رئیس سازمان مدیریت بحران ایران با بیان اینکه با تخلیه مرتب آبخوان‌ها حدود ۹ درصد مساحت کشور با پدیده فرونشست زمین روبروست گفته که ۲۸۰ شهر و ۹۲۰۰ روستا در معرض خطرات ناشی از این پدیده قرار دارند.
محمد حسن نامی رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با ارائه آماری تکاندهنده از گسترش پدیده فرونشست زمین در ایران گفته که در ۱۲۵ هزار کیلومترمربع که حدود ۹ درصد مساحت کشور می‌شود، شاهد فرونشست هستیم.
رئیس سازمان مدیریت بحران توضیح داده که تعداد ۲۸۰ شهر و ۹۲۰۰ روستا در معرض خطرات ناشی از فرونشست قرار دارند و جمعیتی حدود ۱۸ تا ۱۹ میلیون نفر در این پهنه ساکن هستند.
به گفته این مقام مسئول از سال ۱۳۷۸ که فرونشست زمین در فامنین همدان اعلام شد تا این تاریخ کارشناسان مطالعات و اقدامات زیادی درباره گسترش پرسرعت پدیده فرونشست در ایران انجام داده‌اند.
رئیس سازمان مدیریت بحران تأکید کرده که «نتایج نامطلوب توسعه پهنه‌های فرونشست زمین در سرزمین ایران را همه شاهد هستیم و آخرین ارزیابی از تجمیع تمام نقشه‌های موجود که شامل نقشه‌های سازمان نقشه‌برداری، سازمان زمین‌شناسی، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح و مرکز تحقیقات وزارت راه و مسکن و شهرسازی و… نشان می‌دهد که فرونشست در کشور ما جدی است و باید به آن دقت کنیم.»
محمد حسن نامی با بیان اینکه «زوم‌های فرونشست در برخی از شهرها قابل توجه است» گفته که «فرونشست در تهران، خراسان رضوی و اصفهان بیشتر باید توجه شود و ما نیز به دنبال این هستیم که با یک برنامه خاص و مدون انتقال آب به سفره‌های زیرزمینی انجام شود تا آبخوان‌ها از بین نروند.»
او معتقد است در هیچیک از بخش‌های کشاورزی، صنعتی و خانگی مصرف استاندارد آب رعایت نمی‌شود و حتی آموزش و اطلاع‌رسانی در اینباره نیز صورت نمی‌گیرد. او تأکید کرده که «ما باید روی این موضوع یک برنامه آموزشی بسیار قوی در صدا و سیما و فضای مجازی و همچنین مدارس و دانشگاه‌ها داشته باشیم. ما اگر می‌خواهیم کار مثبتی انجام دهیم باید به دانش‌آموزان از همین دوران مدرسه بیاموزیم این کودکان آیندگان اداره‌کننده این کشور بزرگ هستند و باید بدانند که خطرات پیش روی آنها چیست و به آنها مسائل را آموزش دهیم تا کودکان در منازل نقش پیشگیری کننده از مصرف بیش از حد را داشته باشند.»
آمارهای سازمان محیط زیست نشان می‌دهد که نخستین فروچاله ایران در استان همدان و در سال ۷۱ در شهرستان بهار و سپس منطقه جهان‌آباد، دشت‌های کبودرآهنگ و قهاوند و آخرین مورد آن نیز سال ۹۷ در نزدیکی روستای «کِردآباد» شهرستان کبودرآهنگ این استان ایجاد شد.
محمد مهدی آرتیمانی معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان آذرماه امسال با تأیید این آمارها اعلام کرد که ۳۴ فروچاله در استان همدان شناسایی شده که توزیع زمانی آنها به ترتیب شامل پنج فروچاله در دهه ۹۰، ۱۱ فروچاله در دهه هشتاد و مابقی مربوط به دهه ۷۰ است.
پاییز کم‌باران و دشواری در تأمین منابع پایدار آن؛ خطر فرونشست و ۹۸ درصد مساحت اصفهان دچار خشکسالی
علی بیت‌اللهی عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی اسفندماه گذشته اعلام کرده بود که ۴۹ درصد مردم ایران در معرض فرونشست زمین قرار دارند.
علی بیت‌اللهی نیز تهران، خراسان رضوی و اصفهان را دارای وضعیت بحرانی‌ترین در مقایسه با دیگر استان‌ها اعلام کرده و گفته بود که تهران در رابطه با سرعت فرونشست زمین رکورد جهانی را شکسته است.
به گفته عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی، اینکه بسیاری از کارشناسان این حوزه آن را زلزله خاموش خوانده بودند اما هنوز آن طور که باید این موضوع به عنوان یک بحران بالقوه مطرح نبوده است. جالب این که مخاطرات این موضوع به مراتب بالاتر از زمین‌لرزه است اما هراس از زمین‌لرزه حداقل میان جامعه ایرانی بسیار بیشتر از فرونشست زمین بوده است.
