دولت به سازمان‌ها و نظام بانکی تأکید کرده که «وقتی ناترازی شکل می‌گیرد منجر به تورم می‌شود. در اثر تورم دولت ناچار می‌شود تا از مردم حمایت کند. درست است که گندم ۱۲ هزار تومان تمام می‌شود، اما باید ۶۰۰ تومان به فروش برسد. این مسئله سبب به هم ریختگی بازار‌ها می‌شود. وقتی در تمام بازار‌ها اخلال ایجاد می‌شود شاهد بروز رانت و بی‌عدالتی خواهیم بود.»
تیم اقتصادی دولت ابراهیم رئیسی یک سال و نیم پیش با وعده کنترل تورم و جلوگیری از کاهش ارزش پول ملی آغاز به کار کرد. وضعیت اقتصاد ایران اما نه تنها تثبیت نشده بلکه بحران در بخش‌های مختلف اقتصادی تشدید شده است. در این میان وضعیت تورمی کشور در حال حاضر، و هشدارهای کارشناسان درباره چشم‌انداز منفی آن طی ماه‌ها و سال آینده نشان از عمیق‌تر شدن مشکلات اقتصادی چه در زمینه رکود تولید و صنعت و چه در مورد معیشت خانوارها و افزایش جمعیت فقیر دارد. بسیاری از کارشناسان اقتصادی تأکید دارند که اثرات نوسانات صعودی قیمت ارز در پاییز و زمستان امسال هنوز به طور کامل بر اقتصاد کشور نمایان نشده و طی هفته‌های آینده بازارهای مختلف با تشدید رکود تورمی روبرو خواهند شد.
مرتضی ایمانی‌راد اقتصاددان به تازگی با انتشار یادداشتی در روزنامه «دنیای اقتصاد» ضمن اشاره به افزایش شدید نرخ تورم و رشد نقدینگی و افزایش قیمت دلار و سقوط ارزش پول ملی، تأکید کرد که سیاست‌های پولی در ایران به ابزاری برای پوشش ناکارآمدی‌ها یا تأمین هزینه‌های سیاسی تبدیل شده است و هر چه این ناکارآمدی بیشتر شود، حجم پول و به دنبال آن تورم بیشتر خواهد شد.
مرتضی ایمانی‌راد معتقد است که «با توجه به اجرای تحریم‌های شدیدتر در دولت بایدن، به نظر می‌رسد که سال ۱۴۰۲ سال بسیار سختی برای سیاستگذاران جمهوری اسلامی باشد.»
به گفته این اقتصاددان «در سال آینده ما مواجه می‌شویم با انبوهی از کاستی‌های دولت‌های قبل و دولت موجود که این کاستی‌ها تجمیع یا انباشت اشتباهاتی است که در تاریخ ۴۴ ساله اقتصاد ایران رخ داده است و حل مشکل تورم و نقدینگی فراتر از توان سیاست‌های اقتصادی است؛ زیرا علت بنیادین آن از ناکارآمدی سیاستی ریشه گرفته است.»
آخرین محاسبات فعالان کارگری نشان می‌دهد هزینه سبد معیشت برای یک خانواده چهار نفره در ایران «حداقل» ۱۸ میلیون تومان است. پیش از نوسانات ارزی در هفته‌های گذشته، کارشناسان اقتصادی هزینه سبد معیشت برای خانواده چهار نفره در تهران را ۳۲ میلیون تومان در ماه و همین رقم در شهرهای بزرگ را حداقل ۲۰ میلیون تومان برآورد کرده بودند. موج تورمی ناشی از افزایش قیمت ارز، این رقم را در سال جدید با افزایش بیشتری روبرو خواهد کرد.
پرویز جاوید عضو انجمن اقتصاددانان ایران معتقد است که همه شاخص‌ها و آلارم‌های علمی نشان می‌دهد که وضعیت کشور از نظر اقتصادی به مرحله بسیار بغرنجی رسیده است. ارزش پول ملی در حال کاهش است و بانک مرکزی نیز ارزی ندارد که برای کنترل وضع بازار به کار ببرد، اگر هم ارزی برایش باقیمانده احتمالاً به عنوان ذخائر استراتژیک نگاه داری می‌نمایید. علاوه بر این، خزانهداری و فدرال رزرو آمریکا نیز اقدمات جدیدی را آغاز کرده است، این ۲ نهاد به امارات متحده عربی و عراق فشار وارد می‌کنند تا جریان ورود ارز به کشور را محدودتر از گذشته نماییند. یکی از معابر ارزی کشور نیز هرات افغانستان بود که این کانال نیز با فشار‌های جدیدی مواجه شده است.
