گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران در تازه‌ترین گزارش مربوط به وضعیت حقوق بشر در ایران با تمرکز بر سرکوب گسترده شهروندان در جنبش اعتراضی اخیر به موارد مختلف سرکوب وحشیانه از قتل شهروندان در جریان اعتراضات خیابانی تا بازداشت و اجرای احکام سنگین پرداخته و اعلام کرده اینهمه می‌تواند مصداق جرائم بین‌المللی باشد.
جاوید رحمان گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران گزارش وضعیت حقوق بشر در ایران در سال ۲۰۲۲ را منتشر و به موارد نقض گسترده حقوق بشر در ایران اشاره کرده است. خشونت سیستماتیک جمهوری اسلامی علیه شهروندان معترض، قتل شهروندانی که در اعتراضات مسالمت آمیز شرکت کرده بودند، بازداشت‌های گسترده، صدور و اجرای احکام سنگین از جمله موارد تأکید شده در این گزارش است.
«وضعیت غیر انسانی و غیر بهداشتی بازداشتگاه‌ها»، «شکنجه، بدرفتاری و آزار جنسی شهروندان بازداشت شده»، «اختلالات گسترده در اینترنت و فیلترینگ پلتفرم های اجتماعی»، «آزار و ارعاب خانواده جانباختگان اعتراضات»، «محاکمه ناعادلانه شهروندان در دادگاه‌های انقلاب»، «صدور و اجرای احکام اعدام» «اخذ اعترافات اجباری از بازداشت‌شدگان» از دیگر موارد نقض حقوق بشر است که در این گزارش به آنها اشاره شده است.
گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران همچنین بر «افزایش اعدام‌ها به‌ویژه متهمان مرتبط با مواد مخدر»، «افزایش خشونت علیه اقلیت‌های مذهبی از جمله شهروندان بهایی»، «آتش‌سوزی زندان اوین» و «حمله در شیراز» تأکید کرده است.
در گزارش جاوید رحمان آمده که با آغاز اعتراضات مردم در پی کشته شدن مهسا امنیتی، مقامات جمهوری اسلامی واکنش خشونت‌آمیزی را نشان دادند که سبب کشته شدن حداقل ۴۷۶ نفر از جمله زنان و کودکان و دستگیری و سرکوب گسترده فعالان مدنی و مدافعان حقوق بشر شد.
در بخشی از این گزارش آمده است که اجرای قانون حجاب توسط جمهوری اسلامی در ایران، موجب آزار و اذیت کلامی و فیزیکی، دستگیری و حتی مرگ زنان و دختران ایرانی شده است و مرگ مهسا (ژینا) امینی پس از بازداشت توسط پلیس امنیت اخلاقی نیز بخشی از سابقه طولانی خشونت علیه زنان و دختران توسط مقامات ایرانی است.
این گزارش با اشاره به اینکه درخواست خانواده مهسا (ژینا) امینی برای تحقیقات مستقل در خصوص مرگ وی رد شد و آنها از دسترسی به گزارش کالبد شکافی محروم شدند، آمده که «شاهدان عینی و فیلم‌ها نشان می‌دهند که نیروهای امنیتی مستقیماً به سمت معترضان غیرمسلح، اغلب از فاصله نزدیک، و به قصد کشتن یا صدمات جدی، گلوله‌های واقعی شلیک کردند.»
این گزارش واکنش خشونت‌آمیز دولت به اعتراضات در ایران، از جمله قتل ۶۴ کودک اشاره و جزئیات خشونت و کشتار حکومتی در مراسم خاکسپاری و بر مزار جانباختگان، و همچنین جراحات شدید معترضان و محرومیت از خدمات پزشکی به مجروحان را توضیح داده است.
گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران با اشاره به بازداشت بیش از ۱۸ هزار نفر از جمله مدافعان حقوق بشر، دانشجویان، وکلا، روزنامه نگاران، فعالان جامعه مدنی، هنرمندان و ورزشکاران، نسبت به بدرفتاری با کودکان و دانش آموزان ابراز نگرانی کرد.
جاوید رحمان در این گزارش به شکنجه و بدرفتاری با معترضان، از جمله سوء استفاده جنسی پرداخته و بازداشت حداقل ۱۷۰ زن مدافع حقوق بشر و ۴۵ وکیل را نقض واضح آزادی بیان از سوی جمهوری اسلامی دانسته است.
گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران تصریح کرده است، سیاست آشکار حکومت جمهوری اسلامی در برابر این اعتراضات نقض شدید حق حیات، آزادی و امنیت شخصی، حق عدم شکنجه یا رفتار یا مجازات ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز، حق قرار نگرفتن در معرض تجاوز جنسی و سایر اشکال خشونت جنسی، بوده است.
جاوید رحمان تاکید کرده است که دامنه و ابعاد سرکوب‌ها، آزارها و نقض حقوق انسانی از جمله کشتار، حبس، ناپدیدسازی اجباری، شکنجه و تجاوز جنسی به حدی است که ممکن است در زمره ارتکاب جرایم بین‌المللی، به ویژه جنایت علیه حقوق بشر قرار گیرد.
گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران همچنین خواستار اتحاد جامعه بین‌المللی برای پاسخگو کردن حکومت جمهوری اسلامی در قبال نقض فاحش حقوق بشر در ایران از طریق یک سازوکار قانونی شد.