مهدی زارع استاد زلزله‌شناسی درباره علت ایجاد این پدیده توضیح داده که «فروچاله‌ها حفره‌هایی است در زمین که در مناطق جمع‌شدن آب بدون زهکشی رخ می‌دهد. آب با زهکش زیرزمینی می‌تواند غارهای زیرزمینی را حل کند، به‌ویژه در مناطقی که سنگ بستر از سنگ‌های تبخیری مانند نمک یا گچ یا سنگ‌های کربناته مانند سنگ آهک یا دولومیت ساخته شده است. در بیشتر موارد، فروچاله‌ها به تدریج ایجاد می‌شود. با این حال، گاهی اوقات، فروپاشی ناگهانی است. فروچاله‌های ناگهانی همان‌هایی است که ناگهان باز می‌شود و زمین کشاورزی، ماشین‌ها، خانه‌ها و خیابان‌ها را می‌بلعد و معمولا بسیار خبرساز می‌شود.»
مقایسه استانداردهای جهانی و وضعیتی که در ایران حکمفرماست بیانگر بحرانی است که با گذشت بیش از دو دهه همچنان مقامات جمهوری اسلامی به آن بی‌توجه هستند. بر اساس استانداردهای جهانی کشورها مجاز هستند ۱۰ درصد از آبخوان‌های خود برداشت کنند؛ اما در کشور ما ۷۰ درصد از آبخوان‌ها برداشت می‌شود، در حالی که حالت بحرانی در برداشت از آبخوان‌ها، برداشت ۴۰ درصدی است و این یعنی در ایران حدود ۲ برابر بیشتر از حالت بحران از آبخوان‌ها برداشت می‌شود.
از سوی دیگر در اتحادیه اروپا میزان فرونشست ۴ میلی‌متر در سال به عنوان معیار بحرانی فرونشست شناخته می‌شود و این در حالیست که میانگین فرونشست در ایران ۶ سانتیمتر در سال است!
«پیشروی» فرونشست زمین و برنامه‌ریزی شورای اسلامی شهر تهران برای یک دوره «۱۰ ساله»!
قابل توجه اینکه بطور مرتب آمارهای نگران‌کننده در رابطه با وضعیت منابع آبی و فرونشست زمین منتشر می‌شود اما در عمل هیچ اقدام موثری نمی‌گیرد. برای نمونه ذبیح الله اعظمی عضو کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی شهریور سال ۱۴۰۰ گفته بود که از ۶۰۹ دشت ایران ۴۹۹ مورد دچار فرونشست جدی است.
ذبیح الله اعظمی تأکید کرده بود که در اوایل انقلاب مشخص شده بود که برداشت آب در یکسری مکان ها مثل دشت رفسنجان ممنوع است، اما از دولت احمدی نژاد به بعد اعلام شد که لازم است در دشت ها چاه هایی حفر شود تا کشاورزان بتوانند از طریق آن، محصولات شان را آبیاری و ارتزاق کنند، متاسفانه این موضوع بدون برنامه کارشناسی شده و آینده نگری انجام شد. می توان به جرات گفت که نتیجه چنین تصمیمی آن شد که اکنون تعداد چاه های غیرمجاز از چاه های مجاز نیز بیشتر شده است.
عضو کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی افزوده بود که «موضوع آبخیز داری و آبخوان داری یکی از مهمترین موضوعاتی است که وزارت کشاورزی باید به آن توجه لازم را داشته باشد. از طرفی وزارت نیرو نیز باید مساعدت و مشارکت های لازم در تامین آب مورد نیاز زمین را در حوزه‌های آبی مناطق مختلف کشور به کار بندد. یکی از پیشنهادات این است که از طرح الگوی کاشت مناسب، حذف گیاهان پرآب بر، توسعه سیستم نوین آبیاری و اینکه آب به گیاهان داده شود و نه به زمین استفاده شود، قطعاً این اقدامات می تواند جهت مقابله و پیشگیری از فرونشست های زمین موثر واقع شود.»
این در حالیست که با گذشت بیش از یک سال و نیم از سخنان هشداردهنده عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی حتی برای تغییر الگوی کشت نیز اقدامی صورت نگرفته است؛ همچنان در بیش از ۱۰ استان ایران برنج‌کاری می‌شود و کاشت هندوانه در استان‌های مختلف ادامه دارد!
یکی از موارد هشداردهنده درباره روند فرونشست زمین در ایران اینست که فرونشست‌ها طی سال‌های گذشته در حاشیه‌ی شهرهایی مثل تهران، اصفهان، اهواز نیز حادثه می‌آفریند. فرونشست در شهرها که به صورت دهان باز کردن خیابان‌ها و اتوبان‌ها، ریزش تونل‌های مترو و بلعیده شدن ساختمان‌ها توسط زمین بروز پیدا می‌کند نه تنها تهدیدی جدید برای محیط زیست بلکه به خطر جدی علیه جان شهروندان نیز تبدیل شده است.