پرویز جاوید با اشاره به اینکه «در حال حاضر قاطبه اقتصاددانان شناخته شده، نگران هستند، ما با فقر آفریقایی فاصله چندانی نداریم» گفته است: «در سفر اخیر هیئت اقتصادی، سیاسی به چین یکی از مواردی که توسط هیئت ایرانی مطرح شده است، بحث حل مشکلات بانکی و مبادلات مالی بوده، اما هیئت چینی اظهار کرده است تا زمانی که مسائل مهمی مانند پیوستن ایران به پیمان مالی FATF حل نشود، دست آنها نیز تا حد زیادی بسته است. این خود یکی از مثال‌های گویای است که نشان می‌دهد، تا چه حد مشکلات اقتصادی ما به مسائل سیاسی وابسته است. به شکل واضحی در حال حرکت به سمت بحرانی عمیق هستیم.»
داوود سوری اقتصاددان نیز با توضیحی درباره متغیرهای اقتصادی در ایران گفته که متغیرهای اقتصادی در دو دهه گذشته افزایش میانگین نرخ تورم از ۱۸.۵ درصد تا ۴۵ درصد را نشان می‌دهند. او افزوده که نرخ رشد اقتصادی در دهه‌های گذشته به صورت میانگین حدود ۵ درصد بود،، اما حالا این نرخ حدود ۲ درصد است.
داوود سوری همچنین با اشاره به آخرین گزارش مرکز پژوهش‌ها در رابطه با فقر گفته این گزارش «نشان می‌دهد که نزدیک به ۶۰ درصد از افراد جامعه حداقل کالری مورد نیاز در روز را دریافت نمی‌کنند. در مجموع وضعیت اقتصادی ما در بلندمدت روندی نزولی داشته است. نمی‌توانیم اسم این اتفاق را فروپاشی بگذاریم، اما این نشان می‌دهد که اقتصاد ما در حال ضعیف شدن است و به‌راحتی نمی‌توانیم از این روند نزولی خارج شویم. به این شرایط تله فقر می‌گویند.»
این اقتصاددان تأکید کرده که «جامعه‌ای که فقیر باشد، سرمایه‌گذاری کمتری دارد و به تبع، نرخ رشد این جامعه هم کاهش پیدا می‌کند. ونزوئلا هم که تورم چندهزار درصدی را تجربه کرد فرو نپاشید. بالاخره مردم در آن کشور هم با روش‌هایی زندگی اقتصادی خود را جلو بردند. اقتصاد ما در حال ضعیف شدن است و برای این روند نزولی نمی‌توانیم حدی را مشخص کنیم.»
گستردگی و عمیق شدن فقر در ایران امسال نسبت به سالهای گذشته ملموس‌تر است و مقایسه درآمدها با قیمت کالاها عمق فاجعه‌ای که زندگی خانوارها را دشوار کرده مشخص می‌شود. برای نمونه سازمان تأمین اجتماعی دو میلیون و سیصد هزار تومان برای عیدی ۱۴۰۲ به حساب بازنشستگان ریخته شده است. با این مبلغ می‌توان کمتر از سه کیلو پسته کمتر از ۴ کیلو گوشت به‌درد‌بخور خرید. وضعیت عیدی واریزی برای کارگران نیز مشابه است و به بیان دیگر رقم عیدی حتی برای شام شب عید یک خانوار نیز کافی نیست.
روزنامه «جهان صنعت» در مطلبی با اشاره به گرانی‌های شب عید نوشته که «به رغم همه وعده‌های داده‌شده از سوی نهاد دولت به نهادهای بالادستی و نیز به مردم بردبار و مداراجوی ایران که نرخ تورم مهار می‌شود و سطح رفاه مادی مردم افزایش می‌یابد حالا در پایان سال ۱۴۰۱ چشم‌انداز روشنی درباره انجام شدن وعده‌ها دیده نمی‌شود و ایرانیان در بهت و حیرت فرو رفته‌‌اند که چه باید کنند.»
در ادامه این مطلب آمده که «اقتصاد ایران در سطح کلان به سخت‌ترین روزها رسیده است و این را می‌توان از روزگار شهروندان ایرانی که انگشت به دهان گرفته و از غم ناداری نمی‌دانند چه کنند و نیز هزاران بنگاه صنعتی کوچک و متوسط و حتی بزرگ و از آنها مهم‌تر گیر افتادن دولت و مجلس در تدوین بودجه‌ای دارای تعادل به خوبی دید.»
